Đất nước đang bước vào "kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” theo lời Tổng Bí thư Tô Lâm. Trong bối cảnh đó, “công tác phòng, chống lãng phí đang đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới rất khẩn trương, cấp bách”. Chung tay cùng cả nước trong “cuộc chiến” này, Kiểm toán Nhà nước đã xác định phòng, chống tham nhũng, lãng phí chính là “sứ mệnh” của mình, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Kiểm toán Nhà nước NGÔ VĂN TUẤN nhấn mạnh.

Tập trung vào lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro

- Thưa Tổng Kiểm toán Nhà nước, nhìn lại công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí thông qua hoạt động kiểm toán, cũng như từ hoạt động nội bộ của ngành thời gian qua, đâu là những kết quả nổi bật?

- Để thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã xác định phòng, chống tham nhũng, lãng phí là “sứ mệnh” của mình. Theo đó, KTNN đã cụ thể hóa đầy đủ các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, lãng phí vào các văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của Tổng KTNN, như: Hệ thống chuẩn mực KTNN, Quy trình kiểm toán của KTNN, Quy trình kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng; đồng thời, ban hành các hướng dẫn kiểm toán có liên quan. KTNN đã triển khai thực hiện toàn diện, đồng bộ nhiều giải pháp để xây dựng kế hoạch kiểm toán một cách khoa học, hiệu quả; các nhiệm vụ, chủ đề kiểm toán tập trung vào các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro tham nhũng, thất thoát, lãng phí.

Qua hoạt động kiểm toán, KTNN đều chỉ ra hạn chế trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công của các đơn vị được kiểm toán, qua đó, kiến nghị thu hồi, giảm chi ngân sách nhà nước, kiến nghị chấn chỉnh hoạt động của các đơn vị; đặc biệt là kiến nghị sửa đổi những kẽ hở trong cơ chế, chính sách dễ dẫn đến tham nhũng, lãng phí; đồng thời, đã kịp thời phát hiện, kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền xử lý nhiều vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, lãng phí.

KTNN cũng đặc biệt coi trọng phòng, chống tham nhũng, lãng phí trong nội ngành. Việc phổ biến, quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, pháp luật của Nhà nước luôn được chú trọng nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy các cấp, nhận thức và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên. KTNN cũng đẩy mạnh kiểm tra, thanh tra, giám sát nhằm kiểm soát quyền lực và đấu tranh, ngăn ngừa tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong nội bộ ngành; công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan, minh bạch tài sản, thu nhập và trong công tác tuyển dụng, điều động, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ...

- Qua thực tiễn, Tổng Kiểm toán Nhà nước đánh giá thế nào về việc triển khai phòng, chống tham nhũng, lãng phí tại các bộ, ngành, địa phương?

- Qua kiểm toán cho thấy, cơ bản các bộ, ngành, địa phương rất quan tâm đến công tác này, thực hiện nghiêm quy định của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước nhằm bảo đảm việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công chặt chẽ, đúng quy định. Gần đây, KTNN thường xuyên nhận được các đề nghị được kiểm toán của các cơ quan, đơn vị nhằm giúp phát hiện từ sớm, từ xa những sai sót, lãng phí, tiêu cực trong công tác quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công để kịp thời khắc phục và nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng.

Tuy nhiên, KTNN cũng phát hiện một số hiện tượng, dấu hiệu lãng phí, sử dụng kém hiệu quả nguồn lực công và đã kiến nghị xử lý tài chính tăng thu, giảm chi ngân sách nhà nước hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm; kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm nhiều tập thể, cá nhân; chuyển nhiều hồ sơ cho các cơ quan chức năng để thanh tra, điều tra, xử lý theo quy định.

Để triển khai chất lượng và hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí trong quản lý tài chính công, tài sản công, các bộ, ngành, địa phương cần lưu ý tập trung vào một số lĩnh vực đã được KTNN chỉ ra.

Trong đó, đối với lĩnh vực chi thường xuyên, cần khắc phục tình trạng phân bổ dự toán chậm, nhiều lần, không sát thực tế, không có nhiệm vụ chi cụ thể, phân bổ khi chưa đủ điều kiện dẫn đến không giải ngân được, phải hủy dự toán; phân bổ vượt định mức... Ðối với chi đầu tư, cần khắc phục tình trạng bố trí vốn khi chưa đủ điều kiện, không có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, phân bổ vượt khả năng thực hiện, vượt nhu cầu... dẫn đến không giải ngân được, phải điều chỉnh giảm hoặc tỷ lệ giải ngân thấp, kế hoạch vốn phải hủy bỏ lớn; thiết kế chưa tiết kiệm, chưa phù hợp; nhiều dự án đầu tư chậm tiến độ làm giảm hiệu quả vốn đầu tư, gây lãng phí... Liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài sản, cần khắc phục tình trạng bỏ hoang đất, chưa sử dụng hết diện tích đất được giao hoặc sử dụng không hiệu quả, chưa đúng mục đích, để bị lấn chiếm, tranh chấp; thực hiện liên doanh, liên kết, cho thuê, mượn đất không đúng quy định...

- Tổng Kiểm toán Nhà nước có thể khái quát những nguyên nhân chủ yếu gây thất thoát, lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; giải pháp tới đây là gì?

- Qua tổng kết thực tiễn và kết quả kiểm toán cho thấy, tình trạng thất thoát, lãng phí đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển, trong đó có nguyên nhân do cơ chế, chính sách còn bất cập, chồng chéo, không đầy đủ, thiếu nhất quán hoặc chưa theo kịp yêu cầu phát triển... Việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương quản lý tài chính công, tài sản công tại một số nơi, một số đơn vị chưa nghiêm. Trình độ, năng lực chuyên môn của một bộ phận cán bộ, công chức thực thi pháp luật còn hạn chế; hiệu quả hoạt động của một số bộ phận còn thấp. Công tác tự kiểm tra, kiểm soát của đơn vị cũng như kết quả kiểm tra, giám sát, kiểm toán chưa đáp ứng nhu cầu mong muốn; chưa thực sự chú trọng đi sâu kiểm tra đánh giá công tác lãng phí đến cùng...

Do đó, giải pháp được KTNN đề xuất là tiếp tục hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung các văn bản, quy định về quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công theo hướng minh bạch, chặt chẽ, đầy đủ và đồng bộ. Tăng cường quản lý nhà nước về tài chính công, tài sản công theo hướng gắn trách nhiệm với quyền hạn và nghĩa vụ; trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu. Thực hiện nghiêm việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và các quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí… nhằm quản lý chặt chẽ, khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính, tài sản công.

Sẽ đẩy mạnh công khai kết quả kiểm toán

- Trong bối cảnh mới, KTNN sẽ có những định hướng, giải pháp gì trong hoạt động phòng, chống tham nhũng, lãng phí, thưa Tổng Kiểm toán Nhà nước?

- Trong bối cảnh mới, KTNN sẽ bám sát chỉ đạo của Trung ương Đảng, các nghị quyết, yêu cầu của Quốc hội để tổ chức hoạt động kiểm toán hiệu quả; quan tâm lựa chọn kiểm toán các lĩnh vực có nhiều nguy cơ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, những vấn đề “nóng” được dư luận xã hội và cử tri quan tâm; tập trung phát hiện những bất cập trong cơ chế, chính sách để kiến nghị với Ðảng, Nhà nước hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật.

Đồng thời, đẩy mạnh kiểm toán hoạt động, kiểm toán chuyên đề, tập trung vào lĩnh vực có nguy cơ cao về lãng phí nguồn lực như tài nguyên khoáng sản, đất đai, mua sắm trang thiết bị, đầu tư xây dựng; chú trọng nâng cao chất lượng ý kiến về dự toán ngân sách, phương án phân bổ ngân sách, ý kiến về chủ trương đầu tư các dự án quan trọng quốc gia để phòng ngừa lãng phí ngay từ đầu.

KTNN sẽ đẩy mạnh công khai kết quả kiểm toán, đặc biệt là công khai các vụ việc lãng phí và trách nhiệm của các tổ chức cá nhân có liên quan, tạo áp lực và tác động mạnh mẽ mang tính hiệu ứng, tạo dư luận xã hội rộng rãi để cùng tham gia vào quá trình giám sát hoạt động của các đơn vị trong việc quản lý, sử dụng nguồn lực đầu tư công, góp phần tích cực vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Cùng với việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, KTNN tiếp tục chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao năng lực, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của các kiểm toán viên; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hoạt động kiểm toán...

- Hệ thống chuẩn mực KTNN vừa được ban hành có ý nghĩa như thế nào đối với hoạt động của KTNN trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí? KTNN sẽ làm gì để bảo đảm cho hệ thống chuẩn mực được thực thi hiệu quả, thưa Tổng Kiểm toán Nhà nước?

- Chuẩn mực KTNN có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực cả trong hoạt động kiểm toán và hoạt động quản lý nội ngành KTNN.

Cụ thể, thứ nhất, hệ thống chuẩn mực này là các hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ bảo đảm tính chuyên nghiệp, khách quan cho kiểm toán viên nhà nước, cung cấp phương pháp tiếp cận, cách thức thu thập, đánh giá bằng chứng kiểm toán và đưa ra ý kiến kiểm toán để bảo đảm kết quả kiểm toán được đánh giá khách quan, trung thực, đáp ứng niềm tin của người sử dụng báo cáo kiểm toán. Thứ hai, Hệ thống chuẩn mực KTNN quy định trách nhiệm của kiểm toán viên nhà nước trong việc đánh giá tính tuân thủ pháp luật và các quy định để từ đó phát hiện các hành vi không tuân thủ pháp luật, các hành vi gian lận có nguy cơ dẫn đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và có các biện pháp xử lý phù hợp. Thứ ba, hệ thống cũng đặc biệt nhấn mạnh và đề cao đạo đức nghề nghiệp, năng lực chuyên môn của kiểm toán viên nhà nước để nâng cao hơn nữa tính độc lập, khách quan và chuyên nghiệp của họ, thể hiện rõ quan điểm của lãnh đạo KTNN đó là công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực không chỉ được thực hiện thông qua hoạt động kiểm toán mà còn trở thành nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên từ chính nội ngành. Thứ tư, hệ thống cũng là căn cứ để giám sát hoạt động kiểm toán của KTNN và kiểm toán viên nhà nước, nâng cao tính minh bạch trong hoạt động kiểm toán, giúp các đơn vị được kiểm toán có chỉ dẫn để phối hợp trong hoạt động kiểm toán và công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.

Để bảo đảm hệ thống chuẩn mực được thực thi hiệu quả, về phía KTNN, trước hết cần nâng cao nhận thức của toàn ngành về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc áp dụng và tuân thủ hệ thống. Về phía các cơ quan, đơn vị và công chúng, cần hỗ trợ giám sát, tăng cường phối hợp với KTNN để các chuẩn mực KTNN thực sự đi vào cuộc sống. Đây là điều kiện tiên quyết để KTNN tăng cường năng lực, phát huy tốt vai trò, vị thế, góp phần vào công cuộc phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và xây dựng nền tài chính quốc gia ngày càng minh bạch, lành mạnh, bền vững.

- Trân trọng cảm ơn Tổng Kiểm toán Nhà nước!

Lâm Hiển - Minh Châu thực hiện