Công nghệ - chìa khóa để vượt qua thách thức quốc tế

Công nghệ nói chung và công nghệ lõi không chỉ là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn là yếu tố then chốt giúp Việt Nam vượt qua các rào cản thương mại quốc tế. Việc đầu tư vào các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, công nghệ sinh học và vật liệu mới sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước. Đặc biệt, việc xây dựng một sàn giao dịch riêng cho các công ty công nghệ triển vọng (IPO công nghệ) sẽ tạo điều kiện thuận lợi để huy động vốn và thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái công nghệ Việt Nam. Tại tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số” do báo Nhân dân và Viện trưởng Chiến lược phát triển kinh tế số tổ chức ngày 19.3.2025, nhiều chuyên gia đã nêu vấn đề tạo điều kiện tối đa để các doanh nghiệp start-up công nghệ có thể IPO, huy động vốn ngay ở thị trường trong nước. Tuy nhiên, nhiều start-up công nghệ Việt Nam mong muốn IPO nhưng không thể do các quy định của Luật Chứng khoán, như yêu cầu hoạt động kinh doanh có lãi trong hai năm liên tục trước năm IPO và không có lỗ lũy kế. Quy định này, dù nhằm bảo vệ nhà đầu tư, lại vô tình cản trở các start-up công nghệ tiếp cận thị trường vốn.

Nhìn ra quốc tế, Israel là một ví dụ điển hình về việc phát triển công nghệ lõi thành công. Với tỷ lệ đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) chiếm 5,4% GDP, Israel đã trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo. Chính phủ Israel đã xây dựng các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho các start-up công nghệ, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái khởi nghiệp năng động. Nhờ đó, Israel đã sản sinh ra nhiều công ty công nghệ hàng đầu thế giới như Waze, Mobileye và Check Point. Việt Nam có thể tham khảo mô hình này trong việc xây dựng chính sách hỗ trợ và một sàn giao dịch riêng cho các công ty công nghệ (IPO công nghệ) để thúc đẩy huy động vốn và thị trường vốn trong lĩnh vực công nghệ.

An ninh phi truyền thống - Bài toán cần giải quyết trong bối cảnh mới

Việc Hoa Kỳ áp thuế 46% đối với hàng hóa Việt Nam không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn liên quan đến an ninh phi truyền thống. Trong bối cảnh này, Việt Nam cần chủ động xây dựng các chiến lược đối phó với các thách thức quốc tế, từ việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đến việc tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ. Để thực hiện điều này, việc hoàn thiện cơ chế, thể chế chính sách là nhiệm vụ cấp bách. Nghị quyết số 57-NQ/TW đã coi thể chế là điều kiện tiên quyết, cần hoàn thiện và đi trước một bước, với yêu cầu “đổi mới tư duy xây dựng pháp luật bảo đảm yêu cầu quản lý và khuyến khích đổi mới sáng tạo”, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”. Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không ngừng hoàn thiện thể chế để kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn.

Singapore đã thành công trong việc xây dựng một hệ thống an ninh phi truyền thống hiệu quả thông qua việc kết hợp giữa chính sách công nghệ và hợp tác quốc tế. Chính phủ Singapore đã đầu tư mạnh vào các lĩnh vực như an ninh mạng, quản lý rủi ro và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Nhờ đó, Singapore đã trở thành một trong những quốc gia an toàn nhất thế giới và là trung tâm tài chính quốc tế hàng đầu. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm của Singapore trong việc xây dựng các chính sách công nghệ đồng bộ và tăng cường hợp tác quốc tế để đối phó với các thách thức an ninh phi truyền thống.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao - Yếu tố then chốt

Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển công nghệ lõi, việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố không thể thiếu. Nghị quyết số 57-NQ/TW đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới giáo dục và đào tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Việc hợp tác giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp sẽ tạo ra một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, giúp Việt Nam nhanh chóng bắt kịp với xu thế phát triển của thế giới. Tuy nhiên, PGS.TS. Nguyễn Văn Thạo cho rằng, bên cạnh vốn, cái khó nhất là tài năng khoa học công nghệ, và cần có chiến lược phát triển khoa học công nghệ và giáo dục đào tạo lâu dài.

Hàn Quốc là một ví dụ điển hình về việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học). Chính phủ Hàn Quốc đã đầu tư mạnh vào các chương trình giáo dục STEM, đồng thời khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp trong việc đào tạo và nghiên cứu. Nhờ đó, Hàn Quốc đã trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào giáo dục STEM và khuyến khích sự hợp tác giữa các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp để phát triển nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao.

Hợp tác quốc tế - Cơ hội để vươn xa

Trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, hợp tác quốc tế sẽ là chìa khóa để Việt Nam tiếp cận các công nghệ tiên tiến và mở rộng thị trường xuất khẩu. Việc tham gia vào các hiệp định thương mại tự do và các tổ chức quốc tế sẽ giúp Việt Nam tận dụng các cơ hội hợp tác, đồng thời nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management, nhận thấy xu hướng các doanh nghiệp start-up Việt Nam thành lập công ty ở nước ngoài, đặc biệt là Singapore, để dễ dàng tiếp cận nguồn vốn. Do đó, cần có những thay đổi về chính sách để tạo thuận lợi hơn cho các start-up trong nước.

Trung Quốc đã thành công trong việc tận dụng hợp tác quốc tế để phát triển công nghệ. Thông qua các chính sách như "Made in China 2025", Trung Quốc đã thu hút được nhiều công nghệ tiên tiến từ các quốc gia phát triển, đồng thời xây dựng được một hệ thống công nghiệp hiện đại và tự chủ. Nhờ đó, Trung Quốc đã trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ và sản xuất. Việt Nam cần chủ động tìm kiếm và tăng cường hợp tác quốc tế, thu hút đầu tư và công nghệ từ các quốc gia phát triển để thúc đẩy sự phát triển công nghệ lõi.

Phát triển công nghệ, công nghệ lõi và giải quyết các vấn đề an ninh phi truyền thống là hai yếu tố then chốt giúp Việt Nam vượt qua các thách thức quốc tế và đạt được sự phát triển bền vững. Với tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước, cùng sự nỗ lực của toàn xã hội, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một quốc gia tiên phong trong lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo. Để đạt được mục tiêu này, cần có những giải pháp đồng bộ, từ hoàn thiện thể chế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đến tăng cường hợp tác quốc tế và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp công nghệ tiếp cận nguồn vốn và phát triển thị trường trong nước.