Những lớp phù sa (Phần một)

      Tiếng xe máy tành tạch đi xuống chân cầu. ánh đèn pha loang nảy lập bập trên đường gồ ghề. Thằng Thiện đã về. “Vập đầu bọn gái ăn sương, ngày mai đi chợ không tránh đâu khỏi đen đủi”. Thấy chị ngồi ở hiên, nó tháo đôi sọt vứt xó sân, hỏi: “Nhà tôi đâu mẹ?”. “Nó đang rửa chum vại dưới sông”. “Xì! Giờ còn sờ sịt. Mà tôi ra sông tắm đây”. Nó cởi áo vắt lên vai, cắm đầu bước đi. Được một đoạn, nó ngoái lại: “Mà này mẹ! Mấy người bên chợ huyện họ khen mắm nhà mình thơm lại ngấu. Họ bảo ngày mai đặt thêm mấy hũ. Cơ chừng có kịp không?”. “ừ! Mấy hũ mới cũng ngấu rồi đấy”.
      Bóng thằng Thiện khuất dưới bờ sông. Chị trở vào. Khắp nhà bốc mùi mắm ngấu. Chị có cái tật cứ mỗi lần thấy thằng Thiện về lại giật mình. Mới ngoài hai mươi mà nó đã bươn trải Bắc Nam, làm cửu vạn, lơ xe, phụ hồ rồi đi cát. Năm ngoái, nó còn theo bạn lên tận cửa khẩu Lạng Sơn buôn lậu, sang Tuyên Quang đãi vàng. Vừa rồi khu công nghiệp mở đầu làng, nó nộp đơn xin đi công nhân nhưng được ba tháng thì bỏ. Nó bảo, làm ở đó đồng lương bèo bọt lại bó buộc, chẳng ra sao. Giờ về chạy chợ, suốt ngày quần quật trên đường, mặt cháy sém vì nắng. Nhưng lòng thoải mái. Có hôm tụ tập uống bia đâu đó với bạn tối trẫm mới về lại bảo: “Ngẫm lại đời vừa muốn sống lại vừa muốn chết”. Cách ăn nói của nó bỗ bã, chao chát. Xã hội quăng quật, nhào nặn, tránh sao sứt mẻ.
      Có tiếng con gái cười khúc khích, tiếng đàn ông cười vang mặt nước. Hôm nào, chúng nó cũng chờ nhau về mới tắm. Chị thường bắt gặp chúng nó tắm truồng. Chị cũng chẳng biết có khi nào chúng nó ngủ với nhau ngoài bờ sông.
      “Đi đi con! Đi đi!”. Ông nội chị không đứng dậy như mọi người, mà chỉ ngồi mũi thuyền phẩy tay. Con đò bành bạch nổ máy rồi nhằm hướng bờ thẳng tiến. Đó là ngày chị đi làm dâu. Làng chài trên sông khuất dần. Những đám bèo trôi dạt quấn vào mạn thuyền, tiễn chị về nhà chồng. Phận người con gái làng chài cũng như đám bèo kia. Trôi nổi khắp bờ sông cuối bãi, biết dạt vào bến nào. Ông nội già quá rồi. Ngay làng chài, ngày mai biết ai đi ai ở. Lên được bờ là mơ ước. “Giang”, đó là cái tên ông nội đặt cho chị. Nếu bố mẹ còn sống, họ có muốn chị mang cái tên đó không? Cái tên khi mang thì nó vận vào người như nợ. Người ta bước chân lên bờ là lìa sông, đằng này chị sông vẫn không rời.
      Căn nhà hai gian, chị buộc tấm màn gió xanh che cửa nách thành hai ngăn trong ngoài. Sau đêm cưới, bà mẹ chồng nằng nặc đòi cái giường đôi. Chồng chị phải kê cái chõng tre ở nhà ngoài vào thế chỗ. Dù sao chõng tre đặt trên bờ còn hơn vạn sạp thuyền. Ba lần chồng bò lên bụng chị đều cong mình như con tôm. Ngoài nhà bà mẹ chồng i ẻo hát xẩm.
      “Nào! Nào! Giữ đây cho tôi”. “Không, cẩn thận! Đổ mẹ nó bây giờ!”. “Thôi, thôi! Đã bảo không phải đùn lên gốc. Xe máy chứ có phải xe đạp đếch đâu mà đùn với đẩy”. Tiếng xe máy tành tành, ánh đèn pha sáng lóa khắp sân. Vài phút sau bóng tối ngập trở lại, tiếng xe máy xa dần, hòa vào tiếng động của xe cộ trên cầu. Bóng đàn bà đi lại ngoài sân. Nó là con Nhài, con dâu chị. “Nhài ơi! Hãy còn sớm, vào ngủ thêm một lúc nữa đi”. Chị nói thế thì nói, chứ chị biết nó chẳng trở vào. Nó cắp thúng đi ra làng chài lấy cá sớm về cho chị bóp mắm. Chị nhìn ra sông. ánh đèn từ nhà máy bên kia cầu hắt sáng một vùng. Những dải sóng ngoằn ngoèo, bò như những con thuồng luồng. Không nằm được, chị trở dậy bóp mắm. Trong thế giới rùng rùng những biến động, những cái hiện đại và những cái cũ kỹ vẫn cùng tồn tại.
      Chị sinh con bé lớn, ba ngày bà mẹ chồng mới bước vào nhà. Vạch tã, nhìn thấy cái rãnh ở háng con bé, bà không thèm nói lời nào quay ngoắt đi. Chị hoảng hốt ôm con thật chặt. Qua tuần chị tự vào bếp nấu nướng, ra sông giặt đồ. Có hôm sa sẩm mặt mày, suýt đâm đầu xuống nước. “Để đấy, đừng có động vào. Tôi làm!” Chồng chị giằng lấy chậu quần áo. Bà mẹ chồng nhổ toẹt bã trầu xuống rệ cỏ: “Chết không dễ đâu. Tao đẻ mày ngoài sông, phải tự cắt rốn, rửa ráy lấy. Có chết được đâu”. Chồng chị văng tục mấy câu, vùng vằng bỏ ra sông, mặc chị với bà mẹ chồng.
      Điều chị thấy lạ ở bà mẹ chồng, đàn bà cũng uống rượu. Những lúc uống, bà ngồi ở cửa hiên lải nhải đủ thứ chuyện nhà nọ nhà kia, chửi vung tóe loe: Con mẹ Hon thế mà đĩ, lại chửa như cái thúng rồi. Lão Nhân chết không chừa, hôm qua ngủ với con Tí dở bị người nhà nó bắt được, tẩn cho một trận. Bố con lão Bắc lại đánh nhau, rõ đẹp mặt.
      Sống mãi đâm quen, cái gì lặp lại cũng thành thói quen. Chiều chiều, chị ẵm con ra sông ngóng làng chài. Ông nội chắc chưa biết mình lên chức cụ. Người làng chài đã rời đi không mấy khi trở lại khúc sông cũ. Sinh nở làm cho đàn bà thay máu. Chị thành người đàn bà đằm thắm, mặn mà. Nước da bánh mật con gái làng chài nhìn không chán mắt. Ngồi tu rượu dưới bụi tre chắn sóng, bà mẹ chồng buông lời mát mẻ: “Đàn bà có chồng có con, ra đó câu bọn đàn ông à? Dọc khúc sông này không thiếu đứa chửa ngang đâu”. Chị hoảng hốt bế con về.
      Gia đình chồng chị ba đời chở đò. Chị nghe kể, đời ông chồng vốn là dân ngụ cư từ nơi khác trôi dạt đến đây. Năm đói ất Dậu 1945 ông chết còng queo ở bến đò. Bộ quần áo mặc trên người chẳng biết thằng nào lột mất. Bố chồng chị cũng chở đò cho mãi đến lúc ốm chết. Dạo trước, mẹ chồng chị khỏe như vâm, suốt ngày quần quật dưới bến bốc vác thuê: đội đá, dỡ bè, cào hến... Bà có tật nghiện rượu. Ngày không có vài hớp không chịu được. Tửu lượng của bà, đàn ông có người xách váy. Sau chồng chết, bà uống rượu càng nhiều. Mỗi khi uống bà lại hát, vừa buồn vừa nẫu.
      Một mùa nước lớn, ban đêm, thuyền bà vào gần bờ thì dính lựng xoáy. May mà không chết. Nhưng cánh tay trái bị mái chèo chém phải bại hẳn.
      Người làng bảo, chồng chị là tên giết người. Chồng chị cũng bảo: “Tôi là thằng giết người, thằng đi tù về. Đấy! Biết rồi còn dám thương không?” Sau nhiều đêm đắn đo, chị gật đầu. “Nếu dám thương thì làm đám cưới”. Lại gật. Chị hỏi: “Vì sao anh giết người ta?”. Chồng chị mắt đỏ sọc, nhìn về bên sông: “Nó quỵt tiền đò. Nó chửi tôi. Chửi gì thì được chứ nó đòi đ... mẹ tôi thì không chịu được. Tiện mái chèo phang một nhát. Chỉ thấy cái cổ nó oặt xuống. Cả thân hình đổ ầm. Thằng chó! Chỉ khẽ thế đã ra ma”. “Sau đấy thì sao?”. “Sau đấy thì đi ở tù”. Chồng chị vỗ vỗ vào mạn chiếc đò sắt: “Ra tù, tôi đi làm thuê, vay thêm bạn bè mua cái đò này. Năm mã lực đấy. Chạy hay ra phết”.
      Con dâu lại nôn khan. Chị vốc cho nó nắm muối ngậm. Kinh nghiệm người làng chài. Chị bắt nó vào giường nằm. Đàn bà chửa, ngửi mùi tanh làm gì mà không lộn mửa. Nó cơ chừng mệt, nằm thiêm thiếp trên giường. Chị đặt bàn tay lên bụng con dâu khẽ ấn. Cái thai trong bụng nó cựa quậy đáp lại. Con bé này nghén rong. Mãi tháng thứ sáu rồi, thấy mùi lạ vẫn cứ nôn oẹ.
      Lần có chửa con lớn, chị nghén không nhiều lắm, nhưng chửa lần sau nghén đến khốn khổ. Từ hôm vợ đẻ, chồng chị ngủ lại dưới đò, bảo ở nhà tiếng trẻ con khóc nhức óc không chịu được. Một đêm, vừa thiếp đi, chị có cảm giác bị đè nghẹt thở. Tỉnh dậy thấy mình trần truồng. Chị co người hất chồng rơi xuống phản. Nhưng vừa ngã xuống gã lại lồm cồm bò lên. “Đồ khốn nạn!”, chị hét lên: “Tôi còn chưa sạch máu sinh”. Tiếng hét của chị chìm vào đêm và bị đè bẹp. Bất lực chị nằm nhìn trân trân lên mái nhà, mặc những cơn đau thốc tới. Sau đấy một dạo chị lại mang thai.
      Nghe chị bảo có thai, chồng chị dửng dưng: “Chửa thì đẻ, có sao. Trước sau gì mà chẳng phải đẻ”. Nhìn bụng chị, mẹ chồng phán: “Tụt thế kia, đợt này chắc chắn là thằng cu”. Rồi mấy hôm sau, bà xách về một xâu thuốc bắc bảo chị sắc uống cho an thai. Đó là lần đầu tiên chị cảm thấy không ghét bà.
Chồng chị hay rủ mấy người bạn về nhà tụ tập uống rượu. Con nhỏ, vợ chửa, đã không đỡ đần lại bày như đống rác, chị càu nhàu. Chồng chị cầm vỏ chai vẩy ngược ra cửa, sướt qua mặt chị vỡ choang trên mặt đất, cất giọng lè nhè: “Có muốn ngoa mồm nữa thôi?”. Nước mắt giàn giụa, chị cắn răng tự hỏi: Đời mình còn cực hơn không? Mấy lần quẫn trí, chị vung tay đấm thùm thụp vào bụng cho cái thai phải sảy. Cũng may chị chưa làm điều ác.
      Song dù chị có hối hận, đứa thứ hai cũng không ở với chị được lâu. Một lần ra sông chơi nó ngã chết đuối. Xác nó mấy ngày sau được vớt dưới bãi nghể. Đêm hôm chị sinh, ở ngoài cửa bể có một trận lốc lớn. Đài thông báo có nhiều gia đình ngư dân gặp nạn. Chẳng biết ông ra sao. Đã bao lần chị thuyết phục ông lên bờ ở cùng vợ chồng chị, ông đều lắc đầu. Sông đã ăn sâu vào máu thịt nên không xa nó được. Với lại một đời chưa bước chân lên bờ, cuối đời lại đi trên mặt đất thấy nó không quen. Đêm đó, đau suốt từ tối đến gà gáy thì chị sinh. Lần đầu tiên bà mẹ chồng không uống rượu để đón cháu. Khi lại là con gái, bà cầm chai rượu tu một hơi cạn sạch rồi nằm luôn bậc cửa ngủ, miệng không ngớt lèm bèm rủa con dâu: Mày là ma quỷ lộn sòng vào nhà bà.
      Thằng Thiện về giữa lúc nắng gắt, mặt đỏ lừ. Vợ nó lấy cái quạt phe phẩy, nó gạt phăng đi: “Đã bụng chửa lại còn vẽ. Tôi không cần. Gió sông mát gấp vạn quạt”. Rồi nó cằn nhằn: “Lúc ngoành vào chợ quệt xe vỡ toi hũ mắm. Thật phí của trời”. Một lúc sau, có vẻ đã nghĩ rất nhiều, nó nói: “Mẹ này! Ngày mai tôi thử đi chợ thiên bỏ mối một chuyến xem sao. Bên đó cũng có làng mắm, nhưng chưa chắc đã ngon bằng mắm mình. Thời buổi này làm ăn phát ngán”. Nó nằm dạng chân trên phản ở hiên ngủ. Tiếng ngáy vang như sấm. Thằng Thiện càng lớn, chị càng khẳng định nó giống đặc chồng chị.
      Sau ngày chị sinh con gái thứ hai, chồng chị ở tịt dưới đò. Ngoài lúc chở khách còn lại tụ tập bạn bè uống rượu. Bà mẹ chồng lại hát những điệu xẩm ỉ eo não ruột. Cái Ngà, đứa con gái lớn sợ bố như sợ cọp, sợ cả tiếng hát xẩm của bà nội. Con bé Ngà tính nhút nhát, lại yếu đuối. Mỗi lần bà nội hắng giọng, nó lại nép chặt vào lòng chị. Nó không nói nhưng chị biết nó sợ. Chị chỉ biết ôm nó vào lòng vỗ về, xoa lưng, xoa đầu.
      Thời gian rỗi, chị lại mang lưới ra đan. Quãng đời sống dưới sông, đây là nghề chị thành thục nhất. Mà với người làng chài, ngoài đánh cá và đan lưới, cuộc sống còn gì nữa. Chị làm, đứa nhỏ buộc sau lưng, đứa lớn quấn dưới chân. Vài ba hôm lại mang những tấm lưới đan được ra chợ giao cho bà hàng xén.
      Con người ta sinh ra ở trên đời có phải chỉ để làm những việc lặp đi lặp lại. Chị rút ra điều ấy từ chồng và mẹ chồng, đôi khi từ chính cuộc sống quẩn quanh của mình. Chồng chị ngày gầy đét vì rượu. Thế nhưng làm chuyện ấy gã dư thừa sức lực. Đêm nào gã cũng phải mò vào giường chị một lần rồi mới chịu ra sông. Lúc đầu thôi cũng qua. Nhưng nó kéo dài dai dẳng khiến chị mệt mỏi. Nhất là đánh vật với con cái, mưu sinh, sự ham muốn của chị đã suy kiệt. Đôi lúc cứ liều nhắm mắt cho xong. Nhiều đêm chị ngủ cứ ngủ, chồng muốn làm gì cũng mặc.
      Rắc rối nảy sinh từ những cái đẩu đâu. Hai đứa trẻ đã ngủ, chị cũng nằm thiêm thiếp. Cánh cửa hé mở, một bóng người vào nhà, bò lên giường, đổ xuống người chị. Chị mệt mỏi chìm vào giấc ngủ. Gần sáng chị bị đánh thức bởi bàn tay vò trên ngực. Trong cơn ngái ngủ chị càu nhàu: “Người hay quỷ! Lúc tối còn chưa đủ hay sao mà giờ còn mò vào?” Chồng dựng chị dậy, giáng một bạt tai, gầm như hổ: “A, con đĩ. Thằng lúc tối là thằng nào? Cậy lúc ông không có nhà, mày rước trai vào ngủ hả?” Chị cứng họng. Thanh minh gì bây giờ? Những trận đòn tới tấp như đòn thù. Rồi sau đó gã dằn chị xuống thỏa mãn.
      Chuyện chị bị kẻ nào đó lẻn vào ngủ trộm, hôm sau đã lan khắp làng. Đi đâu chẳng dám nhìn ai cứ gằm gằm mặt. Có kẻ rủa: “Loại đàn bà ngủ với trai mà chẳng biết trai hay chồng, khác gì con chó cái”. Có người đoán già đoán non: “Chắc thằng nào ấy trong đám bạn rượu, lợi dụng lúc bù khú, mò vào làm tí”. Từ hôm đó chồng chị đuổi hết đám bạn rượu, không bao giờ mời về nhà nữa.
      Chị mang thai lần ba. Cứ mỗi lần uống rượu chồng lại lôi chuyện hôm nào ra trút giận. Tỷ lệ thuận với sự lớn lên của cái thai, những trận đòn cũng tăng lên. Chồng chị nghĩ về cái thai là của thằng đểu kia. Gã muốn chị trụy thai. Bà mẹ chẳng ra mặt bênh hay can, chỉ bóng gió vòng ngoài. Mỗi lần hai vợ chồng chị có chuyện, bà lại ngồi ỉ eo hát xẩm. Những lúc đó, trông bà như người điên.

Đinh Ngọc Hùng