Nhịp sống kinh tế nước Nhật

Chợ bán hàng tươi sống nhưng rất sạch và tuyệt nhiên không thấy mùi tanh, không có ruồi nhặng, côn trùng, nước thải, rác thải có lẽ được xử lý rất tốt. Do có rất đông khách du lịch đến tham quan chợ nên luôn có bảo vệ chợ đến nhắc nhở mọi người chỉ được đi xem vòng ngoài, không vào bên trong chợ là nơi chế biến, có lẽ vừa để tạo môi trường kinh doanh, vừa bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm vì hầu như tất cả sản phẩm đều dành làm món sushi nổi tiếng của Nhật.

Câu chuyện thứ hai của nền kinh tế Nhật Bản mà chúng tôi cảm nhận được là sự thiếu hụt lao động do dân số già nhanh và tỷ lệ sinh thay thế thấp do lớp trẻ “lười kết hôn”. Có lẽ do thiếu hụt lao động mà ngay từ bây giờ, nhiều công ty đã bắt đầu phỏng vấn, lựa chọn các ứng ở viên trong số các sinh viên dự kiến sẽ tốt nghiệp vào mùa xuân năm 2019. Tờ The Japan Times ngày 31.5 dẫn số liệu của Viện Nghiên cứu tuyển dụng lao động cho biết, sinh viên Nhật Bản có xu hướng sau khi tốt nghiệp mong muốn được làm cho các công ty lớn trong khi các công ty nhỏ vẫn rất thiếu lao động. Có khoảng 138.800 sinh viên tốt nghiệp vào mùa xuân sang năm muốn làm ở các công ty lớn có số nhân viên ít nhất từ 5.000 lao động trở lên, tăng 12% so với năm trước, nhưng số việc làm ở các công ty lớn như vậy chỉ tăng 5% so với cùng kỳ, là 51.400 việc làm, như vậy, chỉ có 37 việc làm cho 100 người tìm việc. Trong khi đó, các công ty nhỏ có dưới 300 lao động chỉ có thể tuyển dụng 46.700 lao động, đáp ứng được 10% trong số 462.900 việc làm đang có yêu cầu tuyển dụng. Như vậy, các công ty nhỏ đang chịu cảnh thiếu lao động nhiều hơn các công ty lớn. 

Mới đây, Chính phủ Nhật Bản đã trình lên Hạ viện dự luật lao động mới để ngăn chặn tình trạng việc quá sức dẫn đến karoshi (chết do làm việc quá sức) khi chỉ trong năm tài khóa 2016 đã có 107 vụ karoshi, trong đó có 84 trường hợp tự sát hoặc định tự sát, mà các chuyên gia cho rằng đây mới chỉ là phần nổi của tảng băng vì nhiều trường hợp không được báo cáo.  

Anh Phan Xuân Hiếu, một cử nhân luật Đại học Luật Hà Nội, sống và làm việc ở Nhật Bản 10 năm nay cho chúng tôi biết, có lẽ vì thiếu hụt lao động mà số lượng các sinh viên Việt Nam tìm được việc làm tại các doanh nghiệp của Nhật sau khi tốt nghiệp ngày càng tăng cũng như Nhật Bản là một thị trường tiềm năng, hứa hẹn thu hút nhiều lao động Việt Nam. Đến cuối năm 2017, số lượng thực tập sinh Việt Nam ở Nhật Bản đạt 54.504 người, tăng 36,47% so với năm 2016, đưa tổng số thực tập sinh Việt Nam đang thực tập tại Nhật Bản lên hơn 100 nghìn người, trở thành nước có số lượng thực tập sinh nhiều nhất trong số 15 nước có thực tập sinh ở Nhật Bản. Việc Việt Nam chúng ta đang ở trong giai đoạn dân số vàng phải được coi là một yếu tố rất thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, nguy cơ già hóa dân số trong tương lai không xa cũng đã hiện hữu và chúng ta cũng phải lường trước để sớm có giải pháp ứng phó hữu hiệu.

Một câu chuyện nữa là hiện nay, nhiều khu vực nông thôn Nhật Bản đang đối mặt với nguy cơ bỏ hoang do dân số giảm nhanh. Một nghiên cứu cho thấy, hiện nay, có khoảng 4,1 triệu hecta đất không rõ chủ sở hữu. Con số này sẽ tăng lên khoảng 7,2 triệu hecta vào năm 2040, gây tổn thất kinh tế do đất đai không được sử dụng lên tới 6 nghìn tỷ yên. Trong đó, khoảng 3,6 tỷ yên do đất đai canh tác và đất rừng bị thoái hóa làm suy giảm khả năng ngăn ngừa lũ lụt và xói mòn. Phần còn lại là do cơ hội bị bỏ lỡ khi các dự án công cộng bị hủy bỏ và giảm sút sản xuất nông nghiệp khi không xác định được chủ sở hữu hay người thừa kế đất đai. Hiện Nhật Bản đang thảo luận dự án luật cho phép chính quyền tiếp cận dễ dàng hơn tới đất đai không rõ chủ cho các mục đích công cộng như công viên hay bãi đỗ xe. Nước ta có 96,9% diện tích đất đai đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý nhà nước về đất đai, bảo đảm các quyền và nghĩa vụ hợp pháp của người sử dụng đất theo quy định của pháp luật.  

Kể lại một vài câu chuyện mà tôi có dịp tai nghe, mắt thấy ở Nhật Bản để thấy nền kinh tế nơi đây luôn năng động vượt khó như thế nào và chúng ta cần phải học hỏi các bạn Nhật Bản về cách tiếp cận, sáng tạo, xoay xở, kiên trì giải quyết các vấn đề trong mọi tình huống, trong mọi hoàn cảnh để tiếp tục tiến lên phía trước.