Nữ thần Tự do và cách mạng Pháp
Là một trong những thủ lĩnh trường phái Lãng mạn trong hội họa, Eugene Delacroix được thế giới biết đến nhiều hơn bởi tác phẩm Nữ thần Tự do trên chiến lũy (La Liberté guidant le peuple) - biểu tượng cho cuộc cách mạng dân chủ Pháp rung chuyển cả châu Âu.
 Nữ thần Tự do trên chiến lũy, tranh sơn dầu của Delacroix, kích thước 260 x 325cm, sáng tác năm 1830, hiện lưu tại Bảo tàng Louvre |
Bức tranh gần như được ra đời ngay sau khi ngai vàng của Charles X bị lật đổ tháng 7.1830, nhờ cuộc cách mạng dân chủ Pháp chống lại sự phục hồi nền quân chủ chuyên chế của dòng họ Bourbon. Bức tranh như lời hiệu triệu các tầng lớp thống khổ trong xã hội nước Pháp lúc bấy giờ đứng lên cầm vũ khí để giành lại quyền tự do cho chính mình, thoát khỏi chế độ độc tài. Nó là sự tiếp nối tất yếu tinh thần của Cách mạng tư sản Pháp diễn ra nửa thế kỷ trước đó, năm 1789.
Trong không gian mịt mù, hỗn độn của khói súng, hình ảnh Nữ thần Tự do như bừng sáng, căng đầy sức sống, lồng lộng trên chiến lũy. Theo sau bà là đám dân nghèo, gồm trí thức trẻ, thợ thuyền và cả những đứa trẻ đường phố với khí thế hừng hực xông thẳng về phía trước, vượt qua mọi chướng ngại vật. Bố cục dạng tam giác cân như được vẽ lên từ ngọn cờ ba màu tượng trưng cho tự do - bình đẳng - bác ái và cánh tay dang thẳng như đề cao biểu tượng tôn giáo mới của thời đại. Nhân tố khiến người ta liên tưởng đến bậc thầy Gedicault và Chiếc bè Meduse vẽ trước đó 11 năm. Điều khác biệt là tinh thần dân chủ ở Meduse mới như nhen nhóm, thì ở đây là chiến thắng rực rỡ. Thậm chí yếu tố bạo lực cách mạng được nhìn thấy rõ ràng ngay tiền cảnh, dưới Nữ thần Tự do là xác chết của lính Hoàng gia ngổn ngang - biểu tượng triệt để của cuộc cách mạng.
Dường như có sự pha trộn nhuần nhuyễn giữa hình ảnh thời sự và sự màu nhiệm của đức tin. Nữ thần Tự do ở đây, không đơn thuần là biểu tượng của một thể chế mới, mà còn mang trong đó hình tượng của Đức mẹ Maria (Marianne) hiện ra với vẻ đẹp nhìn nghiêng thánh thiện. Bà còn là hình ảnh tích hợp của biểu tượng Nữ thần chiến thắng Nike, mà Delacroix nghiên cứu từ tượng cổ Hy Lạp để xây dựng tác phẩm. Trang phục Hy Lạp của nữ thần như gửi thêm thông điệp về tinh thần cộng hòa. Không chỉ vậy, nó còn là biểu tượng của một mùa xuân mới. Chiếc áo như vô tình trễ xuống bởi những nút dây lỏng lẻo qua vai, để lộ một phần cơ thể tỏa rạng sức sống căng tràn. Chiếc mũ trùm phrygian hằn lên nền trời rực sáng cũng là biểu tượng của tự do và quyền công dân. Chiếc mũ vốn có nguồn gốc từ mũ nấm của nô lệ được giải phóng thời La Mã. Đến năm 1789, nó được chọn sắc đỏ để trở thành biểu tượng cho cải cách và cách mạng. Trên nền mờ sương khói phía xa, người ta nhìn thấy thấp thoáng hình ảnh tháp đôi của nhà thờ Đức Bà Notre Dame. Như một sự tính toán kỹ lưỡng của Delacroix, hình ảnh này vừa như tạo nên khoảng rỗng cho bức tranh, nhưng đồng thời cũng tạo nên sự kết nối cho ý tưởng trên.
Toàn bộ bức tranh với sự tương phản sáng - tối, Delacroix như vẽ ra được cả ý chí quật cường, khát vọng tự do của nhân dân. Năm 1831, khi bức tranh lần đầu tiên ra mắt công chúng, nó đã tạo nên hiệu ứng mạnh mẽ. Thậm chí, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, bên cạnh nữ thần, hình ảnh chú bé đường phố ở bức tranh đã trở thành nguồn cảm hứng cho Victor Hugo xây dựng nhân vật Gavroche trong tiểu thuyết Những người khốn khổ năm 1862.
