Sẽ giám sát chặt những gói thầu chỉ một nhà thầu tham gia

Muôn “chiêu thức” làm khó nhà thầu

Trung tâm Đấu thầu qua mạng quốc gia (thuộc Cục Quản lý đấu thầu) cho biết, tính tới ngày 20.11, tỷ lệ áp dụng đấu thầu qua mạng đạt 85,8% về số lượng gói thầu (83,9 nghìn gói thầu) và 52,9% về tổng giá trị gói thầu (256 nghìn tỷ đồng). Kết quả này vượt xa mục tiêu Chính phủ giao cũng như lộ trình Bộ Kế hoạch và Đầu tư đặt ra, đồng thời cho thấy sự tăng trưởng đột phá bởi năm 2019 tỷ lệ số lượng gói thầu qua mạng chỉ đạt 34,2%, tỷ lệ giá trị gói thầu là 20,8%.

Hiệu quả kinh tế của đấu thầu qua mạng thể hiện rõ qua các con số. Tỷ lệ tiết kiệm đấu thầu qua mạng năm 2017 là 8,2%, năm 2018 là 7,15%, năm 2019 là 5,63%. Xét trong 9 tháng năm nay, ở lĩnh vực hàng hóa, tỷ lệ tiết kiệm cao nhất lên tới 76%; lĩnh vực xây lắp 50%; ở lĩnh vực tư vấn 85%; lĩnh vực phí tư vấn 92%. Trung bình, đấu thầu qua mạng tiết kiệm thời gian từ 5 - 8 ngày so với đấu thầu truyền thống.

Đặc biệt, đấu thầu qua mạng là công cụ hữu hiệu trong việc bảo đảm các tiêu chí cạnh tranh, công bằng, minh bạch và phòng, chống tham nhũng, đẩy lùi vi phạm, tiêu cực trong đấu thầu. Bởi lẽ, toàn bộ quy trình đấu thầu từ lúc phát hành thông báo mời thầu đến lúc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu không có sự tiếp xúc trực tiếp giữa bên mời thầu và nhà thầu.

Tuy vậy, vẫn có những đơn vị không mặn mà với đấu thầu qua mạng, dùng nhiều “thủ thuật” nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu.

Chẳng hạn, không ít nhà thầu phản ánh về tình trạng bên mời thầu đăng tải hồ sơ mời thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia không đầy đủ, bỏ sót những nội dung quan trọng của hồ sơ mời thầu. Phổ biến nhất là tình trạng công khai hồ sơ mời thầu nhưng “quên” đính kèm thiết kế bản vẽ thi công. Trong khi đó, đối với những gói thầu xây lắp, thiết kế bản vẽ thi công là cơ sở để nhà thầu lập phương án tổ chức thi công. Nếu thiếu nội dung này, nhà thầu phải tự “mò mẫm” để xây dựng phương án thi công khiến cho việc chào thầu thiếu chính xác.

Có trường hợp bên mời thầu cài mật khẩu đối với bản dữ liệu trong hồ sơ mời thầu, nhà thầu muốn tải về cũng “bó tay”. Ở một số gói thầu khác lại xảy ra chuyện gần đến thời điểm mở thầu, bên mời thầu mới công khai bản vẽ hồ sơ thiết kế để nhà thầu làm hồ sơ dự thầu (trước đó hoặc không công khai hoặc công khai nhưng cài đặt mật khẩu cho bản vẽ hồ sơ thiết kế). Do thời điểm đóng thầu đã quá cận kề, nên nhà thầu khó có thể làm hồ sơ dự thầu hoàn chỉnh.

Sẽ giám sát chặt chẽ

Lý giải tình trạng trên, có bên mời thầu cho rằng lỗi do cán bộ phụ trách công tác đấu thầu còn bỡ ngỡ trong thao tác nên “quên” đính kèm các bản tài liệu cần có của hồ sơ mời thầu. Nhưng đó chỉ là một cách nói! Thực tế cho thấy, những bên mời thầu có nhiều “chiêu” chơi khó nhà thầu tất yếu sẽ ít nhà thầu dự thầu, đa phần chỉ có 1 nhà thầu/1 gói thầu và giá trúng thầu luôn sát giá gói thầu. Khi số lượng nhà thầu tham gia thấp, tính cạnh tranh sẽ không cao và tỷ lệ tiết kiệm thấp.

Để xử lý triệt để tình trạng gây khó khăn cho nhà thầu, Cục Quản lý đấu thầu đã xây dựng, trình Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành Thông tư 11/2019/TT-BKHĐT quy định chi tiết việc cung cấp, đăng tải thông tin về đấu thầu, lộ trình áp dụng lựa chọn nhà thầu qua mạng và quản lý, sử dụng giá trị bảo đảm dự thầu, bảo đảm thực hiện hợp đồng không được hoàn trả có hiệu lực. Theo đó, 1.2.2020, thời điểm Thông tư 11 có hiệu lực, mọi gói thầu (dù không đấu thầu qua mạng) khi thông báo mời thầu đều phải công khai hồ sơ mời thầu lên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Bên cạnh đó, Giám đốc Trung tâm Đấu thầu qua mạng quốc gia Phạm Thy Hùng cho biết, năm 2021 sẽ tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, theo dõi và đánh giá quá trình triển khai đấu thầu qua mạng thuộc thẩm quyền quản lý; đặc biệt là giám sát chặt chẽ đối với những gói thầu chỉ có 1 nhà thầu tham gia. Nếu phát hiện vi phạm không bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu, sẽ đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền biện pháp xử lý nghiêm chủ đầu tư, bên mời thầu và các bên liên quan.