Sản xuất thay thế hàng nhập khẩu là biện pháp căn cơ

Bộ Công Thương đã đưa ra thống kê mang tính tham khảo về hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài Việt Nam, cụ thể là từ Trung Quốc, nơi được coi là nhà máy sản xuất hàng hóa cho thế giới. Sức ép cạnh tranh từ Trung Quốc đang ngày một gia tăng đối với các doanh nghiệp Việt Nam, bởi trước yêu cầu kích thích sản xuất, ứng phó với khủng hoảng tài chính thế giới, Chính phủ Trung Quốc đã thông qua các chính sách nhằm thúc đẩy xuất khẩu, như tăng tỷ lệ hoàn thuế cho một loạt mặt hàng, dỡ bỏ hoặc giảm thuế xuất khẩu ở nhiều mặt hàng như sắt thép, phân bón, chất dẻo... Cùng với đó, các địa phương ở khu vực giáp biên cũng có những chính sách khuyến khích xuất khẩu riêng nhằm chuẩn bị cho kỳ sản xuất sau Tết Nguyên đán.

Sức ép cạnh tranh đối với doanh nghiệp trong nước sẽ không thể tính bằng biện pháp ngắn hạn. Bởi với cam kết mở cửa thị trường bán lẻ thì sau mỗi năm nếu không có chiến lược dài hạn chúng ta sẽ loay hoay ứng phó với những loại hàng hóa được mở cửa cho nhà phân phối nước ngoài tham gia. Theo các chuyên gia, việc khuyến khích chế tạo các sản phẩm trong nước thay thế hàng nhập khẩu là biện pháp căn cơ giúp gia tăng giá trị hàng hóa, cạnh tranh tốt về giá thành với hàng hóa nhập khẩu. Đặc biệt, với hệ thống các sản phẩm công nghiệp phụ trợ sẽ thúc đẩy nhiều ngành kinh tế cùng phát triển chứ không chỉ riêng cho một ngành, lĩnh vực.
Thực tế, phát triển sản xuất sản phẩm ngành công nghiệp thay thế hàng nhập khẩu dù đã được Chính phủ nhấn mạnh từ rất lâu nhưng đến nay vẫn trong tình trạng loay hoay, mò mẫm... Thậm chí, những chính sách hỗ trợ, khuyến khích sản xuất sản phẩm ngành công nghiệp thay thế hàng nhập khẩu đang được Bộ Công Thương chuẩn bị cũng để lại nhiều nỗi lo. Theo tính toán của Bộ Công Thương, đối với mặt hàng nhập khẩu là xăng dầu (trị giá nhập khẩu năm 2008 là 10,9 tỷ USD) thì có thể cân đối được 30% nhu cầu khi Nhà máy lọc dầu Dung Quất đi vào hoạt động từ quý II.2009 (tương đương 6,5 triệu tấn dầu/năm). Ở các mặt hàng công nghiệp thiết yếu khác, việc cân đối còn nhiều khó khăn. Ví dụ như ôtô nguyên chiếc, lượng nhập khẩu chủ yếu là các loại ôtô chuyên dùng và ôtô dưới 9 chỗ đắt tiền của các hãng nổi tiếng. Trong nước chỉ sản xuất được các loại xe như xe ben tự đổ đến 35 tấn, xe tải nhẹ hoặc một vài chủng loại xe chở khách, xe buýt, xe ôtô dưới 9 chỗ ngồi. Hay như vải sợi các loại, với số lượng các doanh nghiệp dệt may trong nước lên đến hàng chục ngàn và kim ngạch xuất khẩu luôn ở danh sách đứng đầu, thế nhưng ngành này chỉ sản xuất được khoảng 30% nhu cầu vải (600 ngàn mét vải/năm), 60% nhu cầu sợi dệt vải (300 ngàn tấn/năm). Và nguyên phụ liệu khác cho ngành may cũng chủ yếu được nhập khẩu nên giá trị thực của mỗi sản phẩm xuất khẩu là rất thấp. Rõ ràng, những chính sách ưu đãi để bảo hộ các doanh nghiệp sản xuất chỉ khiến tạo ra các sản phẩm giá cao, chất lượng chưa đến mức có thể cạnh tranh được với xe nhập khẩu.

Trong nhóm giải pháp mà Bộ Công Thương đề xuất cho các doanh nghiệp sản xuất hàng công nghiệp trong nước tiến tới thay thế hàng nhập khẩu, có một giải pháp được đưa ra là xem xét bỏ quy định về trần lãi suất đối với tín dụng tiêu dùng sản phẩm công nghiệp trong nước tự sản xuất được, tạo điều kiện cho các tổ chức tài chính, ngân hàng chủ động cho vay và bù đắp rủi ro. Song song đó, Bộ Công thương đề xuất các cơ quan quản lý ngành ngân hàng chỉ đạo hệ thống ngân hàng hạn chế cấp tín dụng cho việc nhập khẩu. Điều đó có nghĩa là kích cầu tiêu thụ sản phẩm công nghiệp trong nước bằng các biện pháp hỗ trợ kỹ thuật tài chính, tiền tệ. Nhưng giải pháp này chỉ có thể hỗ trợ cho các nhà sản xuất khi sản phẩm đã được sản xuất ra và chuyển đến tay người tiêu dùng. Khâu quan trọng nhất là hỗ trợ sản xuất lại chưa được quan tâm thấu đáo. Vẫn biết tạo thị trường là biện pháp khuyến khích hữu hiệu nhất trong tình thế các ngành đều loay hoay tìm thị trường tiêu thụ như hiện nay, nhưng điều mà các doanh nghiệp trực tiếp sản xuất mong mỏi nhất ở thời điểm này vẫn là hỗ trợ vốn cho sản xuất. Như vậy, liệu giải pháp mà Bộ Công Thương đưa ra có thể khuyến khích sản xuất hàng công nghiệp thay thế hàng nhập khẩu, hay chỉ “gỡ” được một khía cạnh rất nhỏ so với nhu cầu thực của doanh nghiệp?