Rà soát kỹ nguyên nhân để xác định đúng trách nhiệm bồi thường

Trình bày tờ trình về việc giải quyết bồi thường khi nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi giải phóng mặt bằng bị ảnh hưởng do quá trình thi công xây dựng các dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa - Cần Thơ và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, Bộ trưởng Bộ Giao thông – Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, qua số liệu tổng hợp sơ bộ của Bộ GT - VT trên cơ sở báo cáo của các chủ đầu tư, nhà đầu tư, Ban Quản lý dự án tại 31 dự án, ước tính có khoảng 35.814 hộ dân bị ảnh hưởng với dự kiến kinh phí đền bù nằm ngoài trách nhiệm bảo hiểm do chủ đầu tư mua khoảng 166,793 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc bồi thường cho các hộ dân có nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi giải phóng mặt bằng bị ảnh hưởng tại một số dự án chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý để xem xét, giải quyết dứt điểm, dẫn đến tình trạng khiếu nại, khiếu kiện kéo dài, làm hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân và tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội tại địa phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển điều hành phiên họp sáng 14.12	Ảnh: Quang Khánh

Chính phủ kiến nghị UBTVQH chấp thuận, cho phép Bộ GT - VT được sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ của các dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa – Cần Thơ và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên để chi trả bồi thường thiệt hại cho nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi GPMB bị ảnh hưởng do quá trình thi công xây dựng các dự án này. Phần vốn này được lấy từ kinh phí GPMB trong tổng mức đầu tư của các dự án và giao UBND các tỉnh, Hội đồng GPMB địa phương xem xét, xác định đối tượng, mức độ ảnh hưởng, quyết định giá trị thiệt hại và thực hiện chi trả bồi thường trên cơ sở kết quả giám định tổn thất của đơn vị tư vấn giám định độc lập.

Theo Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải trình bày, nêu rõ, theo quy định tại điểm đ khoản 2, Điều 2 Nghị quyết 99/2015/QH13 về dự toán Ngân sách Nhà nước năm 2016 thì đối với phần vốn còn dư của các dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1A và dường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên được QH thông qua tại Nghị quyết số 65/2013/QH13, sau khi rà soát, phân bổ 14.259 tỷ đồng, nếu vẫn tiếp tục còn dư, giao Chính phủ phân bổ cho các dự án liên quan đầu tư xây dựng 2 tuyến đường này theo đúng quy định của pháp luật. Do đó, việc phân bổ, sử dụng phần vốn còn dư của các dự án này thuộc thẩm quyền xem xét, quyết định của Chính phủ. Tuy nhiên, việc sử dụng cho mục đích bồi thường như đề xuất của Chính phủ cần được xem xét để bảo đảm căn cứ pháp lý.

Báo cáo thẩm tra cũng nêu rõ, việc thi công gây ảnh hưởng đến nhà ở, các công trình lân cận của người dân đã tồn tại trong nhiều năm qua song chưa có phương án xử lý dứt điểm, dẫn đến bức xúc, khiếu kiện kéo dài trong nhân dân. Các hộ dân bị ảnh hưởng phần lớn là các hộ nghèo, cận nghèo nên việc khẩn trương xem xét, tháo gỡ các vướng mắc để có phương án bồi thường, ổn định đời sống nhân dân, bảo đảm quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người dân là cần thiết. Mặc dù vậy, việc xử lý vấn đề này cần được cân nhắc, xem xét, xác định rõ nguyên nhân, trách nhiệm bồi thường và nguồn vốn để chi trả bồi thường.

Bên cạnh đó, việc bồi thường thiệt hại cho người dân có nhà ở, công trình xây dựng bị ảnh hưởng thực hiện theo quy định tại Điều 605 Bộ Luật Dân sự. Trong quá trình triển khai, việc khảo sát, đánh giá hiện trạng trước thi công; tính toán, sử dụng máy móc, thiết bị và áp dụng các giải pháp trong thi công cũng như quyết định phạm vi, hạn mức mua bảo hiểm công trình thuộc trách nhiệm của nhà đầu tư, nhà thầu thi công. Trong trường hợp xảy ra các thiệt hại trong quá trình thi công song nhà đầu tư, nhà thầu thi công mua không đủ phạm vi, hạn mức bảo hiểm, do khâu dự báo, chuẩn bị thi công chưa đầy đủ, chưa lường hết các rủi ro có thể xảy ra thì nhà đầu tư, nhà thầu thi công phải chịu trách nhiệm bồi thường đối với phần thiệt hại phát sinh. Đa số ý kiến trong Ủy ban TC – NS cho rằng, ngân sách nhà nước không bố trí nguồn lực để xử lý các nội dung này. Ủy ban TC – NS đề nghị, Chính phủ cần chỉ đạo rà soát kỹ nguyên nhân để xác định trách nhiệm bồi thường, bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật, một mặt để góp phần nâng cao trách nhiệm của các nhà đầu tư, nhà thầu thi công trong khâu dự báo, chuẩn bị và triển khai thực hiện dự án; mặt khác, tránh tạo thông lệ không tốt, sẽ phải xử lý ở rất nhiều công trình thuộc các lĩnh vực khác nhau, gia tăng gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Các Ủy viên UBTVQH cơ bản nhất trí với quan điểm của Ủy ban TC – NS, không đồng tình với kiến nghị của Chính phủ. Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ Phan Thanh Bình đặt vấn đề, trước khi lập dự án, thi công, liệu chúng ta có lường trước vấn đề hay không? Trách nhiệm này thuộc về Chính phủ, Bộ Xây dựng hay nhà thầu? Trong trường hợp không phân định được thì đưa ra tòa, xử lý dân sự. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Phan Thanh Bình cũng đề nghị, phải giải quyết nhanh, không để kéo dài vì đời sống của nhân dân vùng dự án đang gặp nhiều khó khăn.

Đồng quan điểm này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng đây là quan hệ dân sự. Việc thi công công trình và hậu quả thiệt hại của nhà dân có quan hệ nhân quả. Phó Chủ tịch Thường trực QH Tòng Thị Phóng chỉ rõ, không có căn cứ để UBTVQH giải quyết vấn đề này như đề xuất của Chính phủ.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển nêu rõ,  UBTVQH yêu cầu Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cùng với sự giám sát của các Đoàn ĐBQH và HĐND hướng dẫn, giải thích rõ cho người dân biết để tạo sự đồng thuận cao.