Síp khóa kẽ hở của “hộ chiếu vàng”

- Thứ Sáu, 16/10/2020, 06:51 - Chia sẻ
Sau một loạt bê bối bị phanh phui gần đây, Chính phủ Cộng hòa Síp vừa phải quyết định ngưng chương trình cấp “hộ chiếu vàng” đầy tranh cãi, trong đó cấp quyền công dân và bảo đảm đi lại miễn thị thực khắp Liên minh châu Âu (EU) cho một số người nước ngoài đầu tư tối thiểu 2 triệu euro vào nước này.

Lỗ hổng bị lợi dụng

Động thái này diễn ra sau khi một cuộc điều tra của hãng tin tức Al Jazeera (Qatar) cho thấy, các chính trị gia cấp cao của Cộng hòa Síp sẵn sàng giúp người nước ngoài, kể cả có tiền án, có được hộ chiếu nước này. Hồi đầu tuần, Ban Điều tra của Al Jazeera công bố Hồ sơ kín Cộng hòa Síp, trong đó cho thấy Chủ tịch Quốc hội Demetris Syllouris - nhân vật quyền lực thứ hai của đất nước và nghị sĩ Christakis Giovani - thành viên đảng cánh tả AKEL lớn thứ hai của Cộng hòa Síp hứa dùng ảnh hưởng của mình để cấp hộ chiếu cho một doanh nhân Trung Quốc có tiền án thông qua Chương trình Đầu tư quốc tịch (CIP). Được biết, kể từ khi bắt đầu được triển khai năm 2013, CIP đã thu được hơn 8 tỷ USD.

Vài tuần trước, Al Jazeera cũng phát hành Hồ sơ Cộng hòa Síp, kho lưu trữ gần 1.400 tài liệu cho thấy nước này đã cấp hộ chiếu cho những tội phạm bị kết án ở quê nhà và nhiều kẻ từng bị Interpol truy nã. Ngay sau khi vụ việc bị phanh phui, ông Syllouris đã phải công khai xin lỗi công chúng vì hình ảnh tiêu cực cũng như bê bối mà mình gây ra, đồng thời xin rời chức vụ từ 19.10 cho tới khi các cuộc điều tra kết thúc.  

Thông báo của ông Syllouris được đưa ra ngay sau khi chính phủ tuyên bố đã phê chuẩn đề xuất dừng chương trình cấp quyền công dân cho các nhà đầu tư nước ngoài, có hiệu lực từ 1.11. Ông Kyriakos  Koushos, người phát ngôn của chính phủ nói thêm, Cộng hòa Síp sẽ xem xét lại các chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài sau cuộc điều tra của Văn phòng Tổng chưởng lý. Trước đó, Tổng chưởng lý George Savvidis thông báo, một cuộc điều tra hình sự sẽ được khởi động, bởi “những gì Al Jazeera đăng tải đang gây phẫn nộ, tức giận và lo ngại trong dân chúng”. Vừa qua, hàng trăm người đã tập trung ở Thủ đô Nicosia để biểu tình chống tham nhũng và kêu gọi các quan chức có liên quan từ chức. Trong số đó có cựu Ủy viên EU Androulla Vassileiou, người cho biết rất xấu hổ trước những gì vừa diễn ra, vì nhiệm vụ chính của các chính trị gia nhúng chàm đáng ra phải phục vụ đất nước.

Cộng hòa Síp gia nhập EU năm 2004 và lâu nay vẫn cấp hộ chiếu cho công dân những nước ngoài EU đầu tư tối thiểu 2 triệu euro vào kinh tế đảo quốc, thường thông qua bất động sản. Tuy nhiên, chương trình CIP đã để lộ nhiều yếu kém dễ bị lợi dụng. Thực tế, khá nhiều chính trị gia tham nhũng nước ngoài đã tung tiền để mua hộ chiếu Cộng hòa Síp, vốn cho phép người sở hữu tự do đi lại, làm việc và sử dụng dịch vụ ngân hàng tại 27 quốc gia thành viên EU. Đơn cử như tháng 11 năm ngoái, Jho Low, nghi phạm trong bê bối thất thoát hàng tỷ USD trong quỹ đầu tư nhà nước 1MDB của Malaysia, được phát hiện đã có hộ chiếu Cộng hòa Síp từ tháng 9.2015. Sau khi vụ việc bị rò rỉ, nhà chức trách Cộng hòa Síp đã thu hồi hộ chiếu đã cấp cho ông Low cũng như 25 nhà đầu tư ngoại “có vấn đề” khác, bao gồm 9 người Nga, 8 người Campuchia và 5 người Trung Quốc.

Nguồn: ITN

Giá trị châu Âu không phải để bán

Hôm đầu tuần, Ủy ban châu Âu tuyên bố, cơ quan này đã theo dõi các tiết lộ của Al Jazeera trong nghi ngại. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen thậm chí thể hiện quan điểm rất rõ ràng, “các giá trị châu Âu không phải để bán”.

Lâu nay, chương trình CIP thường xuyên bị EU và các tổ chức phi chính phủ chống tham nhũng chỉ trích, cho rằng nó làm tăng nguy cơ rửa tiền thông qua các tổ chức tài chính của châu Âu, đồng thời trở thành kẽ hở để quan tham và tội phạm tìm nơi trú ẩn, trốn thuế...

Năm ngoái, Ủy ban châu Âu yêu cầu các nước thành viên siết chặt kiểm tra đối với những người ngoài khối muốn có quyền công dân thông qua hoạt động đầu tư. Thực tế, áp lực từ phía EU buộc Cộng hòa Síp phải nhiều lần thay đổi các quy tắc của CIP, gần nhất là vào tháng 7.2020. Trong đó, theo quy định mới, Chính phủ Cộng hòa Síp có thể tước quyền công dân của bất kỳ ai bị cho là gây tổn hại cho lợi ích quốc gia. 

Bình luận về những tiết lộ mới nhất của Al Jazeera, người phát ngôn của Ủy ban châu Âu Christian Wigand phát biểu, “chúng tôi không thể tin được vào cách các quan chức cấp cao đánh đổi quyền công dân châu Âu để thu lợi nhuận tài chính”. Ông cho biết, cơ quan điều hành của khối đang xem xét khởi động các thủ tục chống lại những vi phạm của Cộng hòa Síp. Trong khi đó, nghị sĩ châu Âu Hà Lan Sophie cho rằng, kẽ hở của chương trình hộ chiếu vàng của Cộng hòa Síp đang đưa tội phạm và tiền bẩn vào EU. Bà thậm chí kêu gọi “Ủy ban châu Âu không chỉ cần thực hiện hành động pháp lý đối với Cộng hòa Síp, mà còn cần đề xuất lập pháp cấm hoàn toàn hoạt động này”. Một nghị sĩ khác, Sven Giegold lại bày tỏ quan điểm, “điều quan trọng là EU cần kiểm soát vấn đề, và điều này có nghĩa là chương trình cư trú và chương trình đầu tư phải được chấm dứt”.

Bản thân Cộng hòa Síp mặc dù thừa nhận có sai lầm những năm gần đây, nhưng lập luận việc thắt chặt luật pháp và kiểm tra lý lịch của người nộp đơn là đủ để ngăn chặn tội phạm lấy hộ chiếu. Văn phòng Kiểm toán của Cộng hòa Síp tháng qua đã thúc giục các nhà lập pháp xem xét lại luật vốn cho phép chính phủ cấp quyền công dân cho thành viên gia đình các nhà đầu tư nước ngoài.

Linh Anh