Sản xuất viên nén gỗ, than sinh khối: Lợi ích kép
Thu hút các dự án đầu tư sản xuất viên nén và than sinh khối không chỉ khai thác, tận dụng hiệu quả năng lượng tái tạo là sản phẩm phụ phẩm từ khai thác gỗ và rừng trồng, góp phần xóa đói giảm nghèo vùng miền núi, mà còn góp phần đưa nghề trồng và khai thác rừng phát triển bền vững là hướng đi phù hợp với tỉnh Nghệ An - nơi có 1,65 triệu héc ta đất rừng, với trên 732.000ha đất rừng sản xuất.
Yên tâm đầu ra
Nhu cầu viên nén sinh khối toàn thế giới hiện là 12 - 15 triệu tấn/năm và đến năm 2030 khoảng 50 triệu tấn. Với diện tích rừng lên tới 13,8 triệu héc ta, trong đó gần 7 triệu héc ta rừng sản xuất, Việt Nam là một trong 10 nước sản xuất viên nén sinh khối lớn nhất thế giới
Với lợi thế là tỉnh có diện tích rừng trồng đứng thứ 5 cả nước, Nghệ An có nguồn nguyên liệu dồi dào để phát triển các dự án sử dụng năng lượng tái tạo từ rừng. Tuy nhiên, đây là các dự án mà vùng nguyên liệu gắn liền với vùng sâu vùng xa nên việc thu hút đầu tư không hề đơn giản.
Đại diện Công ty Cổ phần Khánh Tâm - chủ đầu tư dự án than hoạt tính và than sinh khối tại xã Đồng Văn, Quế Phong chia sẻ, để tạo vùng nguyên liệu ổn định, Công ty phối hợp với huyện xây dựng dự án hỗ trợ khoanh nuôi cây lùng; đồng thời đầu tư dây chuyền chế biến tăm hương, than hoạt tính và than sinh khối. Sau hơn 5 năm đầu tư, công ty đã phát triển được vùng nguyên liệu 2.000ha, làm thủ tục cấp chứng chỉ được 900ha rừng.
Ngoài dự án trên, hiện trên địa bàn xã Thanh Hương, huyện Thanh Chương còn có dự án đầu tư Nhà máy sản xuất viên nén sinh khối của Công ty Cổ phần Sản xuất gỗ và Thương mại Thanh Chương. Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An Nguyễn Việt Hùng cho biết: đây là dự án sử dụng công nghệ châu Âu được tỉnh hỗ trợ 700 triệu từ nguồn đổi mới công nghệ, bắt đầu đi vào hoạt động từ giữa năm 2021; nhu cầu nguyên liệu 300.000 tấn/năm, sản suất 150.000 tấn viên nén/năm. Trước mắt, công ty thu mua phụ phẩm gỗ như mùn cưa, gỗ vụn, cành cây từ các hộ dân, nhưng lâu dài sẽ sử dụng nguyên liệu gỗ từ rừng trồng. Sản phẩm chủ yếu xuất đi Hàn Quốc nhưng lâu dài sẽ xuất sang Nhật Bản, châu Âu là chính.
Bên cạnh đó, Nghệ An còn có 2 Nhà máy sản xuất viên nén sinh khối quy mô lớn đã đi vào sản xuất từ năm 2020 là Công ty Biomass Fuel Việt Nam tại Khu công nghiệp V.Ship Hưng Nguyên với vốn đầu tư 28.300 tỷ đồng, công nghệ Nhật Bản, nhu cầu nguyên liệu 300.000 tấn/năm và sản xuất 161.000 tấn sản phẩm/năm; Nhà máy sản xuất viên nén sinh khối của Công ty Cổ phần năng lượng ĐKC tại Khu Công nghiệp Nam Cấm vốn đầu tư 250 tỷ đồng, công nghệ Đức, nhu cầu nguyên liệu trên 250.000 tấn và sản xuất 120.000 tấn viên nén/năm.
Đại diện Phòng đầu tư, Ban quản lý Khu kinh tế Đông Nam cho hay, các dự án sản xuất viên nén sinh khối đều là những dự án công nghệ hiện đại từ châu Âu; có hợp đồng thu mua nguyên liệu được ký với các đơn vị, doanh nghiệp trồng rừng trên địa bàn. Toàn bộ sản phẩm đều được xuất sang Nhật Bản và châu Âu nên bà con và doanh nghiệp trồng rừng có thể hoàn toàn yên tâm về đầu ra.
Không còn lãng phí tài nguyên rừng
Sản xuất viên nén sinh khối là xu thế mới của thế giới nhằm bảo vệ môi trường, chống biến đối khí hậu. Khi thế giới chuyển sang dùng năng lượng tái tạo, thay thế các nguyên liệu hóa thạch, nếu Việt Nam đầu tư cho các dự án sản xuất viên nén hiện đại thì sẽ cùng lúc đạt được mục tiêu bảo vệ rừng bền vững, khai thác tiềm năng lợi thế đất đai, mang lại sinh kế cho người dân miền núi.
Ưu thế của sản xuất viên nén sinh khối hoặc than hoạt tính, than sinh khối sử dụng, chế biến các cây gỗ rừng trồng như keo, bạch đàn… Ngoài ra, còn tận dụng các mùn cưa, phần vỏ, cành cây mà người dân sau khai thác thường bỏ lại trong rừng. Giám đốc Công ty Cổ phần gỗ và Thương mại Thanh Chương Đặng Ngọc Sang cho biết: tỷ lệ tận dụng thân cây gỗ sau thu hoạch vẫn là điểm yếu của lâm nghiệp nước ta. Cụ thể, trong khi tỷ lệ bình quân chung của thế giới là 30 - 35% và các nước như Nga từ 80 - 85%, Đức gần 90% thì ở nước ta chỉ là 18 - 21% là quá lãng phí. Chính vì thế, việc đầu tư các nhà máy sản xuất than hoạt tính hoặc than sinh khối hiện đại góp phần khắc phục được hạn chế này. Không những thế, so với công nghệ chế biến gỗ bằng hình thức băm, xay thường gây ra ô nhiễm thì sản xuất chế biến viên nén và than hoạt tính đều an toàn và sạch môi trường.
Một chủ xe chuyên thu gom lâm sản tuyến Quốc lộ 48, huyện Nghĩa Đàn, anh Trần Mạnh Cường cho hay, trước đây, xe tải vào các bản chỉ thu mua gỗ thành khối, giá từ 1 - 1,2 triệu đồng/m3; các phụ phẩm khác như vỏ, cành, ngọn đều vứt lại. Thế nhưng, từ khi có nhà máy sản xuất viên nén sinh khối nên chỉ trừ lá, các phụ phẩm như ngọn, vỏ cành đều thu mua hết. Mặc dù giá mua thấp hơn, chỉ khoảng 900 nghìn đến 1 triệu đồng/m3 nhưng xét cho cùng người dân vẫn được lợi và giảm được nguy cơ cháy rừng do lớp thực bì bỏ lại.
Cũng theo các doanh nghiệp, sản phẩm viên nén sinh khối và than hoạt tính được các nước phát triển rất ưa chuộng nhưng yêu cầu về nguồn gốc, chứng chỉ rừng nguyên liệu cho nhà máy cũng nghiêm ngặt. Vì vậy, Nghệ An phải có chính sách để khai thác nhưng cũng bảo vệ được diện tích đất rừng, bảo đảm tỷ lệ phủ xanh, xác định rõ nguồn gốc hợp pháp của rừng, thông qua việc cấp chứng chỉ rừng, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất rừng. Được biết, diện tích đất rừng sản xuất Nghệ An còn khá lớn và các lâm sản phụ cũng khá dồi dào nhưng chỉ những doanh nghiệp nào được cấp chứng chỉ rừng mới đủ điều kiện cấp nguyên liệu cho nhà máy.
