Tạo cơ sở pháp lý đồng bộ về chi phí tố tụng

Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Phó Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến trình bày Tờ trình Pháp lệnh Chi phí tố tụng. Theo đó, dự thảo Pháp lệnh gồm 92 điều, 13 chương. Dự thảo Pháp lệnh quy định các chi phí tố tụng trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, tố tụng hình sự và trong thủ tục xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; áp dụng Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Pháp lệnh số 01/2022/UBTVQH15 Trình tự, thủ tục tòa án nhân dân xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, Pháp lệnh số 03/2022/UBTVQH15 Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân.

Dự thảo Pháp lệnh cơ bản kế thừa quy định về miễn, giảm chi phí giám định của Pháp lệnh số 02/2012/UBTVQH13 Chi phí giám định, định giá; chi phí cho người làm chứng, người phiên dịch trong tố tụng, đồng thời bổ sung việc miễn, giảm chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ tương tự như đối với chi phí giám định; bổ sung một số đối tượng được miễn; sửa đổi trường hợp được giảm.

Bên cạnh đó, Phó Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hai vấn đề còn ý kiến khác nhau gồm: phụ cấp xét xử cho Hội thẩm; chi phí thù lao cho người hưởng lương từ ngân sách nhà nước tham gia hoạt động tố tụng.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, đa số ý kiến Ủy ban Tư pháp tán thành với phạm vi điều chỉnh quy định tại Điều 1 của dự thảo Pháp lệnh, bao gồm các chi phí trong cả 3 lĩnh vực tố tụng theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính và Bộ luật Tố tụng hình sự. Mặc dù Bộ luật Tố tụng hình sự không giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về chi phí tố tụng như Bộ luật Tố tụng dân sự và Luật Tố tụng hành chính, nhưng khoản 4 Điều 135 Bộ luật Tố tụng hình sự và thực tiễn cũng đặt ra yêu cầu phải có quy định cụ thể về các loại chi phí trong tố tụng hình sự.

Ủy ban Tư pháp cũng tán thành với các chi phí đã được xác định cụ thể tại Điều 169 của Bộ luật Tố tụng dân sự, Điều 370 của Luật Tố tụng hành chính và Điều 135 của Bộ luật Tố tụng hình sự gồm: chi phí ủy thác tư pháp ra nước ngoài; chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ; chi phí giám định; chi phí định giá tài sản; chi phí cho người làm chứng; chi phí cho người phiên dịch, người dịch thuật; chi phí cho người bào chữa trong trường hợp chỉ định người bào chữa.

Đồng thời, Ủy ban Tư pháp tán thành với một số chi phí khác theo quy định của luật hoặc pháp luật có liên quan, gồm chi phí cho Hội thẩm (căn cứ quy định tại Điều 88 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân); chi phí tham gia phiên tòa cho người thực hiện giám định (căn cứ quy định tại Điều 44 Luật Giám định tư pháp). Và, tán thành với một số chi phí có tính chất tương tự với những chi phí đã được Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính và luật khác quy định, gồm: chi phí xem xét tại chỗ trong tố tụng hình sự; chi phí tham gia phiên tòa cho người thực hiện định giá tài sản; chi phí cho người đại diện do Tòa án chỉ định.

Ủy ban Tư pháp cũng còn ý kiến khác nhau đối với 4 loại chi phí gồm: chi phí cấp, tống đạt, thông báo văn bản tố tụng; chi phí xác minh sự có mặt hoặc vắng mặt của đương sự tại nơi cư trú, chi phí xác minh tài liệu, chứng cứ; chi phí sao chụp tài liệu; chi phí bảo quản tài liệu, chứng cứ, vật chứng.

Tạo điều kiện tối đa cho các cơ quan tố tụng

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra đã chuẩn bị dự án Pháp lệnh công phu, kỹ lưỡng, quy định cụ thể, góp phần tháo gỡ nhiều vướng mắc trong thực tiễn… Về chi phí cho người hưởng lương từ ngân sách nhà nước tham gia hoạt động Tố tụng, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường tán thành với phương án thể hiện theo loại ý kiến thứ nhất. Theo đó, nếu trong mô tả vị trí việc làm của người được hưởng lương từ ngân sách nhà nước không có nhiệm vụ quyền hạn tham gia hoạt động tố tụng thì được hưởng thù lao khi tham gia hoạt động tố tụng.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh việc bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật là rất quan trọng, đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát, nghiên cứu kỹ lưỡng để bảo đảm tính thống nhất của dự thảo Pháp lệnh này với các bộ luật, luật, pháp lệnh liên quan khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong phiên họp lần sau.

Đặt vấn đề, những vướng mắc trong tố tụng hình sự, nhất là về chi phí giám định tư pháp, định giá tài sản nên chăng phải giải quyết trong các luật chuyên ngành về giám định tư pháp, về định giá và dự toán ngân sách nhà nước của các cơ quan tố tụng, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ ủng hộ những chi phí nào để bảo đảm hoạt động cho các cơ quan tố tụng thì phải bảo đảm tối đa theo đúng quy định của pháp luật, đúng thẩm quyền và có tham khảo kinh nghiệm thế giới.

“Theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Pháp lệnh không ủy quyền cho một cơ quan khác quy định chi tiết hướng dẫn thực hiện pháp lệnh. Tuy nhiên, thực tiễn muốn chi được thì cần phải có quy định về định mức chi, tiêu chuẩn chi, cách chi đúng…”. Do đó, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, nên chăng tại dự thảo Pháp lệnh Chi phí tố tụng chỉ quy định về loại chi, còn mức chi như thế nào thì sẽ do pháp luật chuyên ngành và yêu cầu các cơ quan tổ chức liên quan phải quy định mức chi rồi dự toán chi cụ thể. Chính phủ, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, các cơ quan tố tụng phải có ý kiến đối với vấn đề này.

“Tinh thần là những việc nào tạo điều kiện cho ngành tư pháp, cho các cơ quan tố tụng thực hiện thì Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tạo điều kiện tối đa theo đúng chức năng, thẩm quyền được giao”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ. 

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng ý ủng hộ việc ban hành Pháp lệnh Chi phí tố tụng và quy định các loại chi phí tố tụng một cách đầy đủ, bao quát nhất để tạo điều kiện tốt nhất cho các cơ quan tư pháp, các cơ quan tố tụng thực hiện nhiệm vụ, cũng như tạo điều kiện cho công dân và tổ chức có liên quan thực hiện.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị, cần tiếp tục làm rõ phạm vi, tên gọi của dự án Pháp lệnh này, bảo đảm đúng thẩm quyền, thủ tục và trình tự, qua đó, tháo gỡ được các vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn như tinh thần Chủ tịch Quốc hội đã nêu nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho các cơ quan tố tụng, các cơ quan tư pháp, cũng như người dân và doanh nghiệp trong tổ chức thực hiện.