Đó là ý kiến của các đại biểu tại tọa đàm “Thị trường tín chỉ carbon - đường đến Net Zero” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 23.8.
Nguồn nhân lực cho thị trường carbon còn khá khiêm tốn
Hiện nay, trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu, thị trường tín chỉ carbon đang trở thành một trong những lĩnh vực quan trọng nhất, ở Việt Nam không phải là ngoại lệ. Tuy nhiên, trái ngược với vị thế quan trọng đó, nguồn nhân lực cho thị trường tín chỉ carbon đang thiếu cả về số lượng và chất lượng. Đây cũng là bài toán đầy thách thức cho quốc gia đang phát triển như Việt Nam khi tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu.
Theo thống kê, Việt Nam đã ghi nhận thành công bước đầu trong việc tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu với việc năm 2023 đã chuyển nhượng thành công hơn 10 triệu tín chỉ carbon, thu về hơn 50 triệu USD. Theo các chuyên gia, đây là tiền đề để nhiều tổ chức, cá nhân và địa phương quan tâm đến thị trường tín chỉ carbon giàu tiềm năng. Cùng với nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý về thị trường tín chỉ carbon của Chính phủ, việc tập huấn, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ lĩnh vực này đang là đòi hỏi cấp thiết.
Liên quan đến vấn đề chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, GS.TS Hoàng Văn Sâm cho biết, chúng ta có nhiều tiềm năng, lợi thế khi tham gia thị trường carbon như: vị trí địa lý thuận lợi, tài nguyên rừng rất phong phú, đa dạng sinh học, hay sự tham gia của các bộ, ban, ngành liên quan trong việc thúc đẩy thị trường carbon, trong khi nguồn nhân lực cho thị trường carbon còn khá khiêm tốn.
Thực tế cho thấy, trước xu hướng chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế xanh, nhu cầu về nguồn nhân lực có chuyên môn cao trong lĩnh vực giảm phát thải carbon ở Việt Nam đang ngày càng cấp thiết. Đặc biệt là khi Việt Nam tham gia Hội nghị COOP 26, quy định một số vấn đề liên quan đến kiểm kê hiệu ứng nhà kính… Để có thể đạt được những mục tiêu Net Zero và tham gia hiệu quả vào thị trường carbon và phát triển bền vững, ngoài việc hoàn thiện các chính sách và pháp luật về vấn đề môi trường, kinh tế xanh Việt Nam vẫn cần tạo dựng đội ngũ hùng hậu các chuyên gia trong lĩnh vực môi trường nhằm bao trùm việc đánh giá báo cáo phát thải, quản lý năng lượng, công nghệ giảm phát thải, tài chính xanh… GS. TS Hoàng Văn Sâm cho rằng, Việt Nam cần xây dựng được đội ngũ chuyên gia mạnh ở cấp quốc gia về thị trường carbon. Trong đó, xây dựng các dự án về tín chỉ carbon, đo lường, tính toán lượng phát thải, lưu trữ carbon, xây dựng báo cáo, tiêu chuẩn và đàm phán mua bán tín chỉ carbon…
Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng (Ban IV) Bùi Thanh Minh chỉ ra bất cập, hiện nay, dù doanh nghiệp có hiểu biết, có nguồn lực và sẵn sàng đầu tư nhưng họ lại sợ bởi không rõ tín chỉ carbon thuộc quyền sở hữu của ai. Chẳng hạn, trong ngành lúa, thì tín chỉ carbon đó thuộc về Nhà nước hay doanh nghiệp, hay nông dân?
Để phát triển hiệu quả thị trường carbon tại Việt Nam thì ngoài việc cần có hành lang pháp lý rõ ràng về quyền, trách nhiệm của từng bên thì việc có được đội ngũ chuyên gia về lĩnh vực này là đòi hỏi cấp thiết. Khi lực lượng chuyên gia này được trang bị kiến thức để hiểu biết chuyên sâu về các cơ chế thẩm định, lập hồ sơ liên quan, kê khai và đánh giá các loại tín chỉ carbon sẽ giúp Việt Nam vận hành thị trường tín chỉ carbon hiệu quả.
Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao
Việc xây dựng, triển khai thị trường carbon mang lại nhiều lợi ích, giúp chúng ta tham gia thị trường tín chỉ carbon hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy nền kinh tế Việt phát triển theo hướng xanh.
Theo Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Hợp tác quốc tế, Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Trần Hiếu Minh, hiện thị trường carbon vận hành với hai thị trường. Một là thị trường bắt buộc, ở đây là các quốc gia, vùng lãnh thổ sẽ quy định và các chủ thể bao gồm: đóng thuế hoặc là mua hạn ngạch về tín chỉ carbon, với giá trị tín chỉ cao. Thứ hai là thị trường tự nguyện, thị trường thực hiện nó dựa trên thỏa thuận, hợp đồng song phương, đa phương, giữa các công ty, các doanh nghiệp, nhưng giá tín chỉ carbon ở thị trường này không cao như thị trường bắt buộc. Việt Nam hoàn toàn có thể tham gia vào cả hai thị trường này, cả hai thị trường này đều mang lại cho chúng ta những giá trị nhất định.
Tuy nhiên, ông Trần Hiếu Minh cũng cho rằng, đây là một hướng phát triển kinh tế khá mới, phức tạp. Hiện nay, khung pháp lý đã định hình, nhưng những quy định cụ thể, hướng dẫn về chính sách vẫn đang thiếu vắng, cần hoàn thiện.
Bên cạnh đó, ông Trần Hiếu Minh nêu thực tế, bây giờ có rất nhiều loại chứng chỉ về carbon, chúng ta có rất nhiều lĩnh vực thì đương nhiên sẽ có nhiều loại chứng chỉ với những đặc thù riêng, xét riêng lĩnh vực lâm nghiệp, cả trong lâm nghiệp đã có các loại chứng chỉ carbon khác nhau.
Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, để có thể vận hành thị trường carbon hiệu quả, minh bạch thời gian tới, vẫn cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó chú trọng vào vấn đề đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Các doanh nghiệp, hợp tác xã cũng cần thay đổi tư duy, chủ động tham gia đào tạo, bồi dưỡng để có nguồn lao động chất lượng cao nhằm tham gia vào thị trường carbon.
Đi đôi với đó, cần hoàn thiện các chính sách pháp luật, hướng dẫn thực thi đối với thị trường này. Chính phủ và các bộ, ngành sớm hoàn thiện Đề án phát triển thị trường carbon; tiếp tục nghiên cứu, rà soát, xây dựng mới, sửa đổi văn bản cho phù hợp để bảo đảm mục tiêu đề ra. “Bên cạnh đó, cần phải tạo hệ sinh thái, cơ sở pháp lý để doanh nghiệp hoạt động. Đó là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên nhấn mạnh.
