Nhịn ăn 36 giờ: Thử thách cực đoan hay liệu pháp thanh lọc kỳ diệu?

Đề tài về việc ăn uống lành mạnh, lối sống cân bằng, tập thể dục hay nhịn ăn... thường đưa đến nhiều ý kiến trái chiều, tùy thuộc vào quan điểm của mỗi người. Cũng vì vậy, những tranh cãi xung quanh lợi ích và tác hại của phương pháp nhịn ăn, nhịn ăn gián đoạn (fasting) hiện vẫn chưa có hồi kết.

Nhịn ăn gián đoạn là một cách giảm cân mà bạn chỉ được ăn trong một thời gian cụ thể. Thời gian nhịn ăn thường sẽ kéo dài trong khoảng từ 16 đến 24 tiếng, bạn chỉ chỉ được uống nước, trà hoặc cà phê không có đường. Có nhiều trường hợp áp dụng phương pháp nhịn ăn gián đoạn với một chu kỳ kéo dài hơn, khắc nghiệt hơn, lên tới 36 hoặc 48 tiếng.

Cho đến nay, vẫn chưa có một tài liệu khoa học nào chứng minh rằng phương pháp này có thể giúp giảm mỡ, dù được rất nhiều người tin tưởng làm theo. Vậy điều gì thực sự xảy ra với cơ thể trong thời gian nhịn ăn này?

Một video mới đây được kênh Wellness Wise đăng tải trên YouTube – tìm câu trả lời cho câu hỏi này - đã thu hút tới hơn 8 triệu lượt xem. Chỉ với 55 giây, Wellness Wise giải thích cách cơ thể phản ứng khi không còn nhận được bất kỳ chất dinh dưỡng nào trong vòng 36 tiếng đồng hồ:

Sau 4 giờ: Mức insulin trong cơ thể lúc này thường sẽ giảm xuống và cơ thể bắt đầu đốt cháy lượng đường được dự trữ. Đây được xem là giai đoạn đồng hóa (anabolic phase), khi cơ thể chủ yếu xây dựng mô cơ.

Sau 8 giờ: Lúc này, lượng đường trong máu tiếp tục giảm và cơ thể sẽ bắt đầu sử dụng glycogen để tạo năng lượng. Giai đoạn này được gọi là giai đoạn dị hóa (catabolic phase), cơ thể lấy năng lượng từ những bữa ăn trước đó.

Sau 12 giờ: Chất béo bắt đầu bị đốt cháy vì mức insulin tiếp tục giảm. Quá trình này được gọi là ketosis (chuyển hóa thể ketone). Đây là lý do vì sao nhiều người muốn giảm cân chọn phương pháp nhịn ăn.

Sau 16 giờ: Bắt đầu diễn ra quá trình tế bào phá vỡ và tái chế các thành phần của chính nó (ví dụ như protein hỏng hoặc cơ quan tế bào lỗi) để duy trì năng lượng và sức khỏe tế bào - được gọi là quá trình tự thực bào (autophagy).

Sau 24 giờ: Đây là lúc quá trình sửa chữa tế bào lớn bắt đầu – tình trạng viêm trong cơ thể giảm đi và độ nhạy với insulin được cải thiện.

Sau 30 giờ: Tại thời điểm này, hormone tăng trưởng đạt đỉnh, giúp bảo vệ cơ bắp và thúc đẩy quá trình đốt mỡ.

Sau 36 giờ: Cuối cùng, sau một ngày rưỡi nhịn ăn, cơ thể đạt đến mức độ tối đa của quá trình tự thực bào – loại bỏ tế bào chết, tái tạo mô và tăng cường trao đổi chất, giúp tái thiết lập toàn bộ cơ thể.

Mặc dù video thu hút hàng triệu lượt xem và nhiều bình luận tích cực, giới khoa học vẫn giữ thái độ thận trọng.

Giáo sư James Betts ở Đại học Bath, Anh nhận định, nhiều lợi ích được truyền thông hóa từ chế độ ăn gián đoạn, nhưng chưa đủ dữ liệu trên người để khẳng định tác động dài hạn. Tuy nhiên, vẫn có thể chỉ ra một số lợi ích mà việc nhịn ăn gián đoạn này đem lại, theo các kết quả nghiên cứu:

• Cải thiện tư duy và trí nhớ
• Cải thiện sức khỏe tim mạch
• Cải thiện hiệu suất thể chất
• Giúp ngăn ngừa béo phì
• Cải thiện sức khỏe mô

Bên cạnh những lợi ích tiềm tàng này, việc nhịn ăn khắc nghiệt cũng có thể gây ra những tác dụng phụ tiêu cực, với mức độ nghiêm trọng khác nhau tùy thể trạng mỗi người:

• Đói dữ dội
• Mệt mỏi và thiếu năng lượng
• Đau đầu (từ nhẹ đến nặng)
• Chóng mặt
• Gặp các vấn đề về tiêu hóa (ví dụ như táo bón và đầy hơi)
• Dễ cáu kỉnh và thay đổi tâm trạng
• Hôi miệng
• Rối loạn giấc ngủ
• Mất nước
• Đa niệu (đi tiểu quá nhiều)
• Có tác động tiềm tàng đến sức khỏe sinh sản
• Thiếu hụt chất dinh dưỡng, suy dinh dưỡng

Việc nhịn ăn gián đoạn được một bộ phận cộng đồng y học công nhận như một phương pháp sinh học tích cực, nhưng thực tế hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào thể trạng từng người. Các chuyên gia khẳng định, nếu có bệnh nền như rối loạn chuyển hóa, huyết áp, dạ dày hay đang mang thai, bạn không nên áp dụng chế độ nhịn ăn kéo dài.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị giảm thời gian nhịn ăn dài, nên bắt đầu với các chu kỳ nhịn ăn gián đoạn ngắn hơn.

Nhìn chung, trước khi thử nhịn ăn gián đoạn trong thời gian dài, tốt nhất bạn nên trao đổi với chuyên gia chăm sóc sức khỏe để được tư vấn tốt nhất.