Ngày cuối năm, bà Nguyễn Thu Hà (quận Đống Đa, Hà Nội) đang tất bật sắp xếp quà bánh cho chuyến đi Úc nghỉ Giáng sinh, thăm con trai định cư tại đây. Tết này bọn trẻ không về, vợ chồng bà xuất ngoại sang chơi, thăm con cháu. Nhớ ngày 30 Tết năm ngoái cả nhà quây quần chuẩn bị mâm cơm tất niên, “bà nội trẻ” của một gia đình đa văn hóa lại tha thiết mong ngày đoàn tụ.
Cứ cách năm, con trai bà lại đưa vợ con về Việt Nam ăn Tết cùng gia đình, ông bà nội ngoại. Dù gần như ngày nào cũng video call (gọi điện thấy hình) chuyện trò với con, với cháu, bà Hà vẫn đếm thời gian chờ những lần sum họp của gia đình trong căn nhà yên bình trong con ngõ nhỏ tại Hà Nội…
Gia đình hiện đại đậm dấu ấn phụ nữ
Gia đình từ lâu đã được xem là nền tảng của xã hội Việt Nam. Với những giá trị tốt đẹp về tình thân, sự đoàn kết và trách nhiệm, gia đình Việt Nam không chỉ là nơi nuôi dưỡng con người mà còn là biểu tượng của sự gắn bó và truyền thống dân tộc.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại, khi xã hội đang trải qua những biến đổi mạnh mẽ, gia đình cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Việc kế thừa, tiếp thu mới và phát huy các giá trị gia đình trở thành nhiệm vụ quan trọng nhằm giữ gìn bản sắc dân tộc đồng thời thích ứng với xu hướng toàn cầu hóa. Gia đình Việt Nam từ xưa đã lấy chữ "hiếu" làm gốc, với lòng hiếu thảo và sự kính trọng ông bà cha mẹ là những nguyên tắc hàng đầu.
Những câu ca dao, tục ngữ như "Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra" hay "Anh em như thể tay chân" không chỉ là những lời nhắn nhủ về tình thân mà còn là di sản văn hóa, để lại những giá trị đạo đức trọn vẹn cho thế hệ sau. Những ngày giỗ chạp, Tết cổ truyền hay những dịp họp mặt gia đình không chỉ là cơ hội để bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên mà còn củng cố tình thân ái giữa các thế hệ. Sự gắn kết gia đình này không chỉ giúp duy trì truyền thống văn hóa mà còn là nền tảng để đối mặt với những thử thách từ bên ngoài.
Trong bối cảnh hiện đại, những giá trị truyền thống của gia đình Việt Nam cần được bổ sung bằng các yếu tố mới để thích nghi với xã hội đang thay đổi. Một trong những thay đổi lớn nhất là sự chuyển đổi vai trò giới trong gia đình. Ngày nay, phụ nữ không chỉ đảm nhiệm vai trò nội trợ mà còn tham gia tích cực vào công việc xã hội. Điều này thúc đẩy sự bình đẳng và góp phần tạo ra môi trường gia đình hiện đại, nơi các thành viên đều có cơ hội và trách nhiệm ngang nhau.
Thêm vào đó, công nghệ hiện đại như Internet và mạng xã hội đã thay đổi cách các thành viên trong gia đình giao tiếp và tương tác. Thay vì bị coi là yếu tố làm giảm sự gắn kết, công nghệ có thể được sử dụng như một công cụ để các gia đình kết nối, chia sẻ và hỗ trợ nhau, đặc biệt khi có khoảng cách về địa lý. Các ứng dụng như video call hiện nay giúp ông bà có thể nhìn thấy cháu, trò chuyện, giao tiếp mỗi ngày dù sống xa nhau, duy trì mối liên hệ tình cảm một cách gần gũi.
Người trẻ coi trọng giá trị gia đình truyền thống
Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại là yếu tố quyết định để gia đình Việt Nam không chỉ tồn tại mà còn phát triển trong thời kỳ hội nhập. Gia đình hiện đại cần trở thành nơi nuôi dưỡng các giá trị như trách nhiệm xã hội, ý thức bảo vệ môi trường và tinh thần sáng tạo. Điều này không chỉ giúp xây dựng những cá nhân có ích cho xã hội mà còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Thời đại hội nhập, gia đình nào cũng ý thức việc đầu tư cho con trẻ học hành, dồn lực học ngoại ngữ, khám phá văn hóa nước ngoài. Dù vậy, tầm quan trọng của tiếng Việt và các giá trị truyền thống vẫn luôn được nhấn mạnh. Thu hút người trẻ tham gia, duy trì các lễ hội truyền thống, tìm hiểu lịch sử gia đình qua chuyện kể gia đình, ông bà hay nâng tầm các món ăn cổ truyền đều là cách để bảo vệ cội nguồn, gốc rễ trong cộng đồng người Việt.
Một khảo sát gần đây của Viện Nghiên cứu Gia đình Việt Nam cho thấy, 80% người trẻ vẫn coi trọng các giá trị gia đình truyền thống như lòng hiếu thảo và sự đoàn kết. Tuy nhiên, họ cũng mong muốn gia đình trở thành nơi thể hiện cá tính và sự tự do cá nhân. Đây là minh chứng rõ ràng cho sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại trong tư duy của thế hệ trẻ.
Một gia đình ở Hà Nội, trong một buổi họp mặt Tết, đã sử dụng Zoom để kết nối với người thân ở nước ngoài. Dù không thể trực tiếp gặp mặt, cả gia đình vẫn cùng nhau trò chuyện, cười đùa và chia sẻ những câu chuyện năm mới, giữ vững tinh thần đoàn kết bất chấp khoảng cách địa lý.
Bên cạnh những cơ hội, gia đình Việt Nam trong thời kỳ hiện đại cũng đối mặt với nhiều thách thức như áp lực kinh tế, sự xung đột giữa các thế hệ và nguy cơ mai một giá trị truyền thống. Để vượt qua, cần có sự phối hợp từ tất cả các bên: gia đình, nhà trường và xã hội. Cha mẹ cần làm gương trong việc giữ gìn và phát huy giá trị gia đình, trong khi các thế hệ trẻ cần được khuyến khích tìm hiểu và yêu quý những truyền thống quý báu.
Chính phủ và các tổ chức xã hội cũng cần thúc đẩy các chính sách hỗ trợ gia đình, như tăng cường giáo dục giá trị đạo đức trong nhà trường và tổ chức các chương trình văn hóa cộng đồng nhằm gắn kết gia đình với xã hội. Gia đình Việt Nam là nơi hội tụ những giá trị nhân văn cao đẹp, là cầu nối giữa quá khứ và tương lai.
Trong thời kỳ hiện đại, việc kế thừa, tiếp thu mới và phát huy những giá trị gia đình không chỉ giúp giữ gìn bản sắc dân tộc mà còn góp phần xây dựng một xã hội văn minh và phát triển. Bằng sự nỗ lực từ mỗi thành viên, gia đình Việt Nam sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng và sức mạnh cho các thế hệ mai sau.
