Quản lý chặt chẽ và hợp lý hơn

Chỉ có giá trị tham khảo?

Quyết định công nhận lưu hành giống cây trồng là một thủ tục hành chính phải được thực hiện trước khi nhà sản xuất, lai tạo cung ứng giống mới ra thị trường, theo quy định của Pháp lệnh Giống cây trồng. Điểm mới của dự thảo Luật Trồng trọt so với quy định hiện hành là đã định khung thời gian lưu hành quyết định này, thay vì cấp không thời hạn như hiện nay. Theo đó, thời hạn của Quyết định công nhận lưu hành giống cây trồng với cây hàng năm là 10 năm, đối với cây trồng lâu năm là 20 năm.

Trước đó, khi thảo luận về dự luật này, một số ĐBQH đề nghị, chỉ nên quy định quản lý những giống cây trồng chính (như lúa, ngô) là cây trồng có cơ cấu lớn, ảnh hưởng đến an ninh lương thực, không nên quản lý tất cả các loại giống cây trồng khác, vì quy định này là không không cần thiết. Trên thực tế, vừa qua, Bộ NN - PTNT đã công nhận hàng trăm giống cây trồng nhưng nông dân cũng chỉ chọn rất ít giống cây trồng tốt, có giá trị kinh tế cao để sản xuất. Nói cách khác, việc công nhận lưu hành giống cây trồng chỉ có giá trị tham khảo.

Một thực tế nữa cũng được Tổng Thư ký QH Nguyễn Hạnh Phúc đặt ra là, nếu quy định như dự thảo luật thì chúng ta sẽ ứng xử như thế nào với các loại cây đã trở thành thương hiệu của địa phương như vải Thanh Hà, nhãn Hưng Yên, cam Vinh... Bởi lẽ, về nguyên tắc, nếu Luật Trồng trọt được ban hành, thì mọi giống cây trồng đều sẽ phải thực hiện xin cấp quyết định này, không có trường hợp loại trừ. “Những cây lâu đời, truyền thống như thế này lại phải đi đăng ký thì người dân không hiểu tại sao có chuyện như thế này”. Tổng Thư ký QH cho rằng, quy định này có thể gây phiền hà cho người dân.

Quy định về thời hạn công nhận lưu hành giống cây trồng cũng khiến nhiều ĐBQH băn khoăn vì còn tương đối ngắn. Giải trình vấn đề này, Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật của UBTVQH chỉ rõ, theo Pháp lệnh Giống cây trồng hiện hành thì Quyết định công nhận lưu hành giống cây trồng là không có thời hạn. Nhưng thời gian qua có tình trạng nhiều giống đã bị thoái hóa, suy giảm chất lượng vẫn được lưu hành, gây ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng sản phẩm trồng trọt. Trong khi đó, một trong các điều kiện để một giống cây trồng được cấp và duy trì hiệu lực quyết định công nhận lưu hành là phải có tính ổn định về các tính trạng của giống, ổn định về giá trị canh tác, giá trị sử dụng nên cần có biện pháp kỹ thuật để kiểm soát nhằm sớm phát hiện và ngăn chặn những hậu quả xấu mà giống gây ra do bị mất đi những tính trạng tốt ban đầu. Do vậy, việc quy định thời hạn của Quyết định công nhận lưu hành giống cây trồng là 10 năm đối với cây hàng năm, 20 năm đối với giống cây trồng lâu năm là cần thiết. Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật cũng nêu rõ: Sau thời hạn này, giống cây trồng nào muốn được tiếp tục lưu hành thì cần khảo nghiệm lại một số chỉ tiêu để được gia hạn. Thời hạn này cũng phù hợp với thực tiễn sản xuất, kinh doanh giống cây trồng chính trong nông nghiệp hiện nay, không làm xáo trộn lớn hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Thực tế thời gian qua đã cho nhiều ví dụ về ảnh hưởng của giống cây không bảo đảm chất lượng đến quá trình canh tác, thu nhập của nông dân. Vì thế, trên tinh thần quản lý chặt chẽ giống cây trồng song cũng phù hợp với thực tế, dự thảo Luật đã quy định chỉ công nhận lưu hành đặc cách đối với giống cây trồng thuộc loài cây trồng chính (Điều 16) là giống đặc sản, giống đã tồn tại lâu năm tại một số địa phương. Quy định này được đưa ra nhằm khôi phục và phát triển các giống bản địa, giải quyết các tồn tại trong quản lý giống cây trồng chính các năm trước đây, bảo đảm các giống cây trồng chính đều được quản lý chẽ, lưu hành hợp pháp.

Không hạn chế quyền của doanh nghiệp

Các quy định về phân bón trong dự thảo Luật cũng nhận được sự quan tâm của ĐBQH và cử tri, vì đây là “đầu vào” quan trọng trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, việc quy định “một tổ chức, cá nhân chỉ được đứng tên đăng ký công nhận một tên phân bón cho mỗi công thức thành phần, hàm lượng dinh dưỡng phân bón” (Khoản 4, Điều 36) vẫn gây lo ngại sẽ làm hạn chế quyền của doanh nghiệp.

Về vấn đề này, Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Trồng trọt chỉ rõ, hiện tại thị trường phân bón Việt Nam rất đa dạng, tình trạng phân bón giả, phân bón kém chất lượng vẫn còn phổ biến trên thị trường. Lượng phân bón sản xuất trong nước cũng hiện ở tình trạng “cung” vượt quá “cầu”. Do vậy, việc quy định “một tổ chức, cá nhân chỉ được đứng tên đăng ký công nhận một tên phân bón cho mỗi công thức thành phần, hàm lượng dinh dưỡng phân bón” là cần thiết. Quy định này được đưa ra để tránh hiện tượng cùng một công thức phân bón, cùng hàm lượng, chỉ tiêu nhưng lại được doanh nghiệp đăng ký dưới nhiều tên thương mại khác nhau gây cho người tiêu dùng hiểu lầm là có nhiều loại phân bón khác nhau.

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật cũng cho biết, quy định này không mâu thuẫn với định nghĩa về phân bón, không hạn chế việc cùng một doanh nghiệp đứng tên nhiều loại sản phẩm phân bón khác nhau với các công thức, thành phần, hàm lượng dinh dưỡng khác nhau. Trên thực tế, cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã cấp quyết định công nhận lưu hành cho hàng trăm sản phẩm phân bón với công thức, thành phần, hàm lượng dinh dưỡng khác nhau cho cùng một doanh nghiệp. Tuy nhiên, để tránh gây hiểu lầm là hạn chế sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, dự thảo Luật quy định rõ hơn: Mỗi tổ chức, cá nhân chỉ được đứng tên đăng ký công nhận 1 tên phân bón cho mỗi công thức thành phần, hàm lượng dinh dưỡng phân bón (Khoản 4, Điều 36).
Có thể thấy, dự thảo Luật Trồng trọt đã có nhiều chỉnh lý, bổ sung, nhằm hoàn thiện cả về nội dung, kỹ thuật lập pháp. Cách thức quản lý được điều chỉnh hài hòa hơn, vừa chặt chẽ, vừa phù hợp với đòi hỏi của thực tế.