Sơn mài Hạ Thái chuyển mình hội nhập
Làng Hạ Thái (xã Duyên Thái, huyện Thường Tín, Hà Nội) từ lâu nổi tiếng với tranh sơn mài cùng nhiều loại đồ sơn mài thủ công mỹ nghệ khác. Với lịch sử hàng trăm năm hình thành và phát triển, đến nay sơn mài Hạ Thái đã khẳng định được thương hiệu của mình ở thị trường trong và ngoài nước. Thành quả này có một phần đóng góp của Khuyến công Hà Nội.
Hạ Thái không phải đất tổ nghề sơn mài nhưng có lịch sử lâu đời, từ thế kỷ XVII. Nguyên Chủ tịch Hội làng nghề sơn mài Hạ Thái Đỗ Hùng Chiêu chia sẻ: Phường sơn Hạ Thái ngày trước được trọng dụng vì có nhiều thợ tài hoa, khéo léo, sáng tạo. Sản phẩm sơn mài Hạ Thái từ khi bắt đầu đến khi hoàn thiện phải trải qua nhiều công đoạn kỹ thuật mới bảo đảm chất lượng. Theo truyền thống, quy trình làm ra một sản phẩm sơn mài gồm 12 công đoạn. Các công đoạn này đều có liên quan chặt chẽ với nhau, nếu thiếu một công đoạn nào thì sản phẩm cũng không thể hoàn thiện và không bảo đảm độ bền cũng như tính mỹ thuật.
Nhìn nhận được tiềm năng phát triển của làng nghề sơn mài Hạ Thái, những năm qua, TP Hà Nội có nhiều chính sách để giúp làng phát triển như: Đưa Hạ Thái thành 1 trong 7 điểm du lịch làng nghề của thành phố; quy hoạch riêng một khu, cụm làng nghề Hạ Thái. Thông qua Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội, các sản phẩm tranh sơn mài Hạ Thái đã được đưa đến các triển lãm, hội chợ trong và ngoài nước. Ngày nay, sơn mài Hạ Thái đã có mặt ở khắp cả nước và phần lớn sản phẩm dành cho xuất khẩu.
Nhưng cũng giống như nhiều làng nghề khác, nỗi lo lớn nhất của người dân Hạ Thái bây giờ là lớp trẻ không thích học truyền thống của cha ông. Nghề sơn mài đòi hỏi kỹ thuật công phu, tỉ mỉ, chỉ những ai nhẫn nại, kiên trì mới theo được. "Giai đoạn 1996 - 2008 là thời kỳ rực rỡ của làng. Ngoài lao động địa phương, nghề sơn mài còn thu hút hàng nghìn lao động từ các tỉnh, thành", ông Chiêu nhớ lại. Bây giờ, số hộ dân làng Hạ Thái còn theo đuổi nghề chỉ chiếm 50% và phần lớn là những người trên 40 tuổi.
Hơn nữa, trước đây các sản phẩm của làng Hạ Thái được làm hoàn toàn thủ công dưới bàn tay khéo léo của người thợ, thì nay do nhiều đơn hàng đặt số lượng lớn trong thời gian ngắn buộc các hộ sản xuất phải cơ giới hóa. Mặt khác, số lượng khách hàng mua sản phẩm truyền thống ngày càng ít, dẫn tới số hộ sản xuất thủ công cũng giảm theo. Hiện phần lớn được sản xuất bằng máy với năng suất cao nhưng độ tinh xảo thấp. Điều này khiến kỹ thuật truyền thống của làng nghề bị mai một dần.
Trước thực tế này, Hội Làng nghề sơn mài Hạ Thái đã động viên hội viên quyết tâm gìn giữ, phát triển nghề sơn mài hàng trăm năm tuổi của quê hương. Để giữ lại kỹ thuật truyền thống của làng nghề, hàng năm, Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội cùng với Hội làng nghề sơn mài Hạ Thái đều tổ chức dạy nghề sơn mài cho các học viên mới, cùng với việc luân phiên đào tạo nâng cao tay nghề cho các học viên cũ. Đồng thời, Hội đăng ký tham gia hội chợ trong và ngoài nước, để học tập kinh nghiệm, giới thiệu sản phẩm, tìm kiếm bạn hàng. Năm 2019, Hội phối hợp với Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội tổ chức thành công chuỗi trưng bày, giới thiệu sản phẩm sơn mài tại địa phương. "Đây là nỗ lực để Hạ Thái có thêm nhiều sản phẩm OCOP trong thời gian tới”, ông Chiêu nhấn mạnh.
Do phần lớn (70%) sản phẩm sơn mài Hạ Thái phục vụ xuất khẩu, nên nhiều hộ sản xuất phải “chuyển mình” thành doanh nghiệp để thích ứng. “Ở đây, hầu hết giám đốc doanh nghiệp vốn là những người thợ làng lành nghề”, ông Đỗ Hùng Chiêu cho biết. Việc chuyển đổi sang mô hình công ty giúp việc xuất khẩu thuận tiện nhưng là thách thức trong việc quản lý do mọi người đều chưa qua trường lớp đào tạo.
Đây không chỉ là khó khăn ở làng nghề Hạ Thái. Theo Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội, một trong những điểm yếu của các doanh nghiệp, cơ sở công nghiệp nông thôn là trình độ quản trị doanh nghiệp còn hạn chế. Đa số chủ doanh nghiệp chưa được đào tạo cơ bản, đặc biệt là những kiến thức về kinh tế thị trường, quản trị kinh doanh; hầu hết đều quản lý bằng kinh nghiệm và thực tiễn. Nắm được vấn đề này, những năm qua Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội đã tổ chức các khóa đào tạo, bổ sung kiến thức, kỹ năng quản trị cho các doanh nghiệp, cơ sở công nghiệp nông thôn trên địa bàn thành phố nói chung và ở Hạ Thái nói riêng. Theo kế hoạch, năm 2020, Trung tâm sẽ tổ chức 10 lớp tập huấn cho 1.000 lượt cán bộ lãnh đạo, quản lý các cơ sở công nghiệp nông thôn về khởi sự doanh nghiệp, hội nhập kinh tế quốc tế, thiết kế mẫu mã sản phẩm, quản trị doanh nghiệp, quản trị kinh doanh và marketing.
Nhật Trường
