Phụ nữ làm nông nghiệp vẫn phụ thuộc nhiều vào người chồng

Phụ nữ chiếm 50,6% tổng số lao động nông nghiệp

Ngày nay, tham gia vào các hoạt động tạo thu nhập kinh tế cho gia đình không còn chỉ riêng trách nhiệm của nam giới, trách nhiệm này đã có thêm vai trò của phụ nữ. Đặc biệt tại các vùng nông thôn, người phụ nữ ngoài công việc nội trợ trong gia đình mà còn cùng người chồng, nam giới tham gia vào công việc đồng áng, các hoạt động sản xuất nhằm tăng thêm nguồn thu nhập. Trong gia đình thì cùng với người chồng, người phụ nữ nông thôn làm như hầu hết mọi công việc gia đình , trong khi đó người chồng tham gia rất ít.

Theo nghiên cứu “Phụ nữ hoạt động nông nghiệp và Tăng trưởng toàn diện ở Việt Nam”, trong nông nghiệp nhiệm vụ của người phụ nữ là đảm nhiệm những công việc như gieo trồng, làm cỏ, bán sản phẩm; nam giới đảm nhiệm chính các công việc như làm đất, phun thuốc sâu. Có cả những công việc mà cả nam giới và nữ giới có thể cùng tham giới như bón phân và thu hoạch.

Viện trưởng Nguyễn Hữu Minh	Ảnh: Thanh Bình

Viện trưởng Viện Nghiên cứu gia đình và giới Nguyễn Hữu Minh cho biết trong thời gian đây, có sự thay đổi cơ cấu ngành nghề của hộ gia đình nông thôn. Cụ thể là giảm số lượng và tỷ trọng nhóm hộ nông, lâm nghiệp, thủy sản và tăng tỷ trọng nhóm hộ công nghiệp và dịch vụ. Nhưng số hộ làm việc trong nông nghiệp vẫn chiếm đa số, và tỷ lệ phụ nữ chiếm khoảng 50,6% trong tổng số lao động của nông nghiệp. Người phụ nữ hoạt động nông nghiệp ngày càng dễ dàng hơn khi thời đại công nghiệp phát triển mạnh. Khi đó, việc trồng trọt được hỗ trợ rất nhiều từ máy móc, công thêm chủ trương dồn điền đổi thửa làm cho diện tích đất trở nên dễ dàng canh tác đối với người phụ nữ.

Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu đã nhận định nông thôn hiện nay đang tồn tại một thực trạng “phụ nữ hóa nông nghiệp do nam giới di cư nhiều, khiến lao động đồng áng đã dồn lên vai những người phụ nữ tại nông thôn. Những công việc nặng nhọc trước kia của nam giới đảm nhiệm sẽ được chuyển sang người phụ nữ. Ngoài ra, sự vắng mặt người đàn ông chủ hộ trong gia đình đã làm tăng vai trò và vị thế của phụ nữ trong việc đưa ra các quyết định liên quan đến hoạt động sản xuất nông nghiệp. Mặt khác, hiện tượng này sẽ tăng gánh nặng việc nhà và hoạt động sản xuất nông nghiệp đặt lên vai người phụ nữ. Với quá trình người đàn ông di cư ra đo thị và gửi tiền về cho người phụ nữ. Với số tiền này không đủ tiền để thuê nhân lực làm những công việc thường do người đàn ông đảm đương. Từ đó, người phụ nữ lại tự làm hết công việc từ phu thuốc trừ sâu, làm đất và các việc làm nặng khác. Ngoài ra, năng suất của người phụ nữ sẽ không bằng khi có người chồng làm cùng.

Những loại thuốc trừ sâu này sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến người phụ nữ lớn hơn vào tác động người đàn ông. Đồng thời, thuốc trừ sâu chính là một trong những độc tố thần kinh có ảnh hưởng mạnh nhất đến khả năng mắc chứng tự kỷ của những đứa trẻ sẽ được sinh ra từ người phụ nữ có chịu tác động từ thuốc trừ sâu.

Vẫn lệ thuộc

Mặc dù, người phụ nữ cũng tham gia các công việc lao động cùng người đàn ông trong mọi hoạt động nông nghiệp. Tuy nhiên, người phụ nữ vẫn lệ thuộc người chồng quá nhiều. Chẳng hạn, khi chọn mua các loại cây giống, con giống hay phân bón thì người phụ nữ dù đã hỏi ý kiến mọi người xung quanh để tham khảo nhưng về nhà, vẫn phải hỏi người chồng và lý do đơn giản là người chồng là người quyết định mọi thứ, và có kinh nghiệm trong công việc nông nghiệp.

Trong thực tế, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình cũng như sổ địa chính của địa phương chỉ đăng ký tên chủ hộ là nam giới chiếm đại đa số. Chính điều này làm quyền lợi của phụ nữ kém hẳn nam giới, gây bất bình đẳng giới nặng nề. Tình trạng này đã gây khó khăn cho phụ nữ nhất là khi họ cần thế chấp quyền sử dụng đất để vay vốn, chia đất khi ly hôn, khi lấy chồng hoặc thừa kế đất khi người chồng qua đời. Phần lớn phụ nữ khó đáp ứng được đầy đủ các điều kiện vay vốn tín dụng chính thức vì họ không phải là chủ hộ và không đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Việc phụ nữ không được hưởng các quyền mà lẽ ra họ phải được hưởng từ chính sách giao đất đã làm hạn chế phần nào những tác động của chính sách đổi mới này đối với sự tăng trưởng trong ngành nông nghiệp.

Mặc dù pháp luật và chính sách của Nhà nước đều khẳng định phụ nữ và nam giới phải được bình đẳng trong việc tiếp cận tín dụng, song vẫn có những chênh lệch đáng kể trong việc áp dụng các điều luật và chính sách trong lĩnh vực này. Thêm vào đó, phần lớn phụ nữ khó đáp ứng đầy đủ các điều kiện vay vốn tín dụng chính thức vì họ không phải là chủ hộ và không đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Hiện nay, các ngân hàng đã nhận thức được sự bất bình đẳng đối với phụ nữ nông dân và nữ chủ doanh nghiệp khi tiếp cận tín dụng.

Viện trưởng Viện Nghiên cứu gia đình và giới Nguyễn Hữu Minh còn nêu ra một nguyên nhân liên quan đến người phụ nữ trong việc đi vay vốn. Đó là khi người phụ nữ mặc dù đầy đủ điều kiện đi vay nhưng nhiều người vẫn còn tỏ ra e ngại và tự ti khi đi vay và sợ không vay được. Thậm chí nếu vay được vốn rồi vẫn nom nớp sợ về chồng mắng. Và nếu có thua lỗ thì lại bị nói là do phụ nữ quyết định nên công việc không như ý muốn.

Tạo thuận lợi phụ nữ hoạt động nông nghiệp

Khi người phụ nữ ngày càng hoạt động nhilều trong nông nghiệp, các thành viên của Nghiên cứu “Phụ nữ hoạt động nông nghiệp và tăng trưởng toàn diện ở Việt Nam” mong muốn các cơ quan chức năng phải có nhiều hoạt động hỗ trợ hơn nữa. Cụ thể như Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm hoàn thành việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên hai vợ chồng. Giấy sử dụng đất phải thiết kế phụ hợp có thời gian sử dụng theo cơ cấu cây trồng. Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và PTNT phải tiếp tục triển khai công việc dồn điền, đổi thửa một cách hợp lý và hiệu quả nhất, phù hợp với đặc điểm đất trồng từng địa phương.

Có chính sách tăng mức vay và kéo dài thời hạn vay cho nông dân, đặc biệt là đối với hoạt động trồng cây ăn quả. Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT nên mở rộng đối tượng hộ cận nghèo hay trung bình được phép vay vốn với mức lãi suất ưu đãi như đối với hộ nghèo. Áp dụng các biện pháp tạm thời tạo điều kiện thuận lợi cho nữ nông dân có thể tiếp cận với hình thức vay vốn có thế chấp mà không ảnh hưởng bởi việc có tên hay không tên trong sổ đỏ.

Nhà nước cần tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia tích cực hơn nữa vào các chương trình khuyến nông và tăng cường cung cấp thông tin cho người phụ nữ. Tạo chính sách vay nưu đãi đối với việc mua trang thiết bị phụ vụ hoạt động nông nghiệp.

Điều quan trọng nhất là tiếp tục công việc nâng cao nhận thức giới tới cán bộ chính quyền, các tổ chức xã hội, người nông dân về vai trò của phụ nữ trong sản xuất nông nghiệp. Có các biện pháp thúc đẩy phụ nữ tham gia nhiều hơn vào các khâu liên quan đến ra quyết định hay vai trò giám sát đầu tư cộng đồng liên quan đến hoạt động nông nghiệp.