Những sáng kiến Phần Lan

Sáu “bí quyết” quốc gia

Đầu những năm 1990, ở Phần Lan, người ta bắt đầu bàn về các sáng kiến xã hội - những sáng kiến không được cấp bằng sáng chế. Năm 2006, ấn bản Những sáng kiến Phần Lan lần đầu phát hành, tập hợp các ý tưởng, câu chuyện về xã hội, chính trị và cuộc sống ở quốc gia này. Tác giả của các bài viết gồm nhà cải cách, người áp dụng cải cách và người đưa ra quyết định. Họ thuộc nhiều lứa tuổi, có nhiều ý tưởng khác nhau và đến từ nhiều thành phần xã hội. Những sáng kiến được trình bày đa dạng, từ nhỏ đến quan trọng, từ cấu trúc chính trị phổ quát đến những niềm vui thường nhật. Thế nhưng bấy giờ cuốn sách không được người dân Phần Lan chú ý cho lắm!

“Chìa khóa” phát triển của Phần Lan là sử dụng đúng cách nguồn lực con người

Tại Phần Lan, mọi người có thể uống nước từ bất cứ vòi nước hay trực tiếp từ các hồ trên toàn lãnh thổ mà không hề lo lắng. Tuy nhiên, khi xảy ra việc hàng nghìn người bị nhiễm bệnh do đường ống nước thải và nước uống vô tình bị đấu nối nhầm tại thị trấn Nokia, người Phần Lan mới nhận ra giá trị của những điều mà họ cho là hiển nhiên thường ngày. Giá trị từng được coi hiển nhiên như nước sạch không tự dưng có mà là thành quả của sự nỗ lực của cả quốc gia, qua hàng thế kỷ lịch sử. Những đúc kết sáng kiến Phần Lan lập tức trở thành câu chuyện được chia sẻ trên toàn thế giới.

Mọi người đều quan tâm muốn biết làm sao một quốc gia nghèo khó, bị chiến tranh tàn phá, có thể đạt được mức độ bình đẳng xã hội vào hàng cao nhất thế giới và trở thành một trong những xã hội có nền công nghệ thông tin phát triển cao nhất. Trong tọa đàm nhân dịp ra mắt Những sáng kiến Phần Lan, do NXB Trẻ tổ chứctại Hà Nội sáng 30.10, GS. Ilkka Taipale - chủ biên cuốn sách cho biết, hơn 100 bài viết nhỏ trong tác phẩm trình bày nhiều khía cạnh của câu chuyện thành công, từ thành công mang tầm vĩ mô xã hội đến vi mô trong mỗi gia đình. Độc giả được hiểu về Phần Lan theo nhiều nhánh tiếp cận, từ Quốc hội độc viện đến tủ phơi bát, từ chăm sóc trẻ ban ngày tới cầu giặt công cộng, từ công việc cộng đồng đến chủ nghĩa ba bên, từ bơi lội trong băng đến chính phủ liên hiệp, từ hệ điều hành Linux đến Ông già Noel... Tất cả thành tựu này thể hiện cô đọng 6 bí quyết: Giáo dục miễn phí; chính quyền địa phương tự quản; bình đẳng giới; tính xã hội dân sự; an sinh xã hội cho mọi người; và ra quyết định dựa trên sự đồng thuận, niềm tin cũng như sự bình yên xã hội.

Không trí tuệ nào vượt quá con người

Tổng thống Cộng hòa Phần Lan Sauli Niinisto khi viết lời bạt cho cuốn sách cho rằng hạnh phúc được xây dựng không chỉ trên nền tảng phát triển về mặt kỹ thuật mà còn dựa trên các sáng kiến xã hội. Những sáng kiến Phần Lan trình bày đa dạng các loại hình sáng kiến xã hội. Có giải pháp làm cuộc sống hàng ngày dễ dàng hơn, cũng có những thứ đóng vai trò to lớn đối với quyết định chính trị - xã hội, mang lại lợi ích cho sự thịnh vượng quốc gia. Ngày nay, thế giới toàn cầu hóa tạo ra nhiều thách thức mới, Phần Lan cũng có vấn đề riêng, muốn vượt qua khó khăn thì trụ cột quan trọng và đầu tiên là con người.

Giáo dục trở thành lĩnh vực ưu tiên đặc biệt trong chiến lược phát triển ở Phần Lan. Các trường học hoạt động dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tất cả trẻ em đều được đến trường và miễn học phí. Nghề giáo được đánh giá cao nhất, giáo viên tiểu học được ví như “những ngọn nến của quốc gia”. Những “người truyền lửa” luôn biết cách thổi vào con em tinh thần Sisu (vượt qua tất cả) và hướng dẫn chúng tự đi trên đôi chân của mình. Từ quốc ca đến các bài giảng ở trường, lời dạy của người lớn, người Phần Lan dạy cho con em về một “nước mẹ”với tài nguyên nghèo nàn và Phần Lan sẽ mãi mãi là một nước nghèo nàn nếu thế hệ trẻ cứ cố gắng đi tìm vàng dưới mặt đất. Bởi vì tài nguyên thực sự nằm ở thư viện, thông qua sách vở và bộ óc biết suy nghĩ. GS. Ilkka Taipale cho biết, Phần Lan là một trong những nước có tỷ lệ sử dụng thư viện cao, trung bình mỗi năm một người dân mượn 50 cuốn sách, các tỉnh đều có thư viện và chỉ trong 3 ngày các thư viện có thể trao đổi sách lẫn nhau mà không hề vướng mắc gì.

Bản tính của người Phần Lan có chút u sầu, xưa nay họ thường giải tỏa cảm xúc bằng cách ca hát và chơi nhạc. Âm nhạc là hình thức nghệ thuật mang tính xã hội cao nhất, người Phần Lan ai cũng biết phải có sức sáng tạo và tự tin vào bản thân thì mới có thể tư duy những điều mới mẻ. Cảm hứng văn hóa nghệ thuật thường xuyên là điều kiện thiết yếu để tích luỹ nguồn lực con người mà văn hóa nghệ thuật thì bắt đầu từ trẻ em và thanh niên, thiếu niên. Đây là một tác động khó khăn trong bối cảnh mạng xã hội, điện thoại, máy tính tác động mạnh mẽ đến cuộc sống. Thế nhưng trí tuệ nhân tạo không thể vượt ra khỏi con người và các hoạt động phúc lợi xã hội, hoạt động cộng đồng đều nhằm hướng tới tích luỹ, phát triển nguồn lực. Theo chuyên gia truyền thông Nguyễn Đình Thành, đây chính là bài học cho các quốc gia như Việt Nam: Một đất nước diện tích lớn hơn Việt Nam một chút, từ một đất nước nghèo nàn, sau chiến tranh cũng phải đi xin viện trợ và dân số chỉ 5,5 triệu người, nhưng đã có được sự phát triển thần kỳ nhờ vào những nỗ lực đúng cách.