Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng: Kỳ vọng gỡ vướng cho bancassurance để bảo vệ tam nông

Đây là kiến nghị của các doanh nghiệp bảo hiểm và chuyên gia tài chính trước thềm phiên thảo luận của Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng vào sáng mai.

Luật cần phân định rõ bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ

Năm 2023 và 2024, ngành bảo hiểm đối mặt với nhiều sóng gió dư luận liên quan đến một vài sai phạm cá biệt của cá nhân, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm. Nhằm lành mạnh hóa hoạt động bancassurance (bán bảo hiểm qua ngân hàng),Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), có hiệu lực từ 1/7/2024, cấm các tổ chức tín dụng ép buộc khách hàng mua bảo hiểm, đặc biệt bảo hiểm nhân thọ đầu tư,trong quá trình vay vốn. Tuy nhiên, Luật không phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ mang tính đầu tư – trọng tâm của quy định và bảo hiểm phi nhân thọ như bảo hiểm tài sản, bảo hiểm nông nghiệp – là sản phẩm bảo vệ rủi ro thuần túy, có vai trò quan trọng trong giảm thiểu rủi ro tín dụng và bảo vệ khách hàng.

Điều 113 của Luật quy định ngân hàng thương mại được phép hoạt động đại lý bảo hiểm theo Luật Kinh doanh bảo hiểm, phù hợp với phạm vi do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) quy định. Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, hoạt động đại lý bảo hiểm bao gồm: tư vấn, giới thiệu, chào bán sản phẩm bảo hiểm; thu xếp giao kết hợp đồng; thu phí; thu thập hồ sơ phục vụ giải quyết bồi thường. Như vậy, ngân hàng thương mại vẫn được triển khai các hoạt động này, phạm vi do NHNN quy định để phù hợp tính chất ngành ngân hàng.

Tuy nhiên, khoản 5 Điều 15 Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 nghiêm cấm: “tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức”. Quy định này khiến các tổ chức tín dụng và khách hàng hiểu khác nhau, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động bảo hiểm qua kênh ngân hàng.

Chẳng hạn, trận bão Yagi vừa qua gây thiệt hại khoảng 85.000 tỷ đồng, chưa kể thiệt hại gián tiếp. Ngành bảo hiểm dự kiến bồi thường khoảng 9.000 tỷ đồng, chiếm 11,1% tổng thiệt hại. Tại Quảng Ninh, địa phương thiệt hại nặng nhất, tổng thiệt hại 25.000 tỷ đồng, ngành bảo hiểm dự kiến bồi thường 1.200 tỷ đồng, chỉ chiếm 4,8% tổng thiệt hại. Đằng sau những con số bồi thường rất nhỏ là hậu quả để lại rất lớn: người dân, doanh nghiệp thiệt hại nặng, không có nguồn lực để khôi phục sản xuất, đời sống bấp bênh, tài sản không còn để thế chấp vay vốn; nợ xấu tăng cao, ngân sách nhà nước phải chi hỗ trợ lớn, thu ngân sách địa phương giảm sút lâu dài, nguy cơ phát sinh các vấn đề xã hội, tâm lý bất ổn.

Để người dân, doanh nghiệp “tam nông” được bảo vệ tốt nhất

Trên thực tế, một số sản phẩm bảo hiểm, trong đó có sản phẩm bảo hiểm phục vụ nông nghiệp mang tính nhân văn, là giải pháp phòng ngừa rủi ro giúp người dân phát triển bền vững, cần được quản lý phù hợp, không thể áp dụng cứng nhắc như bảo hiểm nhân thọ đầu tư.

Theo nhiều chuyên gia bảo hiểm, việc áp dụng quy định chung cho tất cả sản phẩm bảo hiểm bán qua ngân hàng, rồi vì lo ngại kiểm soát nên “cấm cho an toàn,” chỉ làm tổn thương quyền lợi khách hàng, doanh nghiệp và hệ sinh thái tài chính nông thôn. Để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, giúp bảo hiểm nông nghiệp tiếp tục thực hiện sứ mệnh hỗ trợ người dân, Bảo hiểm Agribank cho rằng, cần bổ sung văn bản hướng dẫn Luật Các tổ chức tín dụng, phân biệt rõ bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm nhân thọ đầu tư; cho phép ngân hàng giới thiệu, phối hợp cung cấp bảo hiểm phi nhân thọ liên quan đến khoản vay.

Đồng thời, xây dựng cơ chế đặc thù cho phép vận dụng nhiều phương thức bán hàng, tránh việc coi là ép buộc mua bảo hiểm khi vay vốn. Đặc biệt, với sản xuất nông nghiệp manh mún, phân tán, thiếu liên kết, việc cung cấp bảo hiểm đến từng hộ nông dân rất khó khăn. Vì vậy, bảo vệ nguồn vốn tín dụng cần nhiều giải pháp quản lý rủi ro, trong đó bảo hiểm là công cụ hiệu quả để phân tán rủi ro. Agribank là ngân hàng 100% vốn nhà nước vì thế bảo vệ nguồn vốn là bảo vệ tài sản nhà nước.

Bên cạnh đó, cần xem hợp đồng bảo hiểm rủi ro (đặc biệt thiên tai, thảm họa) là biện pháp bảo đảm vốn vay, đồng thời nâng hạn mức vay với lãi suất ưu đãi. Kết hợp bảo hiểm với các gói tín dụng nông nghiệp sẽ giảm thiểu rủi ro tín dụng, bảo vệ vốn vay ngân hàng và giúp nông dân yên tâm vay vốn tái đầu tư sản xuất. Cho phép giảm lãi suất vay để tạo điều kiện khách hàng tham gia đầy đủ bảo hiểm. Cho phép tổ chức tín dụng được phép cho vay phí bảo hiểm nếu khách hàng có nhu cầu (tương tự các nước phát triển) để tăng khả năng tham gia bảo hiểm.

Các chuyên gia cũng kêu gọi cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và truyền thông tích cực truyền thông, đánh giá đúng vai trò, vị trí và đóng góp của ngành bảo hiểm với xã hội và nền kinh tế để ngành bảo hiểm phát triển hơn nữa.

Thay đổi tư duy quản lý

Những kiến nghị điều chỉnh Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) lần này nhằm cho phép tổ chức tín dụng được cung cấp dịch vụ đại lý bảo hiểm phi nhân thọ, trong đó có bảo hiểm nông nghiệp – hoàn toàn phù hợp với định hướng lớn của Đảng và Chính phủ về tháo gỡ “điểm nghẽn” thể chế để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Đơn cử, Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 12/5/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 50-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, nhấn mạnh yêu cầu:“Xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, ổn định, minh bạch, dễ tiếp cận, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân.” Đây là căn cứ quan trọng để điều chỉnh những quy định chưa phù hợp, đang tạo ra cách hiểu sai lệch hoặc hạn chế không đúng đối với hoạt động bancassurance – một kênh phân phối bảo hiểm hiệu quả, đặc biệt ở khu vực nông thôn.

Nghị quyết số 57/NQ-CP ngày 21/4/2023 về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 tiếp tục khẳng định quan điểm xuyên suốt: “Phát hiện và kịp thời sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật không còn phù hợp, chồng chéo, mâu thuẫn, gây khó khăn, cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống nhân dân”.

Việc rà soát, sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng để làm rõ phạm vi đại lý bảo hiểm được phép, thay vì áp dụng cứng nhắc theo hướng “cấm tất cả các loại bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ” là hoàn toàn phù hợp với tinh thần này.

Đặc biệt, tại Phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 5/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh quyết tâm cao độ của Chính phủ: “Phải cơ bản hoàn thành tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế ngay trong năm 2025 để tạo đà bứt phá cho giai đoạn 2026 - 2030”. Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành không được né tránh, không trì hoãn sửa đổi các quy định pháp luật bất hợp lý đang làm chậm nhịp phát triển, cản trở đổi mới sáng tạo và việc thực thi các chính sách an sinh xã hội.

Chỉ đạo này là kim chỉ nam để Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, NHNN khẩn trương rà soát, sửa đổi những điểm chưa hợp lý trong Luật Các tổ chức tín dụng, đặc biệt là nội dung liên quan đến hoạt động đại lý bảo hiểm. Trong đó, cần phân biệt rõ bảo hiểm nhân thọ có yếu tố đầu tư tài chính phức tạp (mà Chính phủ chủ trương siết lại) với bảo hiểm phi nhân thọ (như bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm nhà, xe...) mang tính an sinh, phòng ngừa rủi ro thiết thực cho người dân.

Tư tưởng hành động quyết liệt này cũng được Thủ tướng nêu rõ: “Quản lý là để phát triển chứ không phải để ngăn cấm hay gây sợ hãi. Không thể lấy lý do không quản lý được mà cấm.” Đây chính là nền tảng tư duy quản trị nhà nước hiện đại, mở lối chứ không siết lại,phù hợp với việc hoàn thiện khung pháp lý để các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp bảo hiểm phối hợp phục vụ khu vực tam nông hiệu quả hơn thông qua kênh phân phối bancassurance.

Thực tế cho thấy, khi người nông dân không tiếp cận được bảo hiểm vật nuôi, họ không dám vay vốn đầu tư sản xuất. Khi mất mùa, mất tài sản mà không có bảo hiểm, họ quay về điểm xuất phát nghèo khó. Khi vay vốn ngân hàng không có bảo hiểm, gặp rủi ro sức khỏe hay thiên tai, họ dễ rơi vào nợ xấu. Hàng triệu nông dân như vậy sẽ khiến chương trình phát triển nông nghiệp bền vững chỉ còn là khẩu hiệu. Bảo hiểm không chỉ là sản phẩm tài chính, đó là niềm tin, sự bảo vệ và hy vọng.