Sự chuyển hướng khó lường

Nguồn: AP

IS chuyển hướng

Vụ đánh bom của IS hồi đầu tháng này đã nhằm trúng tổng hành dinh tạm thời của Chính phủ ở thành phố Aden (miền Nam Yemen) và các kho quân sự của liên minh, khiến hơn 15 người thiệt mạng. IS hiện kiểm soát các vùng đất rộng lớn ở Syria và miền Bắc Iraq, trước đây từng tiến hành nhiều vụ tấn công gây chết người và các vụ đánh bom tự sát chống lực lượng Houthi. Chưa bao giờ tổ chức này nhằm mục tiêu vào các lực lượng trung thành với Tổng thống Abedrabbo Mansour Hadi hoặc các binh lính vùng Vịnh (được triển khai ở Yemen như một phần của liên minh).

Sự chuyển hướng của IS tại chiến trường Yemen được giới phân tích giải thích ở góc độ cả Ảrập Xêút và Các tiểu vương quốc Ảrập thống nhất (UAE), là hai nước đóng góp lực lượng lớn cho chiến dịch chống lực lượng nổi dậy Houthi, đều là thành viên của một liên minh do Mỹ đứng đầu đang tiến hành các chiến dịch ném bom IS tại Syria và Iraq. Cùng với chiến dịch không kích của Nga nhằm mục tiêu IS trên lãnh thổ Syria, lực lượng này đang tìm cách mở rộng trận địa của mình, cụ thể là sang Yemen. Jean-Pierre Filiu, chuyên gia về đạo Hồi và hiện là giáo sư của Trường Các vấn đề Quốc tế ở Paris, nói: “IS đang tìm cách mở rộng không gian của họ tại Yemen bằng cách công khai biến mình thành một lực lượng chống đối liên minh này”.

Giáo sư Filiu cho rằng, các cuộc tấn công quyết liệt của IS khiến các tay súng của tổ chức này một lần nữa tạo được sự khác biệt với mạng lưới al-Qaeda ở Bán đảo Ảrập, nhất là sau các vụ đánh bom nhằm vào các đền thờ của người Shiite ở Thủ đô Sanaa. Soufan Group - trung tâm tư vấn về tình báo có trụ sở ở New York nhận định, cuộc chiến hiện nay ở Yemen là một thảm họa đối với tất cả các bên liên quan, ngoại trừ IS. Cuộc chiến này là phòng thí nghiệm hoàn hảo cho một nhóm khủng bố đang tìm cách mở rộng khu vực hoạt động cũng như khuếch trương danh thế của mình như IS.

Gia tăng thách thức

Theo giới chuyên gia, sự chuyển hướng của IS tại Yemen khiến cho nhiệm vụ của liên minh Ảrập tại đây trở nên phức tạp hơn, trong bối cảnh liên minh này đã tiến hành các cuộc không kích và triển khai hàng nghìn binh lính trên thực địa trong suốt 7 tháng qua nhưng vẫn không đẩy lùi được lực lượng nổi dậy.

Lực lượng nổi dậy Houthi và các binh lính liên minh trung thành với cựu Tổng thống Ali Abdullah Saleh hiện vẫn nắm quyền kiểm soát miền Bắc Yemen và Thủ đô Sanaa. Jane Kinninmont - Phó phụ trách chương trình Trung Đông của Trung tâm Tư vấn Chatham House ở London nhận định, các cuộc tấn công của IS chắc chắn sẽ làm dấy lên cuộc tranh cãi trong liên minh về đường lối chính sách, khiến các nước Ảrập phải tập trung không chỉ vào việc đối đầu với liên minh Houthi-Saleh mà còn cả việc phải tái thiết đất nước Yemen. Theo bà Jane, mặc dù IS là “một gương mặt mới tại Yemen”, song cuộc xung đột và cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng nghiêm trọng ở đất nước này đã tạo ra một mảnh đất màu mỡ cho tình trạng cực đoan hóa.

Trên thực tế, các vụ đánh bom là tác phẩm của các phần tử IS có các mối quan hệ cũ với phe cánh của Tổng thống Saleh. Vì vậy có giả thuyết cho rằng, cựu Tổng thống Saleh đã khôi phục các mối quan hệ cũ với những phần tử đó nhằm cản trở nỗ lực của liên minh quân sự chống chủ nghĩa khủng bố. Nếu Ảrập Xêút mắc bẫy này và thay đổi ưu tiên hàng đầu của họ, quay sang tập trung tấn công IS thì phe cánh của ông Saleh và lực lượng Houthi sẽ có thời gian “nghỉ ngơi”.

Với Yemen, sự xuất hiện của IS khiến tình hình trở lên phức tạp hơn. Từ năm 2009, nước này trở thành căn cứ của lực lượng al-Qaeda. Sau khi các nhóm Hồi giáo cực đoan Yemen và Ảrập Xêút hợp nhất thành tổ chức al-Qaeda ở bán đảo Ảrập, trở thành một trong những nguồn “xuất khẩu khủng bố” Hồi giáo lớn nhất và nguy hiểm nhất thế giới. Vì tư tưởng của tổ chức al-Qaeda ở bán đảo Ảrập dựa trên tư tưởng của phái Sunni nên cũng xung đột với lực lượng Houthi theo Shiite. Houthi cũng trở thành nhóm chiến đấu chống lại tổ chức al-Qaeda ở bán đảo Ảrập. Điều này đã khiến Yemen trở thành vùng đất của chủ nghĩa cực đoan với quá nhiều nhóm, phái đối địch như: quân chính phủ, lực lượng Houthi và tổ chức al-Qaeda ở bán đảo Ảrập. Sự xuất hiện của IS, trong bối cảnh rối ren và khoảng trống quyền lực như vậy, sẽ càng khiến tình hình trở nên phức tạp hơn.