Nửa thập kỷ chờ đợi

Một người ở Nam Sudan giơ khẩu hiệu ủng hộ độc lập

Nguồn: Reuters

Người dân Nam Sudan đã sẵn sàng đi bỏ phiếu cho nền độc lập của họ trong cuộc trưng cầu ý dân dự kiến diễn ra từ ngày 9 đến 15.1, một sự kiện được chờ đợi từ hơn 50 năm qua. Cuộc trưng cầu này, được tiến hành theo Hiệp định hòa bình toàn diện (CPA) năm 2005 chấm dứt nội chiến ở Sudan, nhiều khả năng sẽ trao quyền tự quyết cho khu vực miền Nam bất ổn nhưng nhiều dầu mỏ của Sudan. Như vậy, lá phiếu của người dân Nam Sudan sẽ quyết định số phận của đất nước lớn nhất ở Lục địa Đen. Cách đây vài tuần, không ai dám tin chắc rằng cuộc trưng cầu ý dân sẽ diễn ra, nhưng giờ đây người dân Nam Sudan đang ngóng đợi giờ G, mặc dù có sự chậm trễ trong khâu tổ chức khiến người ta lo ngại cuộc bỏ phiếu sẽ bị hoãn lại. “Tất cả đã sẵn sàng cho ngày trọng đại này” - ông Denis Kadima, người giám sát các hoạt động trưng cầu ý dân và bầu cử của Liên hiệp quốc, khẳng định với phóng viên hãng AFP. Có thể cảm nhận một làn gió lạc quan đối với tương lai của mối quan hệ giữa những kẻ thù cũ ở Sudan ngay cả khi đất nước này bị chia cắt thành hai quốc gia độc lập.

Khoảng 3,9 triệu người ủng hộ Nam Sudan (trong đó đa số là người dân miền Nam, nhưng cũng có cả nhóm thiểu số miền Bắc và cộng đồng người Do Thái châu Phi) đã đăng ký tham gia bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu ý dân sắp tới, sự kiện lịch sử tiếp theo Hiệp định hòa bình năm 2005 chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài suốt hai thập kỷ giữa cộng đồng người Hồi giáo sống ở miền Bắc và người miền Nam chủ yếu theo Thiên chúa giáo. Theo thỏa thuận này, Sudan sẽ tổ chức tổng tuyển cử vào năm 2010 và trưng cầu dân ý vào năm 2011. Mới đây, trong chuyến thăm hiếm hoi tới Juba, thủ phủ của Nam Sudan, Tổng thống Omar al - Bashir một lần nữa tuyên bố: “Cá nhân tôi sẽ rất buồn nếu Sudan bị chia cắt, nhưng tôi tôn trọng quyết định của các bạn cho dù các bạn có thể chọn giải pháp ly khai”. Trước đó, nhà lãnh đạo miền Nam Sudan Salva Kiir cũng đã tuyên bố sẽ tôn trọng nguyện vọng của người dân Nam Sudan cho dù kết quả cuộc trưng cầu ý dân như thế nào.

Miền Bắc Sudan - với đa số dân là người Hồi giáo và Ảrập, và miền Nam - nơi tập hợp những người Phi và cộng đồng Thiên chúa giáo, đã “nuôi dưỡng” mối quan hệ thù địch từ nhiều thập kỷ qua do tàn dư của chế độ nô lệ và những khác biệt về chính trị và tôn giáo, nhất là vai trò của trung tâm quyền lực ở Khartoum và chính sách biệt lập tôn giáo của Chính phủ Sudan. Trước thềm trưng cầu ý dân sắp tới, chính quyền Khartoum phải thừa nhận rằng chiến thắng có thể sẽ thuộc về phái lựa chọn giải pháp tách miền Nam khỏi miền Bắc. Ngay từ cuộc đàm phán đầu tiên hồi tháng 7.2010, Đảng Đại hội Dân tộc cầm quyền (NCP) và Phong trào Tự do Nhân dân Nam Sudan (SPLM) đã thảo luận những vấn đề chính hậu trưng cầu ý dân bao gồm tư cách công dân, an ninh, kinh tế và tôn trọng các thỏa thuận quốc tế, đồng thời thử tìm kiếm một thỏa thuận về vùng đất Abyei (ranh giới giữa hai miền) đang tranh chấp, nguyên nhân dẫn đến căng thẳng triền miên.

Các tổ chức giám sát quốc tế về bầu cử như Trung tâm Carter, hay của Liên minh châu Âu (EU) và Liên đoàn Ảrập (AL), cũng đang chăm chú theo dõi cuộc trưng cầu ý dân với tâm trạng khá lạc quan. Tổng Thư ký AL Amr Moussa đã khẳng định không có bất cứ một dấu hiệu nào chứng tỏ miền Bắc và miền Nam sẽ quay trở lại cuộc nội chiến sau cuộc trưng cầu dân ý về nền độc lập của miền Nam. Có thiện chí chính trị từ cả hai phía muốn đẩy nhanh tiến trình trưng cầu ý dân và đàm phán về cách thức duy trì quan hệ tốt giữa hai miền. Hai miền Nam Bắc Sudan vẫn chia rẽ trong những vấn đề chính, trong đó có vấn đề tranh chấp biên giới, về lợi nhuận dầu khí và về tương lai của khu vực Abyei.

Theo một đạo luật được Quốc hội Sudan thông qua ngày 22.12, miền Nam sẽ được tách khỏi miền Bắc nếu có đa số quá bán ủng hộ và ít nhất 60% cử tri tham gia trưng cầu ý dân tới đây. Nếu kết quả bỏ phiếu đưa đến việc chia đôi đất nước, miền Nam Sudan sẽ trở thành quốc gia độc lập từ tháng 7.2011, chấm dứt giai đoạn quá độ kéo dài 6 năm kể từ sau khi Hiệp định hòa bình được ký kết. Giới phân tích cảnh báo xung đột có thể sẽ tái diễn ở miền Nam nếu Khartoum không tổ chức tốt cuộc trưng cầu và việc này sẽ tác động xấu tới đất nước, tới nền công nghiệp dầu mỏ của Sudan cũng như sự ổn định của khu vực.

Bản nhạc chiến tranh ở Sudan sắp đến hồi kết. Dấu giãn nhịp (thời kỳ quá độ 2005 - 2010) đã được “chơi” xong. Sau ngày 15.1, Lục địa Đen có thể sẽ có thêm một quốc gia mới ra đời. Nhưng vẫn còn đó những vấn đề “muôn năm cũ”, gây nhức nhối và bất ổn định trong khu vực, điển hình như cuộc chiến giành nguồn nước, cơn khát dầu mỏ, tranh chấp giữa các bộ tộc và “thùng thuốc súng” mang tên Abyei.