Phải cứu nông hộ chăn nuôi!

Không dám tái đàn vì thua lỗ

Trang trại của gia đình anh Đặng Văn Hảo ở Tiền Hải, Thái Bình có lúc lên tới 200 con lợn giờ bỏ không. Một tuần trước, lứa lợn 10 con cuối cùng xuất chuồng. Trừ tất cả chi phí, “suýt soát hòa vốn”.

Trận dịch tả lợn châu Phi năm 2019 “càn quét” trang trại của anh Hảo. Lứa lợn gần 100 con khi đó chết sạch. Nghỉ hơn một năm, cuối năm ngoái, gia đình anh vay mượn thêm, quyết định tái đàn quy mô chỉ vài chục con. Thế nhưng từ đầu năm đến nay, giá thức ăn chăn nuôi liên tục tăng, mỗi bao cám tăng khoảng 40.000 đồng, chưa kể giá các vật tư khác. Tính sơ sơ, chi phí tăng gần 2 triệu đồng/con lợn trong khi giá bán không tăng tương xứng. “Chắc tôi nghỉ hẳn”, anh Hảo thở dài.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai Nguyễn Kim Đoán cho biết, tỉnh Đồng Nai hiện chiếm khoảng 1/10 tổng đàn lợn cả nước, với 2,4 - 2,5 triệu con và khoảng 1.000 trang trại. Đó là con số trên sổ sách, còn thực tế biến động rất lớn vì dịch bệnh và giá thức ăn chăn nuôi quá cao khiến "nuôi chỉ có lỗ" nên nhiều người đã phải bỏ đàn. Hôm 12.7, giá lợn hơi tại Đồng Nai lên mức cao nhất kể từ đầu năm nay, 63.000 - 64.000 đồng/kg, song cũng “chỉ tương đương với giá lợn của năm trước là 40.000 đồng/kg”. Nguyên nhân bởi chi phí đầu vào, nhất là giá thức ăn chăn nuôi tăng 6 lần kể từ đầu năm do tác động của cuộc xung đột Nga - Ukraine, gián đoạn chuỗi cung ứng.

“Suất đầu tư rất cao, trong khi giá bán ra không tăng tương xứng khiến người chăn nuôi bị “móc túi” quá nhiều và không dám tái đàn, thậm chí phá sản. Với những người còn trụ được đến lúc này thì hầu như chỉ có lỗ, may mắn lắm mới hòa vốn, loại trừ các doanh nghiệp chăn nuôi công nghiệp, quy mô lớn”, ông Đoán cho biết.

Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi tỉnh Bình Phước Vũ Mạnh Hùng xác nhận, giá đầu vào chăn nuôi tăng cao chỉ tác động nặng nề tới các nông hộ, trong khi các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI “ít tác động vì đã có sự chuẩn bị từ trước”. Nhiều nông hộ đã ngừng tái đàn, chuyển việc khác. Đây cũng là tín hiệu tích cực cho thấy, chăn nuôi nông hộ đang giảm dần, thay vào đó là chăn nuôi theo quy mô công nghiệp, tập trung như định hướng của Chính phủ tại Chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nguyên quyền Cục trưởng Cục Chăn nuôi Nguyễn Xuân Dương minh họa bằng số liệu: Nếu như trước đây, tỷ lệ chăn nuôi nông hộ và quy mô công nghiệp lần lượt là 60% và 40% thì nay đã đổi ngược lại.

Cần giải pháp hỗ trợ tổng thể

Trên thực tế, việc phát triển chăn nuôi theo hướng công nghiệp tập trung mở ra nhiều cơ hội cho ngành chăn nuôi phát triển bền vững, bảo đảm các vấn đề về chất lượng, an toàn thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và tăng cường xuất khẩu.

Tuy vậy, theo ông Nguyễn Xuân Dương, với khoảng 2 triệu hộ chăn nuôi lợn, 7 triệu hộ chăn nuôi gia cầm, 2 triệu hộ chăn nuôi trâu bò, dù sản lượng thấp nhưng gắn với sinh kế của hàng chục triệu người. Do diễn biến bất lợi của dịch bệnh, giá cả đầu vào, nếu các hộ này bị phá sản sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới sinh kế của người dân. Trong bối cảnh đó, “không được bỏ rơi nông hộ”, ông Dương nhấn mạnh.

Muốn vậy, theo ông Dương, cần xem xét cả giải pháp trước mắt và lâu dài.

Về giải pháp trước mắt là phải gỡ bài toán về thức ăn chăn nuôi. Việt Nam vốn nhập khẩu trên 70% nguyên liệu làm thức ăn chăn nuôi, khu vực chăn nuôi công nghiệp phải nhập khẩu trên 90%, do đó cần giảm chi phí nhập khẩu xuống. Hiện, thuế nhập khẩu đã giảm và hầu như không còn dư địa, chỉ còn cách giảm chi phí logistics và cần sự vào cuộc của cả Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công thương, Bộ Giao thông Vận tải.

Cùng với đó, cần có giải pháp tổng thể để cả người chăn nuôi và doanh nghiệp tiết kiệm nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Tăng cường sử dụng nguồn nguyên liệu trong nước sẵn có, đặc biệt là phụ phẩm công, nông nghiệp có thể sử dụng làm thức ăn chăn nuôi.

Về dài hạn, cần tăng cường sản xuất nguồn nguyên liệu trong nước, như chuyển một phần diện tích đất nông nghiệp để trồng cỏ, ngô… làm thức ăn chăn nuôi. Bên cạnh đó, khuyến khích sản xuất các loại thức ăn chăn nuôi bổ sung như khoáng, bột cá, bột đầu tôm… bằng cách rà soát lại các loại thuế để có chính sách phù hợp. Phải thay đổi cơ cấu vật nuôi, giảm loại ăn nhiều ngũ cốc, tăng gia súc ăn cỏ để giảm phụ thuộc vào nguyên liệu ngũ cốc nhập khẩu.

Đối với các nông hộ chăn nuôi, cần có biện pháp cụ thể để giúp đỡ họ. Ông Nguyễn Xuân Dương cho rằng, trong trường hợp họ muốn chuyển nghề khác, cần hỗ trợ đào tạo nghề. Nếu họ vẫn muốn làm chăn nuôi, cần đưa họ vào chuỗi liên kết mà đầu chuỗi là doanh nghiệp lớn. Các hộ này có thể chăn nuôi trực tiếp theo hướng dẫn của doanh nghiệp, hoặc tham gia dịch vụ chăn nuôi như sản xuất thức ăn bổ sung (trồng cỏ, ngô…).

“Khi chúng ta xây dựng Chiến lược phát triển ngành chăn nuôi chưa xuất hiện những tác động áp lực như việc xung đột chính trị, tăng giá cả đầu vào, đứt gãy nguồn cung. Bây giờ, những áp lực đó hiện hữu nên cường độ các giải pháp cần nhanh hơn, mạnh hơn để tránh đổ vỡ của khu vực chăn nuôi nông hộ”, ông Nguyễn Xuân Dương đề xuất.