Nợ công Việt Nam: 84,607 tỷ USD = 47,3% GDP?

Trước đó, theo Đồng hồ nợ công toàn cầu, tính đến 13.6.2014, nợ công của nước ta ở mức trên 81,885 tỷ USD; bình quân nợ công theo đầu người là 905,18 USD. Nợ công chiếm 47,7% GDP, tăng 10,9% so với năm 2013. Như vậy, sau 4 tháng, tổng nợ công của nước ta tăng 2,72 tỷ USD, bình quân nợ theo đầu người tăng 28,23 USD. Tuy nhiên, cùng tính theo GDP, con số được Chính phủ báo cáo với UBTVQH tại phiên họp mới đây chiếm 60% GDP khi tính đến hết năm 2014 và sẽ lên 64% GDP nếu tính đến hết năm 2015.

Nhưng có lẽ chưa cần bàn đến việc con số được Đồng hồ nợ công toàn cầu công bố chính xác hay báo cáo của Chính phủ chính xác, vì tính theo GDP mới cho thấy một mặt của vấn đề, chưa thể thấy hết được rủi ro mà nước ta sẽ gặp phải với nợ công. Các chuyên gia cho rằng, con số cần quan tâm phải là tổng số nợ phải trả hàng năm so với tổng thu ngân sách nhà nước. Bởi khủng hoảng nợ công hay không tùy thuộc quan trọng ở chỉ số này, mà theo tiêu chí an toàn nợ công thì tỷ lệ này vượt mức 25% thì bắt đầu giai đoạn báo động và vượt 30% là mất an toàn. Trong khi đó, đến năm 2013, tổng số nợ phải trả hàng năm đã chiếm 22,3% ngân sách. Và với việc phát hành trái phiếu chính phủ liên tục trong 5 năm gần đây, với kỳ hạn ngắn thì chỉ số này sẽ tăng nhanh trong các năm tới khi đến kỳ trả nợ.

Theo Ts Trần Du Lịch, nghĩa vụ trả nợ hàng năm đang tăng áp lực đối với việc cân đối nguồn thu trả nợ của ngân sách trung ương. Áp lực này đã khiến cơ quan điều hành phải thực hiện vay để đảo nợ, với tỷ lệ ngày càng lớn. Theo tính toán, trong năm 2014 nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ là 208.883 tỷ đồng, thì phần cân đối ngân sách chỉ có 118.750 tỷ đồng, phải vay để trả nợ khoảng 90.000 tỷ đồng. Con số này sẽ tăng dần trong các năm sau và trở thành rủi ro đáng lo ngại của nợ công.

Ts Trần Du Lịch cũng nhấn mạnh, một nền tài chính công thực hiện bội chi liên tục trong 10 năm để đầu tư, mà không tạo ra giá trị cao hơn (tính tương đối), hay thể hiện sự thặng dư cho tái sản xuất mở rộng thì nguy cơ mất an toàn thực sự xảy ra. Nếu áp dụng nguyên tắc này vào thực trạng của nước ta thì đến năm 2016 sẽ phải có thặng dư ngân sách cho đầu tư sau khi chi cho các khoản chi thường xuyên và trả nợ đến hạn. Tuy nhiên, chi - tiêu ngân sách nhà nước của nước ta đang diễn ra tình hình ngược lại, vay đầu tư không mang lại sự thặng dư cho tài nguyên ngân sách.

Do đó, các chuyên gia cho rằng, cần phân tích và đánh giá tình hình vay nợ trong 10 năm qua và xây dựng chiến lược tài chính công trong 10 năm tới, tạo cơ sở cho việc đánh giá về tính an toàn của tính nợ công. Nói cách khác, các cơ quan chức năng cần dự báo xa về nợ công, vì sẽ không thể chống đỡ kịp, nếu dấu hiệu mất an toàn đã xuất hiện. Trong đó, sự thay đổi đầu tiên là phải chuyển từ phân bổ đầu tư công theo ngành hay địa bàn, sang theo từng dự án, thời điểm đầu tư, cách thực hiện... để cân đối nguồn vốn. Đầu tư cho dự án nào phải đầu tư dứt điểm, bảo đảm tính đồng bộ và tính lan tỏa của từng dự án.