Lịch sử trải dài hơn 13 thế kỷ và rộng khắp
Được mệnh danh là “đế chế không có điểm kết thúc”, Đế chế La Mã sở hữu quy mô lên đến hàng vạn dặm trải dài từ Á sang Âu, với vô số thành tựu ưu việt về cả văn hóa, công nghệ hay quân sự đương thời. Nhưng sau gần 13 thế kỷ, đế chế này đã đi tới kết cục không thể tránh khỏi mặc cho những gì đã đạt được.
Ra mắt lần đầu năm 1776, “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” (The decline and fall of the Roman Empire) của Edward Gibbon là một trong những bộ sách tham vọng, đồ sộ và kinh điển nhất về lịch sử văn minh thế giới mà bất kỳ ai mong muốn tìm hiểu về đề tài này không thể không đọc qua. Đây được coi là thành tựu của thời đại (thế kỷ XVIII) và được nhiều người coi là tác phẩm vĩ đại nhất của lịch sử từng được viết ra. Nó gây tác động lớn tới các nhà văn, sử gia lẫn chính trị gia cùng thời, trong đó có những nhân vật lớn như Isaac Asimov, Winston Churchill hay Virginia Woolf.
“Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” được xuất bản trong khoảng thời gian 1776 - 1788 (12 năm), gồm 6 quyển; với lịch sử trải dài hơn 13 thế kỷ (từ năm 98 đến khi Constantinople thất thủ năm 1453) và với phạm vi rộng khắp, không chỉ giới hạn tên gọi “La Mã” trong châu Âu thế kỷ XVIII và thời hiện đại, mà còn nhắm vào phần phương Đông của toàn bộ tổng thể Đế chế La Mã - tức Đế chế Byzantine (Đông La Mã). Điều này giúp gợi lên cảm quan về tầm mức vĩ đại phủ khắp của Đế chế La Mã, đồng thời gợi lên nỗi niềm đầy suy tư: “thay vì tra vấn tại sao Đế chế La Mã bị phá hủy, chúng ta đúng ra phải lấy làm ngạc nhiên tại sao nó tồn tại được lâu đến thế”.
“Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” nhắc đến toàn bộ thế giới cổ đại từng lưu dấu chân của quân đội La Mã: các nền văn hóa ảnh hưởng đến La Mã hoặc chịu ảnh hưởng của La Mã. Tác phẩm không chỉ nói về nguyên nhân suy tàn và sụp đổ của La Mã mà còn tái hiện không khí của cả một thời đại, về những thành tựu triết học, văn chương, tôn giáo, ngôn ngữ cho đến pháp luật, và dân tộc chí, về những người cai trị, về chiến tranh và xã hội, và những sự kiện dẫn đến sự sụp đổ thảm khốc bất chấp mọi thành tựu quân sự và văn minh mà đế chế này từng kế thừa và đạt được. Đồng thời, tác giả cũng nêu bật rất nhiều sự kiện quan trọng trong câu chuyện vĩ đại về sự sụp đổ của Đế chế La Mã.
Từng có ý kiến cho rằng, căn nguyên dẫn đến sự suy tàn và sụp đổ của La Mã cũng chính là những gì sẽ dẫn đến sự suy tàn và sụp đổ của nền cộng hòa và văn minh hiện tại của phương Tây. Do vậy, “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” có thể coi là một cuốn cẩm nang giúp thuận tiện tìm hiểu ngọn nguồn sự suy bại trong các đế chế cũng như các nền văn minh khác.
Lần đầu tiên được dịch sang tiếng Việt
Bộ sách của Gibbon được dịch lần đầu ở Nhật Bản năm 1939 - 1940. Ở Trung Quốc xuất bản vào năm 1981, rồi 1982, 1997, 2003, 2004, và 2008.
Đây là lần đầu tiên “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” được dịch và xuất bản tại Việt Nam. Bản tiếng Việt được dịch từ phiên bản rút gọn của NXB Random House in năm 2009. Hans-Friedrich Mueller, Giáo sư Văn học cổ và hiện đại tại Đại học Union, New York, chịu trách nhiệm khâu biên tập, rút kinh nghiệm từ những bản rút gọn trước đó, đặc biệt là phần tôn giáo, phần nổi bật và đặc sắc nhất trong tác phẩm của Gibbon, giúp cho tác phẩm ra đời cách đây gần 250 năm cô đọng, dễ đọc và tiện dụng hơn với độc giả thời nay, nhưng không làm mất đi tinh thần của tác giả và tác phẩm.
Dịch giả Thanh Khê đã mất 7 năm để chuyển ngữ bộ sách đồ sộ này. “Hơn một nghìn trang sách cũng không phải là quá đáng đối với một công trình bao trọn 13 thế kỷ văn minh La Mã, và không chỉ nói về La Mã. Gibbon tập trung ở đế chế phương Tây, dù đúng là ông có lần theo tàn dư của danh xưng La Mã cho đến ngày Constantinople thất thủ lần sau cuối (1453).
Trong Lời giới thiệu, nhà sử học Daniel J. Boorstin nhấn mạnh ‘tính gần gũi’ của Gibbon, xem đây là lý do Gibbon vẫn còn hoài sinh động, dù đã cách nay hơn 200 năm. Quả thật, ông là một trường hợp độc đáo, nơi văn chương và học thuật hòa quyện, nơi cái chất chơi và tác phong chuyên nghiệp song hành, và nơi giá trị khai trí dẫy đầy trong tình tiết giải trí. Thiết nghĩ, bấy nhiêu cũng tạm đủ để trả lời cho câu hỏi "Tại sao vẫn cần dịch Gibbon?" - dịch giả Thanh Khê chia sẻ.
Bộ sách “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” bản tiếng Việt do Omega Plus phát hành, được chia thành 3 tập: Tập 1 gồm quyển I-II (712 trang); tập 2 gồm quyển III-IV (480 trang); tập 3 bao quyển V-VI (560 trang). Kích thước khổ sách 19 x 27cm (to hơn các kích thước sách phổ thông) và tỷ lệ dàn trang được thiết kế dựa trên tỷ lệ vàng trong việc thiết kế sách tiêu chuẩn. Sách sử dụng giấy ruột Bb70/76; bìa cứng ép nhũ trên giấy giả da bồi carton; áo bìa ôm in 4 màu giấy couche, ép nhũ, có boxset.
