Phát triển mạng lưới thư viện công cộng, tạo ra không gian mới

Không gian mới, thúc đẩy xã hội học tập

Thái Bình là tỉnh đi đầu trong việc xây dựng tủ sách dòng họ, tủ sách gia đỉnh, tủ sách phụ huynh, tủ sách lớp học. Hiện Thái Bình đã có hơn 4.000 tủ sách phụ huynh, tủ sách lớp học hoạt động hiệu quả, trong đó huyện Quỳnh Phụ, Thái Thụy có hơn 2.000 tủ ở 100% số lớp, với số lượng sách khoảng từ 150 - 300 cuốn/tủ, kinh phí khoảng 2 - 3,5 triệu đồng/tủ. Toàn bộ số sách được vận động từ cha mẹ học sinh, các công ty sách và tổ chức xã hội… Phong trào đọc sách của giáo viên, học sinh sôi nổi. Nhiều trường đã phát triển thêm được “thư viện lớp học”, “tủ sách phụ huynh” ngay tại lớp học để phục vụ nhu cầu đọc của học sinh.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ Hoàng Thị Hoa phát biểu tại cuộc làm việc với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình

Các mô hình khác đáp ứng nhu cầu đọc sách cũng lần lượt được xây dựng như: Tủ sách gia đình, tủ sách dòng họ, tủ sách thôn làng, tủ sách trung tâm học tập cộng đồng… tương thích với các mô hình mà hội Khuyến học phát động đó là gia đình học tập, dòng họ học tập và cộng đồng học tập. Các loại hình thư viện này đã tạo ra không gian mới, một mạng lưới thư viện lớn, chính quy và không chính quy liên hoàn giúp cho việc học tập ở mọi nơi, mọi lúc, cho mọi người, đúng với tinh thần một xã hội học tập.

Mô hình Thư viện xanh tại Trường Tiểu học Thanh Tân, huyện Kiến Xương

Tuy nhiên, đại diện Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình cũng thừa nhận, mặc dù đã được quan tâm và đầu tư, song thực trạng các phòng thư viện còn hạn chế về cơ sở vật chất, trang thiết bị, số lượng đầu sách chưa nhiều, đại đa số là sách cũ, các hoạt động thu hút học sinh đến với thư viện nhà trường chưa thường xuyên, chưa sinh động, chưa phong phú. Theo thống kê, hàng năm thu hút được trên 60% số học sinh đến với các loại hình thư viện, nhưng tỷ lệ học sinh đến với thư viện trong các nhà trường vẫn còn thấp; thời gian sử dụng sách - báo - tài liệu tại thư viện, tại nhà trường còn ngắn (chủ yếu là giờ ra chơi); chưa có đủ cán bộ phụ trách thư viện chuyên trách nên hạn chế về thời gian và chuyên môn nghiệp vụ; một số cán bộ thư viện chưa năng động, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ.

Phát triển mạng lưới thư viện công cộng

Nhiều năm trở lại đây, công tác phát triển mạng lưới thư viên công cộng và các loại hình thư viện khác được các cấp ủy, chính quyền tỉnh Thái Bình đặc biệt quan tâm. Hiện nay, ngoài thư viện cấp tỉnh, 8 thư viện cấp huyện, Thái Bình còn có 24 thư viện cấp xã, 23 phòng đọc sách cấp thôn, làng, 17 thư viện tư nhân, 13 tủ sách dòng họ, hơn 231 điểm Bưu điện - văn hoá xã; 283 tủ sách Pháp luật; 3 tủ sách Đồn biên phòng; gần 600 thư viện trường học được duy trì và phát triển; trong đó có nhiều thư viện hoạt động tích cực và hiệu quả (thư viện xã Thanh Tân, xã Quang Bình - huyện Kiến Xương; Thư viện xã Nguyên Xá - huyện Vũ Thư; thư viện xã Hoa Nam - huyện Đông Hưng, thư viện xã Tiến Đức, xã Độc Lập - huyện Hưng Hà…). Các thư viện, tủ sách đã cùng hệ thống thư viện công cộng tạo nên mạng lưới thư viện gắn kết, đáp ứng tốt nhu cầu của bạn đọc, phục vụ đắc lực cho công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, của tỉnh.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Bình Nguyễn Hoàng Giang, lãnh đạo tỉnh quan tâm đến hoạt động thư viện, nhưng do nguồn lực hạn chế nên đầu tư cho thiết chế này chưa tương xứng

Thư viện tỉnh đã chú trọng tới công tác luân chuyển sách báo về cơ sở để phục vụ nhân dân ở địa phương với phương châm: Một cuốn sách nhiều người được đọc; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, con người và sách báo xây dựng kho sách với gần 40.000 bản dành riêng phục vụ lưu động trên địa bàn toàn tỉnh.

Đoàn khảo sát thăm phòng đọc báo, tạp chí của Thư viện Tổng hợp tỉnh Thái Bình

Những năm gần đây, Thư viện đã chủ động bố trí sắp xếp cơ sở vật chất, trang thiết bị, đào tạo nhân lực hình thành phòng Tin học để ứng dụng công nghệ thay thế các hoạt động thủ công, bước đầu là quản lý sách báo, rồi đến các khâu xử lý kỹ thuật, nghiệp vụ; sử dụng phần mềm tích hợp hiện đại, xâu chuỗi đầy đủ các khâu hoạt động vào thư viện, từ đó công tác cấp thẻ, quản lý bạn đọc, lưu thông sách báo, tìm kiếm thông tin đã được hiện đại hóa. Đặc biệt, Thư viện tỉnh đã được UBND tỉnh cấp kinh phí thực hiện dự án đầu tư xây dựng Thư viện điện tử/thư viện số tỉnh Thái Bình phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin mới được quan tâm ở Thư viện tỉnh, chưa có thư viện cấp huyện nào được đầu tư trang thiết bị, máy móc, phần mềm ứng dụng bài bản để triển khai thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin (chỉ tiêu đề ra đến năm 2020 có 40% thư viện cấp huyện được ứng dụng công nghệ thông tin)…

Thống nhất thư viện cấp xã

Từ thực tiễn địa phương, đại diện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình đều mong muốn sớm có Luật Thư viện để điều chỉnh và phát triển hoạt động thư viện. Theo đó, Luật Thư viện cần có cơ chế hỗ trợ các loại hình thư viện hoạt động; phân định rõ trách nhiệm của chính quyền các cấp trong việc đầu tư trụ sở, cơ sở vật chất, con người, kinh phí duy trì và phát triển thư viện. Đề nghị Chính phủ có cơ chế, chính sách đầu tư cơ sở vật chất cho hệ thống thư viện công cộng; có chế độ đãi ngộ phù hợp cho cán bộ làm công tác thư viện và chính sách hợp lý trong xã hội hóa các loại hình thư viện, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hệ thống thư viện ngoài công lập phát triển đúng hướng.

Đoàn khảo sát làm việc với huyện Kiến Xương và xã Thanh Tân

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng cần sớm nghiên cứu, ban hành văn bản hướng dẫn các tiêu chí của thư viện các cấp (tỉnh, huyện, xã) phù hợp với điều kiện phát triển xã hội hiện nay để cơ sở có căn cứ chuẩn trong tham mưu, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác thư viện. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần sửa đổi Quyết định số 01/2003/QĐ - BGD&ĐT cho phù hợp với tình hình hiện nay; quan tâm đến chế độ phụ cấp độc hại cho nhân viên thư viện các nhà trường.

Thái Bình cũng kiến nghị thành lập mỗi xã một thư viện và đưa tủ sách pháp luật, tủ sách của Trung tâm học tập cộng đồng, tủ sách Điểm Bưu điện - Văn hóa xã về thư viện cấp xã để tổ chức, quản lý, phục vụ nhân dân đọc sách báo tập trung và hiệu quả…

Khảo sát thực tế tại một số huyện, xã, trường học, thư viện tư nhân, Đoàn ghi nhận Thư viện tỉnh đã vận dụng các cơ chế để phát triển vốn tư liệu, chủ động tìm cách đưa sách đến bạn đọc. Công tác quản lý nhà nước về hoạt động thư viện được địa phương thực hiện theo quy định, tích cực, từ tham mưu, đề xuất cơ chế, chính sách, đến trong quy hoạch quy định rõ thư viện 3 cấp. Thư viện tư nhân phát triển đã hỗ trợ rất nhiều cho hệ thống thư viện công cộng. Tuy nhiên, Đoàn khảo sát cũng nhận thấy, trụ sở của Thư viện tỉnh đã bị xuống cấp, cần sớm đầu tư để củng cố hạ tầng, bảo đảm an toàn cho người đọc cũng như tạo không gian đọc thân thiện, hấp dẫn. Đặc biệt, cần nghiên cứu tổ chức các hoạt động để thiết chế văn hóa này đi vào thực chất, hiệu quả, có đóng góp nhất định đối với sự phát triển của địa phương.