Thách thức từ thị trường lao động trong nước và quốc tế
Tại buổi Hội thảo Hướng nghiệp cho tuổi 15 do trường Cao đẳng Việt Mỹ Hà Nội tổ chức, Chuyên gia giáo dục hướng nghiệp Phạm Thị Thuỳ Chi - Trưởng ban biên tập kênh truyền hình VTV7 cho biết: Thị trường lao động hiện nay đòi hỏi nhiều hơn ở người lao động ngoài bằng cấp và kinh nghiệm làm việc. Một nghiên cứu gần đây cho thấy 76% doanh nghiệp đã chuyển sang phương thức tuyển dụng dựa trên kỹ năng. Các bài kiểm tra kỹ năng được thiết kế riêng cho từng vị trí đã chứng minh hiệu quả trong việc dự đoán năng lực làm việc, thậm chí chính xác hơn gấp 5 lần so với đánh giá trình độ học vấn.
Ngoài ra, kể từ năm 2019, tỷ lệ nhà tuyển dụng tìm kiếm ứng viên dựa trên kỹ năng tăng 25%. Một phần năm các công việc được tuyển trên LinkedIn vào năm 2022 không yêu cầu bằng đại học. Điều này phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong tiêu chí tuyển dụng, nhấn mạnh vào năng lực thực tế hơn là giấy tờ chứng minh.”
Cô Trần Lệ Thủy - Giám đốc đào tạo trường Cao đẳng Việt Mỹ Hà Nội nhận định: “Công tác giảng dạy ngày nay không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức, mà còn cần quy hoạch chương trình phù hợp với lực lượng lao động. Mục tiêu là xây dựng hệ thống giáo dục hiệu quả, cân đối giữa nhu cầu cung cấp đầu ra và sử dụng nguồn lực.”
Hà Nội đẩy mạnh phân luồng và định hướng nghề
Thời gian qua, các cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hà Nội đã tăng cường đổi mới, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng cho học sinh cuối cấp trung học phổ thông. Theo Kế hoạch số 363/KH-UBND của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030: 30% học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở tiếp tục học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ sơ cấp và trung cấp, 40% học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông tham gia các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ cao đẳng.
Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy nhiều sinh viên đại học tốt nghiệp nhưng không tìm được việc làm đúng ngành học, dẫn đến tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ”. Việc phân luồng học sinh và định hướng chọn học nghề sớm không chỉ giảm áp lực “bằng mọi giá phải vào đại học” mà còn góp phần cung cấp nguồn lao động lành nghề, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường.
Mô hình giáo dục phân hoá: Tiệm cận xu hướng quốc tế
Cũng theo cô Thuỳ Chi, để tiệm cận các mô hình giáo dục tiên tiến trên thế giới, Việt Nam đang triển khai hệ thống giáo dục được phân chia thành hai giai đoạn chính. Giai đoạn giáo dục cơ bản từ lớp 1 đến lớp 9 tập trung vào việc xây dựng nền tảng kiến thức thông qua các môn học bắt buộc và tự chọn, giúp học sinh nắm vững kiến thức cơ bản. Đồng thời, các kỹ năng như thuyết trình, làm việc nhóm, nghiên cứu và phân tích chuyên sâu cũng được chú trọng phát triển. Bên cạnh đó, học sinh được định hướng sớm thông qua các bài kiểm tra năng lực và các hoạt động hướng nghiệp, giúp các em bộc lộ sở trường và thiên hướng cá nhân.
Giai đoạn thứ hai là giai đoạn định hướng nghề nghiệp từ lớp 10 đến lớp 12, nơi học sinh có thể lựa chọn hệ đào tạo phù hợp với năng lực và mục tiêu của mình. Các lựa chọn bao gồm tiếp tục học tại các trường công lập, tư thục, quốc tế hoặc chuyên; tham gia chương trình “9+” kết hợp học văn hoá phổ thông và đào tạo nghề ở trình độ trung cấp hoặc trung cấp nghệ thuật; hoặc theo học tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp hay giáo dục thường xuyên với lộ trình linh hoạt. Mục tiêu của giai đoạn này là giúp học sinh hoàn thành chương trình phổ thông đồng thời sở hữu kỹ năng nghề nghiệp, sẵn sàng bước vào thị trường lao động hoặc tiếp tục học lên đại học.
Thầy Nguyễn Đăng Tùng - Quản lý Chương trình Cao đẳng phổ thông tại Cao đẳng Việt Mỹ Hà Nội cho hay: “Học sinh cần được khuyến khích chọn lộ trình học phù hợp với năng lực cá nhân thay vì cố chạy theo quan niệm rằng chỉ vào đại học mới thành công. Định hướng nghề đúng từ sớm giúp các em nhanh chóng gia nhập thị trường lao động, phát triển kỹ năng chuyên môn, đồng thời sở hữu tấm bằng chính quy, tạo cơ hội học liên thông, du học nghề và tham gia các chương trình quốc tế. Điều này không chỉ đảm bảo sự nghiệp bền vững mà còn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng tốt nhu cầu doanh nghiệp.”
Phân hoá đầu ra theo năng lực và định hướng nghề nghiệp là giải pháp thiết yếu để phát triển nền giáo dục hiện đại, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Đây không chỉ là bước đi chiến lược trong giáo dục mà còn là cách để xây dựng một lực lượng lao động trẻ, giàu kỹ năng và năng động cho tương lai.
