Nói có sách, mách có chứng

Chất vấn là một hình thức hoạt động giám sát được đánh giá mang lại hiệu quả cao, thiết thực, được đông đảo cử tri, các tầng lớp nhân dân rất đồng tình và quan tâm. Chính vì vậy, Thường trực HĐND các cấp luôn nỗ lực tìm giải pháp nâng cao hiệu quả hình thức giám sát đặc biệt này. Trong các biện pháp được đánh giá là hiệu quả thiết thực, không thể không kể đến việc chất vấn được minh chứng bằng phim ảnh mà HĐND một số địa phương nhiệm kỳ trước và từ đầu nhiệm kỳ đến nay đã tích cực thực hiện.

Ảnh: dbnd.hanoi.gov.vn

Buộc thừa nhận tồn tại

Chất vấn được minh chứng bằng phim, ảnh có phải là phát kiến, là vấn đề mới, khó thực hiện? Không phải vậy! Đọc lại những trang lịch sử QH Việt Nam, tại Kỳ họp thứ 2, QH Khóa II, có nhiều đại biểu nêu câu hỏi về việc xây dựng HTX, vì sao lại không phát triển mô hình kinh tế tư nhân theo hướng như một số nước? Để giải đáp và tạo sự đồng thuận thông qua được nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế quốc dân 5 năm lần thứ nhất (1961-1965), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho chiếu phim tư liệu về thực trạng dân ta, lực ta, yêu cầu của kháng chiến, kiến quốc và tình hình quốc tế lúc bấy giờ, cái thuận, cái nghịch… Thế là qua thực tế bằng phim, ảnh, các đại biểu tự xem xét và QH đã thông qua được Kế hoạch phát triển kinh tế quốc dân 5 năm lần thứ nhất (1961-1965), trong đó có mô hình và lộ trình xây dựng HTX.

Do hoạt động chất vấn được minh chứng bằng phim ảnh tư liệu chưa diễn ra phổ biến nên chưa có tổng hợp, đánh giá lấy đó làm kinh nghiệm chung cho hoạt động chất vấn tại nghị trường QH và nghị trường HĐND. Tuy nhiên, qua hoạt động chất vấn tại các kỳ họp của HĐND TP Hà Nội nhiệm kỳ trước và từ đầu nhiệm kỳ đến nay đều có minh chứng bổ trợ bằng các tài liệu, chứng cứ từ phim, ảnh cho thấy càng làm cho hoạt động giám sát đặc biệt này của HĐND thiết thực, hiệu quả hơn.

Ví dụ tại Kỳ họp thứ 3, HĐND TP Khóa XIV (Nhiệm kỳ 2011 - 2016) có tập trung chất vấn về việc quản lý biệt thự cổ trên địa bàn. Khi đại biểu nêu câu hỏi về việc tại sao để lấn chiếm khoảng không khuôn viên và cải tạo làm biến dạng biệt thự? Lúc đầu, vị đại diện cho Sở Xây dựng trả lời rằng không có hiện tượng như vậy. Chỉ khi Chủ tọa kỳ họp cho chiếu các thước phim tư liệu tại nghị trường, bấy giờ vị đại diện kia mới thừa nhận sai sót, quan liêu…

Hay việc xử lý những sai phạm trong trật tự xây dựng, nhất là tình trạng nhà siêu mỏng, siêu méo. Vấn đề này đã được HĐND TP nhiệm kỳ 2011 - 2016 đưa ra chất vấn nhiều lần nhưng kết quả xử lý chưa đạt. Tại Kỳ họp thứ 3, HĐND TP Khóa XV, khi vấn đề này tiếp tục được đưa ra chất vấn, đại diện ngành chức năng báo cáo đã thực hiện đạt yêu cầu. Chỉ đến khi Thường trực HĐND cho quay những hình ảnh về thực trạng xử lý đạt rất thấp, ngành chức năng mới thừa nhận và đề ra các biện pháp khắc phục.

Lan tỏa biện pháp hỗ trợ

Dù chưa được tổng hợp, tổng kết đánh giá, nhưng việc chất vấn có minh chứng bổ trợ bằng phim, ảnh của HĐND TP Hà Nội nhiệm kỳ 2011-2016 và từ đầu nhiệm kỳ đến nay đã và đang phát huy tác dụng rất tốt. Sau mỗi kỳ họp, những nội dung chất vấn đều được cơ quan, người có thẩm quyền thuộc đối tượng bị chất vấn nghiêm túc thực hiện đúng lời hứa. Thực tế qua các cuộc TXCT, đông đảo cử tri TP đánh giá cao về cách thức này.

Luật Hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015 cũng đã có những quy định cụ thể về việc sử dụng hình ảnh, video, vật chứng trong hoạt động chất vấn. Theo đó, tại Điểm a, khoản 3 Điều 15 và Điểm a, Khoản 3, Điều 60 quy định trình tự của hoạt động chất vấn tại kỳ họp của QH và kỳ họp của HĐND, đại biểu nêu chất vấn, có thể cung cấp thông tin minh họa bằng hình ảnh, video, vật chứng cụ thể. Việc được quy định cụ thể trên cơ sở thực tiễn đã khẳng định hiệu quả, tác dụng của việc sử dụng hình ảnh, video, vật chứng trong hoạt động chất vấn của đại biểu dân cử.

Tuy nhiên, do thời gian cho phiên chất vấn và trả lời chất vấn có hạn nên việc chuẩn bị phim ảnh tư liệu cũng phải tính sao cho khoa học. Nếu nội dung chất vấn cần dự báo, dự đoán, chọn đúng, chọn trúng, thì phim ảnh minh chứng cho các nội dung đó cũng phải chọn lọc cơ quan tác nghiệp, điểm, đối tượng, thời điểm quay, chụp, phỏng vấn, độ dài thời gian, tính thời sự và sự thật khách quan… Trước khi sử dụng tại kỳ họp, Thường trực HĐND phải xem xét duyệt, khớp nối tổng thể vào thời gian chất vấn. Cũng có thể, tài liệu phim ảnh không cần sử dụng bởi những vấn đề đại biểu chất vấn đã được đối tượng phúc đáp thỏa đáng.

Bí quyết “Nói có sách, mách có chứng”, “Trăm nghe không bằng một thấy” có tác dụng rất lớn, nhất là khi đại biểu thảo luận, tranh luận và chất vấn tại nghị trường. Làm được như vậy chứng tỏ lựa chọn vấn đề chất vấn rất đúng và trúng. Hạn chế được kiểu chất vấn mang tính hình thức, đại biểu nêu những câu hỏi thiếu suy xét, kiểu “bắn chỉ thiên”… Biện pháp chất vấn có minh chứng bằng phim ảnh, tư liệu phóng sự cũng làm cho đối tượng bị chất vấn phải có thái độ nghiêm túc về lĩnh vực quản lý, phụ trách; để không có hiện tượng trả lời trên mây, trên gió, cho xong. Từ kinh nghiệm của HĐND TP Hà Nội về việc đại biểu chất vấn có sự bổ sung, minh chứng bằng tài liệu từ phim, ảnh đã nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát, được cử tri và nhân dân theo dõi và ủng hộ, cần nghiên cứu áp dụng trong thời gian tới.