Rà soát để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật

Giữ hình phạt tử hình với một số tội danh đặc biệt nghiêm trọng

Góp ý về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, các ĐBQH bày tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự hiện hành; đồng thời đánh giá cao Cơ quan chủ trì soạn thảo đã tích cực, nỗ lực nghiên cứu, xây dựng hồ sơ dự án Luật bảo đảm đầy đủ các tài liệu theo quy định, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, quyết định theo trình tự, thủ tục rút gọn. Tuy nhiên, đi sâu vào các điều khoản cụ thể, các đại biểu đề nghị cần tiếp tục rà soát kỹ các quy định của dự thảo Luật với các luật có liên quan nhằm tránh chồng chéo, mâu thuẫn trong xử lý hành vi vi phạm pháp luật.

Cụ thể, liên quan đến việc bổ sung hình phạt tù chung thân không giảm án, ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) cho biết, trong quá trình nghiên cứu và thẩm tra dự thảo, đại biểu đã nhận được nhiều ý kiến từ các cơ quan như Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp... Nhiều ý kiến đề nghị cần cân nhắc kỹ việc bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án, bởi đây là hình phạt mới, mang tính đặc thù, có ảnh hưởng lớn đến chính sách xử lý hình sự. Từ căn cứ đó, đại biểu tán thành với đề xuất bổ sung hình phạt này.

“Việc đưa thêm hình phạt tù chung thân không xét giảm án vào hệ thống hình phạt sẽ tạo ra một công cụ pháp lý để áp dụng trong những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, khi mà hình phạt tử hình được xem xét thay thế, nhưng đồng thời vẫn cần bảo đảm tính răn đe và không tước đi quyền sống của người phạm tội”, ĐBQH Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh.

Tuy nhiên, đại biểu cũng kiến nghị: đã là tù chung thân không xét giảm án thì không nên quy định tiếp tục được xem xét giảm xuống hình phạt tù có thời hạn. Nếu làm như vậy sẽ không còn giữ được bản chất nghiêm khắc của hình phạt này. Việc gọi là "không xét giảm án" nhưng rồi lại có thể được ân giảm xuống tù có thời hạn sẽ làm mất đi tính thống nhất và nghiêm minh của hệ thống hình phạt.

Về việc giảm số lượng tội danh có hình phạt tử hình, ĐBQH Nguyễn Thị Thủy cũng bày tỏ sự đồng tình với định hướng của Chính phủ và Bộ Công an trong việc tiếp tục rà soát, đề xuất giảm số lượng tội danh có mức án tử hình. Đại biểu dẫn chứng, từ năm 1999 đến nay, qua các lần sửa đổi Bộ luật Hình sự, chúng ta đã từng bước giảm số lượng tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình. Đây là xu hướng chung của thế giới và cũng phù hợp với chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước, theo hướng nhân văn, nhân đạo nhưng vẫn bảo đảm tính răn đe, nghiêm khắc. Hiện nay, Bộ luật Hình sự có 314 điều, trong đó có 18 tội danh có hình phạt tử hình, Chính phủ đề xuất giảm thêm 8 tội danh trong số này. Đại biểu cho rằng, đây là hướng đi đúng, góp phần thể chế hóa các chủ trương, nghị quyết của Đảng liên quan đến cải cách tư pháp, bảo đảm quyền con người, đồng thời vẫn đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Đồng tình với quan điểm trên, đồng thời góp ý thêm về vấn đề bổ sung hình phạt mới – hình phạt trung gian giữa tù có thời hạn và tù chung thân, ĐBQH Hoàng Văn Liên (Long An) cho rằng, đây là nội dung hoàn toàn mới, thể hiện sự cố gắng của cơ quan soạn thảo trong việc tiếp thu ý kiến, điều chỉnh để luật phù hợp hơn với thực tiễn xét xử. Tuy nhiên, hình phạt này hiện nay chưa được định danh cụ thể, tên gọi còn gây băn khoăn. Việc bổ sung hình phạt mới là cần thiết nhằm tăng tính linh hoạt, nhân văn trong xét xử, tránh lạm dụng án chung thân hoặc tử hình trong một số trường hợp chưa thực sự nghiêm trọng, đặc biệt là với những người phạm tội lần đầu, do hoàn cảnh kinh tế - xã hội khó khăn.

Về việc đề xuất giảm nhẹ hình phạt đối với một số tội danh, đại biểu cũng cho rằng việc này là phù hợp với xu thế lập pháp hiện đại, bảo đảm tính nhân văn, đồng thời đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, cần rà soát kỹ để bảo đảm không làm giảm hiệu quả răn đe, phòng ngừa tội phạm, nhất là với các tội liên quan đến ma túy, tham nhũng. Ví dụ như trong Điều 250 về tội vận chuyển trái phép chất ma túy, hiện nay quy định nếu vận chuyển nhựa thuốc phiện, cần sa, hoặc cocain từ 5kg trở lên, hay heroin, morphin, methamphetamin từ 100g trở lên thì có thể bị xử lý với mức án cao nhất là tử hình. Đại biểu cho rằng, cần xem xét kỹ lưỡng hơn mức độ nguy hiểm của hành vi vận chuyển so với hành vi sản xuất, mua bán. Bởi nhiều trường hợp người vận chuyển là người nghèo, trình độ thấp, bị dụ dỗ hoặc lôi kéo, phạm tội lần đầu. Việc cá thể hóa hình phạt là cần thiết để bảo đảm tính công bằng.

Nhiều ĐBQH cũng đặc biệt quan tâm đến 3 tội danh: Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); tham ô tài sản (Điều 353). Các đại biểu cho rằng, chưa nên bỏ hình phạt tử hình đối với các tội danh này trong giai đoạn hiện nay, bởi tính đặc biệt nguy hiểm của các tội danh này gây hậu quả trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe con người, phá hoại sức khỏe cộng đồng (thuốc giả, ma túy) hoặc gây thiệt hại lớn cho Nhà nước và xã hội, làm suy giảm niềm tin của người dân vào bộ máy nhà nước (tham ô). Đây không chỉ là gian lận mà còn là hành vi vi phạm đạo đức và pháp luật nghiêm trọng, có thể dẫn đến những hệ lụy khôn lường.

Theo ĐBQH Phan Thị Mỹ Dung ( Long An), báo cáo cũng như thống kê của Bộ Công an cho thấy, tình hình tội phạm ma túy ngày càng diễn biến phức tạp; số lượng người nghiện cũng ngày một gia tăng. Vì vậy, các khung hình phạt đối với các loại tội phạm liên quan đến ma túy cần phải hết sức nghiêm khắc và mang tính răn đe, nếu bỏ án tử hình quá sớm cho một số tội phạm có thể dẫn đến tâm lý coi thường pháp luật, khiến họ càng liều lĩnh hơn.

Trao quyền cho Viện kiểm sát nhân dân khu vực để đẩy nhanh tiến độ điều tra

Góp ý về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng Hình sự, các ĐBQH tổ 11 nhấn mạnh: Việc ban hành luật nhằm đáp ứng yêu cầu hoàn thiện cơ sở pháp lý để bảo đảm phù hợp với tên gọi, thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự theo phương án sắp xếp, tinh gọn bộ máy đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; bảo đảm giải quyết kịp thời một số vấn đề cấp bách phát sinh từ thực tiễn liên quan đến thi hành án tử hình, thủ tục điều tra, truy tố vắng mặt; bảo đảm quy định thống nhất, đồng bộ với Luật Giám định tư pháp về thời hạn giám định.

Theo ĐBQH Hoàng Thị Đôi ( Sơn La), Dự thảo Luật cơ bản bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, trong bối cảnh Hiến pháp năm 2013 và một số luật liên quan (như Luật Tổ chức VKSND, Luật Tổ chức TAND, Bộ luật Hình sự...) đang được xem xét sửa đổi, cần tiếp tục rà soát kỹ lưỡng.

Cụ thể, tại Khoản 2, bổ sung Điều 20 về trách nhiệm quyền thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự quy định: Viện kiểm sát thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự, quyết định việc buộc tội, phát hiện vi phạm pháp luật nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội, người phạm tội, pháp nhân phạm tội, vi phạm pháp luật đều phải được phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh, việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm và người phạm tội, pháp nhân phạm tội, không làm oan người vô tội. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân mỗi cấp trong thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự theo quy định của Bộ luật này”.

Tuy nhiên, theo đại biểu, vì chủ thể tội phạm là pháp nhân thương mại và để tạo sự thống nhất giữa Bộ Luật Hình sự và Bộ Luật Tố tụng Hình sự, đề nghị bổ sung cụm từ “thương mại” vào sau cụm từ “pháp nhân”. Theo đó, đại biểu đề nghị viết lại điều này như sau: “Viện kiểm sát thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự, quyết định việc buộc tội, phát hiện vi phạm pháp luật nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội, người phạm tội, pháp nhân thương mại phạm tội, vi phạm pháp luật đều phải được phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh, việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm và người phạm tội, pháp nhân thương mại phạm tội, không làm oan người vô tội”.

Tại khoản 25 sửa đổi, bổ sung Điều 268 quy định: Tòa án nhân dân khu vực xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định là đến 20 năm tù, tội phạm rất nghiêm trọng…”. Tòa án nhân dân cấp tỉnh xét xử sơ thẩm những vụ án:…”.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, theo quy định như trên, Viện kiểm sát nhân dân khu vực sẽ có thẩm quyền thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra đối với những vụ án hình sự được nêu trên. Trong thực tiễn, nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng được giao cho VKSND khu vực thụ lý, xét tính chất phức tạp, phạm vi điều tra rộng, nhiều tình tiết cần làm rõ, nên thường phát sinh yêu cầu gia hạn thời hạn điều tra cũng như gia hạn tạm giam để phục vụ quá trình thu thập chứng cứ, làm rõ hành vi phạm tội. Trong khi đó, hiện nay thẩm quyền phê chuẩn các quyết định gia hạn điều tra lần thứ nhất và gia hạn tạm giam lần thứ nhất trong các vụ án loại này chủ yếu thuộc VKSND cấp tỉnh, dẫn đến quy trình xử lý mất thời gian, chưa thật sự linh hoạt, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu xử lý kịp thời các vụ án nghiêm trọng ngày càng cao. Do đó, đại biểu đề nghị cần nghiên cứu bổ sung quy định trao thẩm quyền cho Viện kiểm sát nhân dân khu vực được quyền gia hạn điều tra lần thứ nhất và gia hạn tạm giam lần thứ nhất đối với các vụ án hình sự về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà họ trực tiếp thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra. "Việc này không chỉ giúp rút ngắn thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả thực thi chức năng của VKSND khu vực, mà còn phù hợp với nguyên tắc phân định thẩm quyền theo cấp xét xử và tính chất vụ án", đại biểu nhấn mạnh.