Trưởng Ban Sách Khoa học, Nhà xuất bản Kim Đồng Hoàng Thanh Thủy chia sẻ về xuất bản mảng sách khoa học dành cho thiếu nhi tại Việt Nam.

- Chị nhận định ra sao về sự phát triển của xuất bản sách khoa học cho thiếu nhi những năm gần đây tại Việt Nam?

- Nếu cách đây 7 - 10 năm, sách khoa học rất ít được quan tâm, thì những năm gần đây, dòng sách này cho trẻ em được chú ý. Không chỉ NXB Kim Đồng làm dòng sách này, mà rất nhiều đơn vị xuất bản khác cũng tham gia, tất nhiên chủ yếu là từ sách khai thác bản quyền. Bởi vì nước ngoài rất sẵn tư liệu, có nhiều nguồn lực để làm sách khoa học, hệ thống bảo tàng, nhà khoa học, chuyên gia của họ quan tâm phổ biến kiến thức khoa học. Lượng sách khoa học từ nước ngoài rất phong phú, có thể bổ sung, đáp ứng nhu cầu của các em nhỏ. Còn nhà xuất bản luôn luôn cố gắng để làm cho sách đẹp nhất, dễ đến với bạn đọc nhất, có dòng sách phổ thông, nhưng cũng có dòng sách cao cấp dành cho các đối tượng độc giả.

- Gần đây trong nước đã có một số tác giả là chuyên gia, nhà khoa học bắt đầu chú ý đến viết sách cho thiếu nhi, chị nhận định ra sao về sự biến chuyển ấy?

- Đây là vận động tốt trong thị trường xuất bản. Bởi với đối tượng độc giả nhỏ tuổi, dù sao nhu cầu đọc cũng lớn hơn độc giả trưởng thành. Bản thân các tác giả cũng cũng muốn xây nền móng kiến thức khoa học cho các em. Ngoài truyện giải trí, đọc những sách này cũng là cách các em nhỏ bổ sung cho việc học ở trường. Thế nên nhiều tác giả trong nước rất đầu tư và thường gửi bản thảo tốt tới NXB Kim Đồng. Chang hoang dã là một trong những tác phẩm như thế, tác giả vừa kể chuyện vừa đan cài nhiều thông tin khoa học, khiến cho cuốn sách có nhiều màu, nhiều vẻ và được bạn đọc đón nhận rất tốt.

Gần đây, Kim Đồng ra mắt bộ Trò chuyện khoa học 4.0 của tác giả Giáp Văn Dương. Chúng tôi cũng để ý đến những tác giả Việt Nam sống ở nước ngoài, như nhà khoa học Trịnh Xuân Thuận có một số cuốn phổ biến khoa học. Những cuốn sách này phải dịch sang tiếng Việt, nhưng dù sao độc giả vẫn có thể cảm nhận văn hóa Việt ở trong tác phẩm của ông, như Du hành vào tâm ánh sáng và Số phận của vũ trụ Bigbang và sau đó... 

- Dường như sách về khoa học của các tác giả trong nước dễ thu hút bạn đọc nhỏ tuổi quan tâm hơn so với sách mua bản quyền nước ngoài?

- Chúng tôi thấy rằng sách mua bản quyền nước ngoài nhiều, nhưng hiệu quả không cao bằng sách của tác giả trong nước. Có lẽ tác giả trong nước hiểu được nhu cầu của độc giả, văn hóa Việt. Những điều đó ẩn sâu trong tác phẩm của họ, khiến chúng trở nên gần gũi với độc giả trong nước. Ví dụ, cuốn Chang hoang dã: GẤU đã tái bản lần thứ ba, tương đương với số lượng 6.000 bản. Đấy là một con số khá tích cực với một đề tài khá là hẹp là bảo tồn động vật.

- Chị nhận định ra sao về tiềm năng phát triển của sách khoa học thiếu nhi của các tác giả trong nước?

- Để làm được một cuốn sách khoa học tự nhiên một cách nghiêm túc như series Chang hoang dã, tác giả phải mất mấy năm thực hiện. Trong khi đó sự quan tâm của người Việt Nam đối với loại sách này chỉ mới bắt đầu. Cho nên mọi thứ phần nhiều đang trong quá trình chuẩn bị.

Còn vấn đề về khoa học lịch sử, địa lý, khoa học xã hội nhân văn luôn có tác giả người quan tâm. Như tri thức lịch sử, phải là tác giả Việt Nam viết về việc lịch sử Việt Nam, không thể mua bản quyền nước ngoài. Những bộ sử như thế từ xưa đã đã được đầu tư, đến nay lại tiếp tục phát triển. Ví dụ NXB Kim Đồng chuẩn bị ra bộ truyện tranh lịch sử Việt Nam do tác giả Việt Nam vẽ minh họa. Bên cạnh đó là sách về địa lý Việt Nam, ở dạng rất đơn giản như Lướt cùng Tí Địa Lí chẳng hạn, hay sách khám phá, hướng dẫn du lịch vùng miền, sách về các dòng sông; sách về một số ngành nghề cổ truyền đã bị mai một...

- Theo chị, làm thế nào để dòng sách này ngày càng hấp dẫn độc giả?

- Các vấn đề khoa học, trừ những phát minh mới mẻ của thế giới, còn thường vẫn là vũ trụ, động vật, cấu tạo cơ thể người, kiến thức về hóa học, vật lý... Quan trọng là tìm cách thể hiện hấp dẫn bạn đọc. Mỗi tác giả sẽ tìm cách để truyền đạt đến độc giả của mình. Chẳng hạn, người thiên về kể chuyện thì lồng ghép đan xen các vấn đề khoa học; người sử dụng infographic trưng ra các số liệu; người chọn dùng ảnh minh họa cho thuyết minh...

Trong quá trình làm sách, chúng tôi cũng chú ý quan sát các em thích và có nhu cầu về nội dung gì, và với nội dung như thế thì nên thể hiện như thế nào, để từ đó cho ra các sản phẩm tốt và hấp dẫn nhất với các em.

- Xin cảm ơn chị!