Siết chặt quản lý, sử dụng đất đai

Theo đó, dự thảo Luật quy định các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai gồm: trường hợp sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm. Người sử dụng đất cố ý hủy hoại đất và đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn tiếp tục vi phạm. Đất được giao, cho thuê không đúng đối tượng hoặc không đúng thẩm quyền hoặc không phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được công bố, công khai tại thời điểm giao đất, cho thuê đất.

Bên cạnh đó là, đất do nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho từ người được Nhà nước giao đất, cho thuê mà người được giao đất, thuê đất không được chuyển nhượng, tặng cho. Đất được Nhà nước giao để quản lý mà để bị lấn, chiếm. Đất không được chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của Luật này mà người sử dụng đất do thiếu trách nhiệm để bị lấn, chiếm. Người sử dụng đất không thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không chấp hành. Đất sản xuất nông nghiệp không được sử dụng trong thời hạn 36 tháng liên tục và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không đưa đất vào sử dụng.

Ngoài ra, dự thảo Luật cũng quy định, đất được Nhà nước giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án đầu tư mà không đưa đất vào sử dụng, chậm tiến độ sử dụng đất theo tiến độ ghi trong dự án đầu tư thì chủ đầu tư phải nộp cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với thời gian chậm tiến độ thực hiện dự án đầu tư và tiền thuế tăng thêm đối với các dự án không đưa đất vào sử dụng, chậm tiến độ sử dụng. Việc nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với thời gian chậm tiến độ thực hiện dự án đầu tư và tiền thuế tăng thêm theo quy định tại khoản này phải hoàn thành chậm nhất vào ngày 31 tháng 12 của năm phát hiện vi phạm, quá thời hạn này mà người sử dụng đất không nộp tiền thì Nhà nước thu hồi đất.

Tình trạng dự án, đất đai bị bỏ hoang không còn là chuyện hiếm gặp. Tại Phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga từng nhận định, “lãng phí đất đai rất nhiều”. Ngay ở Hà Nội, có những khu đô thị 10 năm nay rồi nhưng cả khu đô thị chỉ có một nhà, còn lại là cỏ mọc bỏ hoang hóa, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.  

Thực tế cho thấy, bên cạnh việc phát huy nguồn lực đất đai để phát triển kinh tế - xã hội, việc quản lý, sử dụng đất đai thời gian qua vẫn xảy ra tình trạng lãng phí. Trong giai đoạn 2016 - 2021 vẫn còn 650.624.498m2 đất sử dụng sai mục đích, bỏ hoang hóa, có vi phạm pháp luật. Câu chuyện đất bỏ hoang, hay những dự án được nhà nước giao nhưng vẫn không đưa vào sử dụng cho thấy việc quản lý đất đai của chúng ta có nơi còn buông lỏng, gây lãng phí nguồn lực. Đáng nói là, tình trạng này tồn tại nhiều năm vẫn chưa được xử lý dứt điểm, không kiên quyết thu hồi những dự án đầu tư vi phạm thời gian thực hiện theo quy định.

Ngoài thu hồi đất được giao, cho thuê không phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, dự thảo Luật cũng quy định, trong trường hợp chậm tiến độ quá 48 tháng so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư mà chủ đầu tư chưa hoàn thành dự án đưa đất vào sử dụng thì Nhà nước thu hồi đất mà không bồi thường về đất và tài sản gắn liền với đất, trừ trường hợp do bất khả kháng. Việc quy định thời gian thực hiện dự án đầu tư, cũng như quy định chế tài thu hồi đất khi vi phạm thời gian thực hiện dự án là rất cần thiết, là cơ sở pháp lý để nói “không” với dự án chậm tiến độ. Quy định này cũng nhằm siết chặt tình trạng dự án “treo”, dự án mà chủ đầu tư cố tình “xí phần” nhưng không đưa vào sử dụng.

Việc quy định cụ thể những trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai nhằm khắc phục tình trạng lãng phí nguồn lực, nâng cao hiệu quả công tác quản lý, sử dụng đất đai.