Phát triển E – Banking trong hội nhập và cạnh tranh

      Các sản phẩm dịch vụ ngân hàng những năm gần đây đã phát triển mạnh mẽ, được phân phối đến khách hàng một cách nhanh chóng, trực tuyến, liên tục 24h/ngày và 7 ngày/tuần. Những dịch vụ này không phụ thuộc vào không gian và thời gian, thông qua kênh phân phối điện tử internet và các thiết bị truy nhập đầu cuối khác như máy tính, máy ATM, POS, điện thoại để bàn, điện thoại di động… (được gọi là dịch vụ ngân hàng điện tử (E–Banking). Đặc biệt, dịch vụ thẻ trong năm 2006 tiếp tục phát triển mạnh,  năm 2006 tốc độ phát hành thẻ tăng 30% so với năm 2005, nâng tổng số thẻ phát hành lên 3,5 triệu thẻ với khoảng 56 thương hiệu, 17 ngân hàng phát hành và trên 20 ngân hàng làm đại lý thanh toán. Toàn hệ thống ngân hàng có khoảng 2.154 máy rút tiền tự động (tăng 377 máy so với cuối năm 2005) với 12.000 thiết bị ngoại vi (tăng 1.566 thiết bị so với cuối năm 2005). Cùng với các loại dịch vụ ngân hàng qua máy điện thoại để bàn và di động, khách hàng có thể dễ dàng giao dịch với ngân hàng ở bất cứ nơi đâu. Việc chấp thuận sử dụng internet như một kênh phân phối sản phẩm và dịch vụ ngân hàng không những đem lại cơ hội kinh doanh mới cho ngân hàng mà còn mang lại nhiều tiện ích cho khách hàng. Tuy nhiên, do tính chất phức tạp của việc ứng dụng kỹ thuật công nghệ và tốc độ phát triển nhanh chóng của các hoạt động E - Banking mà mức rủi ro trong kinh doanh, chiến lược phát triển, bảo mật an ninh, uy tín, và môi trương pháp lý trong hoạt động ngân hàng cũng ngày càng gia tăng.
      Với việc Việt Nam gia nhập WTO, việc phát triển mạnh mẽ các dịch vụ ngân hàng lại càng đòi hỏi cấp thiết.  Việc nhanh chóng đưa sản phẩm, dịch vụ mới ra thị trường là một đặc trưng của E– Banking. Trong hoạt động ngân hàng truyền thống, việc triển khai ứng dụng ngân hàng mới thường được tiến hành thử nghiệm và hoàn thiện trong một thời gian dài trước khi đưa ra thị trường. Với E – Banking, do chịu sức ép cạnh tranh, các ứng dụng, sản phẩm mới được ngân hàng chấp nhận với thời gian thử nghiệm ngắn hơn. Vì vậy, đối với việc phát triển ứng dụng mới trong E – Banking, xây dựng một chiến lược phát triển hợp lý, phân tích rủi ro, đánh giá an ninh đang là những thách thức  trong hoạt động ngân hàng.  Sự phụ thuộc công nghệ,  giao dịch E - Banking được tích hợp ngày càng nhiều trên các hệ thống máy tính, trang thiết bị CNTT  và mạng Internet đã cho phép xử lý hiệu quả các giao dịch điện tử trực tuyến. Điều này làm giảm thiểu các sai sót và gian lận thường phát sinh trong môi trường xử lý thủ công truyền thống, nhưng cũng sẽ làm tăng sự phụ thuộc vào thiết kế, cấu trúc, liên kết và quy mô hoạt động của các hệ thống công nghệ. Phát triển mạnh internet  trên phạm vi toàn cầu, đã tạo ra môi trường không biên giới cho hoạt động E - Banking. Khách hàng có thể truy nhập vào tài khoản của mình ở ngân hàng từ bất kỳ nơi nào, vào bất kỳ thời gian nào qua mạng internet, hoặc các thiết bị không dây hiện đại. Điều đó khiến các ngân hàng phải chú trọng nhiều đến công tác kiểm soát an ninh, chứng thực khách hàng, bảo vệ dữ liệu, các thủ tục kiểm toán theo vết, bảo đảm tính riêng tư của khách hàng.
      Để phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử an toàn, cần có những giải pháp thích hợp. Đó là phải thiết lập cơ chế giám sát quản lý rủi ro hiệu quả trong các hoạt động E – Banking. Khi xem xét các dự án E - Banking, nhà quản lý cần phải phân tích kỹ, đánh giá đúng sự ảnh hưởng đến chiến lược phát triển, quản lý rủi ro của ngân hàng. Nếu đánh giá quá thấp ảnh hưởng của dự án, ngân hàng có thể sẽ gặp nhiều rủi ro. Nếu đánh giá quá cao thì chi phí ngân hàng phải trả cho đầu tư ban đầu để xây dựng E - Banking sẽ tăng. Thực hiện E – Banking, các nhà quản lý và cán bộ ngân hàng cần nhận thức đầy đủ tính chất phức tạp của các ứng dụng E - Banking và phải có kiến thức nhất định về kỹ thuật, công nghệ ngân hàng. Điều này là cần thiết cho dù các hệ thống và các dịch vụ E - Banking của ngân hàng đó được quản lý trực tiếp hay thuê dịch vụ của bên thứ ba. Các quy trình giám sát cần được thực hiện thường xuyên, hiệu quả nhằm phát hiện và xử lý kịp thời bất kỳ rủi ro phát sinh hay mọi xâm nhập bất hợp pháp có thể xuất hiện trong các hệ thống E - Banking. Các quy trình quản lý rủi ro đối với các hoạt động E - Banking phải được tích hợp trong cơ chế quản lý rủi ro chung của ngân hàng. Đồng thời các chính sách và quy trình quản lý rủi ro của ngân hàng cần được thường xuyên xem xét đánh giá, chỉnh sửa, nâng cấp kịp thời nhằm đảm bảo tính phù hợp và đủ khả năng xử lý những rủi ro mới phát sinh trong các hoạt động E - Banking ở thời điểm hiện tại cũng như trong tương lai. 
      Trong xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá, các mối quan hệ của ngân hàng với bên ngoài có xu hướng tăng cả về quy mô và tính phức tạp do sự phát triển của CNTT và E - Banking. Hơn nữa, các dịch vụ E - Banking ngày càng hiện đại, tất yếu càng phụ thuộc vào các đối tác công nghệ. Hiện nay, nhiều tổ chức ngân hàng đã đầu tư hoặc thuê các hạ tầng kỹ thuật nhằm ngăn chặn các hành vi thoái thác và đảm bảo tính bảo mật, toàn vẹn của các giao dịch điện tử. Ví dụ, hệ thống chứng thực số với công nghệ mã khoá công khai (PKI). Ngân hàng có thể phát hành chứng thực số cho khách hàng hoặc các đối tác nhằm cấp cho họ quyền sử dụng và hạn chế rủi ro thoái thác giao dịch. Sự xuất hiện của E - Banking cũng đồng nghĩa với những thách thức về bảo mật thông tin sẽ tăng thêm. Bởi vì, khi truyền qua mạng internet hoặc lưu trữ trong CSDL, thông tin dễ bị truy cập trái phép. Hơn nữa trong thời đại ứng dụng công nghệ, sự phụ thuộc ngày càng gia tăng đối với các đối tác, các nhà cung ứng dịch vụ có thể là nguyên nhân gây rò rỉ các dữ liệu quan trọng của ngân hàng. 
      Phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử đã và đang mang lại nhiều hiệu quả và tiện ích cho cả ngân hàng và khách hàng. Tuy nhiên, nó cũng sẽ mang lại không ít những rủi ro, nếu chúng ta không thật sự làm chủ được nó. Để mang lại thành công trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh, tránh rủi ro, thất thoát cho khách hàng và ngân hàng, đòi hỏi các tổ chức tín dụng phải nỗ lực nhiều hơn nữa trong bảo mật và phòng chống rủi ro trên lĩnh vực dịch vụ ngân hàng điện tử- E- Banking.

Nguyễn Như Đồng