Quyết tâm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”

- Ông đánh giá thế nào về kết quả khắc phục cảnh báo “Thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) đối với thủy sản của Việt Nam kể từ đợt thanh tra lần thứ 3 của EC?

- Sau đợt thanh tra lần thứ 3 vào tháng 10.2022, thực hiện các khuyến nghị của EC, chúng ta đã đạt được những kết quả tích cực trong khắc phục các tồn tại, hạn chế; kịp thời cập nhật, báo cáo kết quả thực hiện với EC. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) cũng đã tổ chức Đoàn công tác sang làm việc, trao đổi trực tiếp với Tổng vụ các vấn đề về Biển và Thủy sản (DG-MARE) của EC về những kết quả đã triển khai. Phía EC tiếp tục đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong thực hiện các khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra thứ 3. Tuy nhiên, vẫn còn một số nội dung phía EC đề nghị Việt Nam phải xử lý dứt điểm đối với tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, tập trung xử phạt các hành vi khai thác IUU, đặc biệt là vi phạm vùng biển nước ngoài, ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS)…

Đến tháng 10 tới, Đoàn Thanh tra của EC sẽ sang Việt Nam thanh tra thực tế lần thứ 4, nếu chúng ta chứng minh được sự cải thiện đáng kể với những gì EC đã khuyến nghị thì sẽ xem xét gỡ “Thẻ vàng” cho Việt Nam. Vì vậy, từ nay đến tháng 10 tới là thời gian cao điểm các Bộ, ngành, địa phương có liên quan cần tập trung mọi nguồn lực để giải quyết dứt điểm những tồn tại, hạn chế, quyết tâm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” tại đợt thanh tra tới đây theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 81/QĐ-TTg ngày 13.2.2023.

Trong đó, các Bộ, ngành, địa phương có liên quan đang tập trung: Tăng cường công tác thông tin truyền thông về kết quả, nỗ lực chống khai thác IUU của Việt Nam cả trong và ngoài nước. Sửa đổi, bổ sung khung pháp lý để tiếp tục siết chặt công tác quản lý hoạt động khai thác thủy sản, chống khai thác IUU. Được biết, hiện Bộ NN và PTNT đã hoàn thiện Hồ sơ trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung 2 Nghị định của Chính phủ là Nghị định số 26/2019/NĐ-CP về quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản và Nghị định số 42/2019/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản.

Đồng thời, thực hiện nghiêm túc công tác quản lý đội tàu (hoàn thành 100% công tác đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản…, cập nhật đầy đủ vào cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia); theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá (kiểm soát 100% số tàu cá xuất, nhập bến; giám sát 100% sản lượng thủy sản khai thác bốc dỡ qua cảng; theo dõi 24/24 tàu cá hoạt động trên biển qua hệ thống VMS, kiểm soát chặt chẽ tàu cá ra vào cảng đảm bảo đúng quy định.

Thực hiện nghiêm túc, đúng quy định công tác xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác (kiên quyết xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân cố tình vi phạm). Tập trung cao điểm thực thi pháp luật, tuần tra, kiểm tra, kiểm soát; đặc biệt là tại các khu vực vùng biển giáp ranh, chống lấn để kịp thời ngăn chặn, xử lý tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp; xử lý triệt để các hành vi vi phạm nhật ký khai thác, khai thác sai vùng, ngắt kết nối thiết bị VMS... theo quy định. Tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế, đàm phán ký kết đường dây nóng giữa Việt Nam và các nước (Thái Lan, Malaysia, Indonesia…) để phối hợp chống khai thác IUU; vận động ngoại giao, tranh thủ sự ủng hộ của các nước đối với nỗ lực của Việt Nam thời gian qua trong chống khai thác IUU; thường xuyên trao đổi, cập nhật kết quả chống khai thác IUU với phía EC… khẳng định quyết tâm chính trị của Việt Nam trong chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”.

- Ông nhận định như thế nào về quyết tâm và hành động của chúng ta trong việc gỡ “Thẻ vàng” của EC?

- Gỡ “Thẻ vàng” là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên, cấp bách hiện nay. Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban chỉ đạo quốc gia về IUU đã chỉ đạo rất quyết liệt, vì đến nay đã gần 6 năm chúng ta bị cảnh báo “Thẻ vàng”. Hiện các nước đang cạnh tranh xuất khẩu hải sản sang thị trường châu Âu đang gây sức ép với EC đề nghị nâng cảnh báo “Thẻ đỏ” cho Việt Nam, khi tàu cá của Việt Nam tiếp tục vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở nước ngoài.

Vì thị trường châu Âu là thị trường tín chỉ nên rất quan ngại các nước, thị trường khác, như Nhật Bản, Hoa Kỳ sẽ áp dụng biện pháp tương tự đối với Việt Nam; Vì vậy, không thể để tình trạng này kéo dài, nếu bị cảnh báo “Thẻ đỏ” sẽ ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến hoạt động xuất khẩu hải sản khai thác nói riêng mà cả ngành thủy sản nói chung.

Do đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương có liên quan đang tập trung nguồn lực để bảo đảm đạt kết quả tốt nhất tại đợt thanh tra lần thứ 4 tới, quyết tâm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”. Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm của chính quyền các cấp, lực lượng chức năng có liên quan tại địa phương tiếp tục để xảy ra tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; đồng thời yêu cầu kiên quyết xử lý trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan không hoàn thành chức trách nhiệm vụ trong công tác chống khai thác IUU, gây ảnh hưởng chung đến nỗ lực gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” của cả nước; nếu đủ căn cứ xử lý hình sự.

Ứng dụng công nghệ - yêu cầu rất cấp thiết hiện nay

- Qua công tác kiểm tra, giám sát của các bộ, ban, ngành tại các địa phương ven biển của nước ta, có thể thấy mặc dù đã có tiến triển vẫn còn tình trạng tàu cá vi phạm về khai thác IUU. Thực tế này đặt ra yêu cầu gì đối với việc ứng dụng các công nghệ mới vào việc giám sát hoạt động của tàu cá?

- Vùng biển của ta rất lớn, vùng đặc quyền kinh tế trên 1 triệu km2, nhưng nguồn lực về phương tiện, lực lượng tuần tra, kiểm tra, kiểm soát trên biển còn rất mỏng. Hiện nay, nhiều tỉnh còn chưa thành lập kiểm ngư địa phương (mới được 13/28 tỉnh) nên chưa bảo đảm công tác thực thi pháp luật trong khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, chống khai thác IUU trên vùng biển theo phân cấp dẫn đến chưa ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi khai thác IUU.

Vậy nên, việc ứng dựng các công nghệ khoa học vào việc giám sát hoạt động tàu cá để cùng hỗ trợ cho công tác tuần tra, kiểm tra, kiểm soát trên biển là rất cấp thiết hiện nay.

 Để theo dõi, giám sát hoạt động tàu cá trên biển, hiện Bộ NN và PTNT đang khai thác, sử dụng Hệ thống giám sát tàu cá để theo dõi, giám sát hoạt động của tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên từ khi rời cảng đi khai thác trên biển đến khi cập cảng để kịp thời ngăn chặn, xử lý các hành vi khai thác IUU. Đồng thời cũng đã xây dựng cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) để theo dõi, giám sát toàn bộ dữ liệu về đăng ký, đăng kiểm, cấp phép đối với tàu cá.

Bên cạnh đó đang tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin triển khai hệ thống Nhật ký điện tử, hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử từ trung ương đến địa phương để tiến tới minh bạch hóa trong các khâu kiểm soát theo chuỗi hoạt động IUU từ khâu hoạt động khai thác của tàu cá đến cơ sở, doanh nghiệp thu mua, chế biến sản phẩm hải sản khai thác; truy xuất nguồn gốc hải sản khai thác theo chuỗi bảo đảm ngăn chặn, xử lý kịp thời các hoạt động IUU, để phát triển ngành khai thác thủy sản bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế, chống khai thác IUU.

- Xin cảm ơn ông!