Áp lực và nhu cầu cải cách

Dự thảo trên được đưa ra sau những nỗ lực vận động hành lang mạnh mẽ từ Hội đồng Công nghiệp hóa chất châu Âu (Cefic), tổ chức lâu nay vẫn chỉ trích các quy định hiện hành của EU vì cho rằng chúng góp phần khiến nhiều nhà máy phải đóng cửa, đồng thời làm suy giảm khả năng cạnh tranh của các nhà sản xuất châu Âu do chi phí năng lượng cao và thuế phát thải carbon nặng nề.

Một nghiên cứu gần đây của Cefic cho thấy trong năm 2023 và 2024, các công ty hóa chất ở châu Âu đã phải đóng cửa hơn 11 triệu tấn sản lượng mỗi năm tại 21 nhà máy lớn. Đây là xu hướng khiến các giám đốc điều hành trong ngành lo ngại.

Trong khi đó, Chủ tịch Tập đoàn Hóa chất đa quốc gia Ineos có trụ ở Vương quốc Anh, ông Jim Ratcliffe cảnh báo, ngành hóa dầu của châu Âu có nguy cơ “tuyệt chủng”, trừ khi được các nhà hoạch định chính sách hỗ trợ đầy đủ. Trong bức thư gửi các nhà lãnh đạo châu Âu, ông nêu bật sự chênh lệch chi phí cực lớn giữa châu Âu và các khu vực khác. Chẳng hạn, cơ sở của Ineos tại Cologne, Đức, phải gánh thêm 105 triệu USD chi phí khí đốt mỗi năm so với Mỹ, trong khi chi phí điện cao hơn 42 triệu USD và thuế carbon tiếp tục tạo áp lực với khoản chi gần 105 triệu USD.

Tháo gỡ những vướng mắc của ngành công nghiệp

Thỏa thuận Công nghiệp Sạch được thiết kế để giải quyết những thách thức hiện tại của ngành công nghiệp châu Âu bằng một cách tiếp cận toàn diện, tập trung vào 3 yếu tố cốt lõi.

Trước tiên, việc tiếp cận năng lượng với giá cả phải chăng là một ưu tiên quan trọng. EC nhận thức rõ rằng chi phí năng lượng cao đang trở thành một gánh nặng lớn đối với các doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp. Vì vậy, chính sách mới cam kết đưa ra các ưu đãi cụ thể hơn, giúp các công ty giảm bớt áp lực tài chính trong quá trình khử carbon, từ đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang sản xuất xanh theo cách hiệu quả và bền vững hơn. Một trong những thay đổi quan trọng là bổ sung tiêu chí mới vào hoạt động mua sắm công, trong đó chính phủ và các cơ quan công quyền sẽ ưu tiên sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường sản xuất tại EU, thay vì chỉ dựa vào chi phí thấp.

Thứ hai, ưu tiên nền kinh tế tuần hoàn là một bước đi quan trọng nhằm giảm thiểu tác động môi trường của các hoạt động sản xuất công nghiệp. Chính sách này khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các hệ thống sản xuất tuần hoàn, tập trung vào việc tái sử dụng nguyên liệu, giảm chất thải và tối ưu hóa nguồn tài nguyên. Mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất, mà còn góp phần xây dựng nền kinh tế bền vững hơn cho châu Âu.

Cuối cùng, các ưu đãi đầu tư sẽ đóng vai trò then chốt trong việc thu hút dòng vốn vào ngành công nghiệp xanh. Dự thảo mới được thiết kế để tạo ra khung pháp lý rõ ràng và minh bạch, giúp các nhà đầu tư yên tâm hơn khi rót vốn vào các công nghệ thân thiện với môi trường. Bằng cách này, EC hy vọng sẽ thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực sản xuất xanh, từ đó bảo đảm sự tăng trưởng dài hạn của nền công nghiệp châu Âu trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt. Phó Chủ tịch Ủy ban Teresa Ribera cho rằng, quá trình chuyển đổi xanh có thể tạo ra hơn 3,5 triệu việc làm mới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo vào năm 2030.

Theo Chủ tịch Cefic Ilham Kadri, dự thảo đáp ứng "9 trong số 10" yêu cầu của ngành do Cefic và các nhóm doanh nghiệp khác đặt ra một năm trước. Ông Kadri và khoảng 400 nhà lãnh đạo doanh nghiệp đã gặp Chủ tịch EC Ursula von der Leyen vào ngày 26.2 tại Antwerp, Bỉ, thúc giục thực hiện nhanh chóng thỏa thuận, trong bối cảnh châu Âu vẫn cam kết thực hiện mục tiêu phi carbon hóa nền kinh tế vào năm 2050.

Thách thức và e ngại

Dù nhận được sự ủng hộ từ ngành công nghiệp, các nhóm môi trường lại bày tỏ lo ngại, cho rằng dự thảo thỏa thuận quá tập trung vào khử carbon mà bỏ qua những vấn đề ô nhiễm rộng hơn và trách nhiệm môi trường. Họ chỉ trích rằng thỏa thuận chưa đánh giá đầy đủ tác động của hoạt động sản xuất hóa chất đối với hệ sinh thái. Cục Môi trường châu Âu (EEB), đại diện cho hơn 180 tổ chức trên khắp châu lục, lập luận rằng các ngành công nghiệp phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch đã được trao quá nhiều ảnh hưởng trong việc định hình chính sách. Ông Christian Schaible, người đứng đầu bộ phận Công nghiệp không ô nhiễm tại EEB, cảnh báo rằng Thỏa thuận công nghiệp sạch không giải quyết được tác động môi trường tổng thể của ngành hóa chất.

Hơn nữa, ông Paul Hodges, Chủ tịch của New Normal Consulting, cảnh báo chỉ cải cách quy định sẽ không cứu được ngành hóa dầu của châu Âu. Ngoài các rào cản về quy định, ông chỉ ra tình trạng dư thừa năng lực sản xuất toàn cầu và dân số già hóa của châu lục khiến lượng tiêu thụ ít hơn, đang làm giảm nhu cầu về hóa chất hàng hóa trong khu vực.

Với việc các lãnh đạo quốc gia thành viên EU chuẩn bị thảo luận về thỏa thuận vào tháng tới, Cefic kêu gọi đánh giá nghiêm ngặt các sáng kiến ​​mới để bảo đảm chúng duy trì khả năng cạnh tranh của châu Âu, giảm chi phí năng lượng, giảm gánh nặng hành chính, thu hút đầu tư và tạo việc làm. Nếu bất kỳ đề xuất nào không đáp ứng được các tiêu chí này, Cefic kêu gọi các nhà hoạch định chính sách xem xét lại và sửa đổi cách tiếp cận của họ.

Mặc dù Thỏa thuận công nghiệp sạch đưa ra một khuôn khổ đầy hứa hẹn để hỗ trợ ngành công nghiệp châu Âu, nhưng nó cần đạt được sự cân bằng tinh tế, giảm bớt gánh nặng quy định mà không làm suy yếu trách nhiệm bảo vệ môi trường. Theo giới quan sát, liệu thỏa thuận này sẽ trở thành một bước ngoặt quan trọng hay chỉ là một cơ hội bị bỏ lỡ vẫn còn là dấu hỏi.

Theo Politico, EC đã công bố gói tài trợ 100 tỷ euro vào ngày 26.2 nhằm thúc đẩy sản xuất xanh và hỗ trợ các ngành công nghiệp truyền thống cắt giảm khí thải carbon. Đây là một phần trong Thỏa thuận công nghiệp sạch của EU, giúp khối này duy trì sức cạnh tranh trước Trung Quốc và Mỹ trong cuộc đua công nghệ xanh.

Ủy viên Công nghiệp EU Stéphane Séjourné nhấn mạnh rằng châu Âu cần tăng tốc phi carbon hóa và tái công nghiệp hóa để bảo vệ lợi thế của mình. Ông khẳng định khoản đầu tư này sẽ giúp EU phát triển mô hình công nghiệp độc lập, tránh phụ thuộc vào các nền kinh tế bên ngoài.

EC dự kiến huy động nguồn vốn từ nhiều quỹ khác nhau, bao gồm 20 tỷ euro từ Quỹ Đổi mới của EU, 30 tỷ euro từ đóng góp tự nguyện của các quốc gia thành viên, 25 tỷ euro từ chương trình InvestEU và 25 tỷ euro từ doanh thu thị trường carbon.

Ủy viên phụ trách khí hậu Wopke Hoekstra cho biết, Ngân hàng khử carbon công nghiệp có thể huy động tổng cộng 100 tỷ euro trong 10 năm, đồng thời thu hút thêm vốn tư nhân, nâng tổng giá trị lên 400 tỷ euro. Kế hoạch này đặt mục tiêu giảm 30% lượng khí thải từ ngành công nghiệp EU, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và củng cố vị thế của châu Âu trong nền kinh tế xanh toàn cầu.