Quyết sách phù hợp cho FDI và FII

Hoạt động thu hút vốn đầu tư nước ngoài tại nước ta đang có xu hướng giảm, đặc biệt là dòng vốn đầu tư gián tiếp (FII). Theo thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài, 6 tháng đầu năm 2011, vốn FII chỉ đạt 350 triệu USD, trong khi 6 tháng đầu năm 2010 đạt 1,8 tỷ USD. Bên cạnh đó, rất có thể nước ta sẽ không đạt được mục tiêu thu hút khoảng 20 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong năm nay. 9 tháng đầu năm, nước ta mới thu hút được 9,89 tỷ USD, bằng 72% so với cùng kỳ.

Nhiều chuyên gia cho rằng, Việt Nam đã và đang có những chính sách, biện pháp cụ thể thu hút vốn FDI. Nhưng với vốn FII, thì chính sách nhằm tăng cường khả năng thu hút nó vẫn chưa được xây dựng chi tiết. Tâm lý chung về vốn FII là tương đối e dè, lo ngại trước những tác động tiêu cực. Việc luật quy định không rõ ràng giữa đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp đã gây nên tình trạng khó phân định rõ hai loại hình đầu tư. Luật Đầu tư có đề cập đến hoạt động đầu tư gián tiếp, nhưng văn bản hướng dẫn thi hành chủ yếu tập trung vào FDI. Theo văn bản pháp lý hiện hành, nhà đầu tư nước ngoài là đối tượng điều chỉnh của cả hai luật: Luật Đầu tư và Luật Chứng khoán, nhưng rất khó xác định khi nào một nhà đầu tư được điều chỉnh bởi Luật Chứng khoán, khi nào bởi Luật Đầu tư

Điều 3 Luật Đầu tư quy định: đầu tư trực tiếp là hình thức do nhà đầu tư bỏ vốn và tham gia quản lý hoạt động đầu tư, còn đầu tư gián tiếp là hình thức đầu tư thông qua việc mua cổ phần, cổ phiếu, trái phiếu, các giấy tờ có giá khác, quỹ đầu tư chứng khoán và thông qua các định chế tài chính trung gian khác mà nhà đầu tư không trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư. Theo Ts Nguyễn Thị Yến, Giảng viên Trường ĐH Luật Hà Nội, tiêu chí “quản lý hoạt động đầu tư” nhằm phân biệt hai hình thức đầu tư này không chuẩn xác đối với đầu tư vào thị trường chứng khoán. Chính quy định không rõ ràng đã dẫn đến tình trạng doanh nghiệp nước ngoài lần đầu tiên đầu tư vào Việt Nam (kể cả gián tiếp) cũng phải có dự án đầu tư và phải xin giấy chứng nhận đầu tư khiến cho thủ tục đầu tư gián tiếp trở thành thủ tục đầu tư trực tiếp.

“Luật cần sửa đổi theo hướng quy định rõ hơn về khái niệm đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp; đơn giản hóa các thủ tục đầu tư cho hình thức đầu tư gián tiếp để bảo đảm môi trường thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài” - Phó Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Quản lý TƯ Phan Đức Hiếu góp ý. 

Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài Nguyễn Mại lại cho rằng, khuyến nghị trên cần được cân nhắc nghiên cứu thêm. Bởi lẽ trên thế giới đã có không ít nước nền kinh tế bị suy sụp, đồng tiền mất giá nghiêm trọng vì đầu tư gián tiếp. Đầu tư gián tiếp là hoạt động cần thiết nhưng phải có van an toàn của mỗi quốc gia để bảo đảm nó không làm ảnh hưởng đến nền kinh tế, đặc biệt là tài chính của đất nước. Hiện nay chúng ta chưa có Luật Đầu tư gián tiếp nhưng trong thời gian tới cần thiết phải ban hành luật này để vừa bảo đảm chất lượng nguồn vốn FII vừa bảo vệ nền kinh tế đất nước không rơi vào khủng hoảng. Bên cạnh đó, cần phải thay đổi cơ chế chính sách về FDI và nâng cấp chính sách bằng cách kết hợp giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nước ngoài; hướng đi sẽ chuyển từ chiến lược thu hút FDI thiên về số lượng sang chú trọng hơn về chất lượng, tập trung thu hút vốn vào các dự án công nghệ cao, công nghệ bền vững và các dịch vụ cấp cao.