Sự thức dậy của văn học trinh thám Pháp

Phản ánh thực tại

Văn học trinh thám Pháp vốn có lịch sử phát triển từ thế kỷ XIX, sau khi nhà văn Mỹ Edgar Allan Poe khai sinh cho dòng văn học kỳ vĩ này. Theo nhà văn Di Li, trong thời kỳ hoàng kim 1980 - 1990, truyện trinh thám Pháp phát triển mạnh mẽ, với tên tuổi của các nhà văn Pennac, Daeninckx, Pouy, Vautrin, Benacquista, Dantec, Izzo… Tuy nhiên, sau đó dòng văn học này tại Pháp rơi vào thoái trào, nhiều tác giả chuyên viết truyện trinh thám chuyển sang viết các thể loại khác. Gần đây, văn học trinh thám Pháp trở lại với hàng loạt đầu sách mới, bộ truyện mới được ra mắt bởi những cây viết đầy tài hoa. Nhiều tác giả đã thành công, ghi dấu tên tuổi trong dòng văn học trinh thám của thế giới. Một số nhà văn đã có tác phẩm được chuyển ngữ sang tiếng Việt như Fred Vargas, Pierre Lemaitre, Ian Manook…

Đồng hành với sự thức dậy của tiểu thuyết trinh thám, các nhà xuất bản tại Pháp đã tạo điều kiện cho các tác giả. Nhiều giải thưởng văn học uy tín cũng đã vinh danh các tác gia trinh thám, nổi bật là nhà văn Fred Vargas, được xem như nữ hoàng truyện trinh thám hiện đại của thế giới. Độc giả Việt Nam cũng đã được tiếp cận với một số tác phẩm tiêu biểu của bà như Khu vườn vĩnh cửu, Ma sói…

Dịch giả Lê Hồng Sâm cho rằng, sự hồi sinh của văn học trinh thám là phù hợp với nhịp sống hiện đại, bởi nếu như vào thế kỷ XIX, độc giả của trinh thám chủ yếu là tầng lớp bình dân trong xã hội thì hiện nay dòng văn học này đáp ứng nhu cầu thưởng thức tác phẩm của nhiều đối tượng bạn đọc. Văn học trinh thám Pháp ngày nay không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí mà còn đi sâu phản ánh thực tại về văn hóa - xã hội, khai thác thế giới riêng tư, đi tìm động cơ của con người hơn chú trọng hành vi phạm tội. Đồng thời, những tác giả Pháp đã chú ý nhiều đến cường độ cảm xúc của nhân vật hơn là những lập luận logic, duy lý dễ nhận thấy trong tác phẩm trinh thám của Anh, Mỹ.

Lối viết giàu cảm xúc

Nhiều độc giả nhận xét, truyện trinh thám Pháp lôi cuốn bởi mang phong cách đặc biệt. Nếu như truyện trinh thám châu Á thường đưa ra các dẫn chứng, những dấu hiệu để độc giả đưa ra những phán đoán, suy luận, ít mang tính chất đánh lừa, giăng bẫy, thì với truyện trinh thám Pháp, các dẫn chứng, dấu vết hỗ trợ cho việc phá án của nhân vật chính gần như không có. Bên cạnh đó, khác biệt còn ở chỗ nhiều tác giả Pháp không chú tâm xây dựng nhân vật chính thành người phi thường, có thể hóa giải tất cả vụ án, mà đó là con người gần gũi với chúng ta, cũng có lúc thất bại, đôi khi cũng mang cảm giác lực bất tòng tâm, chấp nhận số phận.

Không chỉ đi sâu khai thác thế giới nội tâm của nhân vật, tác phẩm trinh thám Pháp còn mang đến người đọc những không gian tuyệt đẹp của về cảnh sắc thiên nhiên. Chẳng hạn như trong cuốn Công lý thảo nguyên, tiểu thuyết trinh thám đầu tiên của Ian Manook, đã đạt nhiều giải thưởng danh giá như SNCF, Elle Polar, Quais du polar 2014 và Audiolib 2015. Câu chuyện nói về Kushi, con gái út của cảnh sát trưởng Yeruldelgger đã bị bắt cóc và sát hại để buộc ông phải từ bỏ cuộc điều tra về tình trạng tham nhũng ở Mông Cổ. Để đấu tranh chống lại những thế lực đó, Yeruldelgger đã phát huy sức mạnh từ truyền thống lâu đời của dân tộc, những kỹ thuật điều tra hiện đại và nội lực của bản thân. Tác phẩm đã vẽ lên bức tranh tuyệt đẹp với những thảo nguyên. Người đọc không chỉ chỉ thấy câu chuyện trinh thám mà còn cả cuộc sống của người du mục, những xung đột về sắc tộc, về tư tưởng, lợi ích kinh tế, cũng như tìm thấy bản sắc văn hóa của những dân tộc sống trên thảo nguyên.

Từng đoạt giải thưởng lớn dành cho tiểu thuyết trinh thám tại Liên hoan phim trinh thám Cognac năm 2000 và giải thưởng của giới phê bình cho thể loại trinh thám năm 2000, tiểu thuyết Ma sói của nữ nhà văn Fred Vargas lại vẽ lên bức tranh của những người truy tìm ma sói trên một chiếc xe du mục, phải đi qua bao nhiêu cánh đồng, đồi núi.

 “Những câu chuyện trinh thám dẫu không có nhiều yếu tố gây nghẹt thở, nhưng lại mang đến cho độc giả nhiều xúc cảm, tư tưởng và những hiểu biết về văn hóa, xã hội. Nhờ sự chi phối của cảm xúc, văn học trinh thám Pháp có màu sắc rất riêng so với các nước khác. Câu chuyện dù diễn ra trong bối cảnh hiện đại nhưng vẫn mang chất cổ điển” - nhà văn Di Li nhận xét.