Nhiều tiềm năng phát triển bền vững ngành giấy

Đây là thông tin đáng chú ý tại hội thảo “Giải pháp chính sách phát triển bền vững ngành giấy tại Việt Nam” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Hiệp hội Giấy và bột giấy Việt Nam phối hợp tổ chức sáng 16.10 tại Hà Nội.

Xuất khẩu dự kiến đạt trên 1 tỷ USD

Những năm qua, ngành công nghiệp giấy nước ta tăng trưởng mạnh mẽ. Theo số liệu của Hiệp hội Giấy và bột giấy Việt Nam, tốc độ tăng trưởng các loại giấy là rất lớn. Cụ thể, năng lực sản xuất tăng 29,7%, tiêu dùng tăng 10,5%, sản xuất tăng 22,5%, nhập khẩu tăng 6,6%, xuất khẩu tăng 79,3%. Đối với giấy làm bao bì, giai đoạn 2015 - 2018 ghi nhận tốc độ tăng trưởng cao; cụ thể, năng lực sản xuất tăng 39,6%, tiêu dùng tăng 13%, sản xuất tăng 27,7%, nhập khẩu tăng 8,3%, xuất khẩu tăng 44,3%. Hiện, ngành giấy có hơn 300 doanh nghiệp, trong đó có khoảng 20 doanh nghiệp quy mô sản xuất từ 100 nghìn tấn/năm, còn lại là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Hàng năm, Việt Nam nhập khẩu gần 2 triệu tấn giấy cho nhu cầu sản xuất và sử dụng. Thực tế, giấy bao bì cho sản phẩm tiêu thụ trong nước và xuất khẩu có mức tăng trưởng rất lớn. Vì vậy, việc tăng năng lực sản xuất đối với giấy bao bì còn nhiều tiềm năng để phát triển. Đây là sản phẩm phụ trợ cho các ngành khác, đặc biệt là các ngành có tỷ trọng xuất khẩu cao. Đặc biệt, giấy tái chế là nguyên liệu đầu vào trọng yếu trong ngành công nghiệp tái chế - ngành có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Việc tái sử dụng phế liệu giấy làm nguyên liệu mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và xã hội.

Khẳng định vai trò quan trọng của ngành giấy Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nhẹ, Bộ Công thương Phan Chí Dũng cho biết, sản xuất ngành giấy dự kiến đóng góp khoảng 1,5% giá trị GDP của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu năm nay dự kiến đạt trên 1 tỷ USD. Tuy nhiên, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt còn yếu, ngay tại thị trường trong nước cũng lép vế so với doanh nghiệp FDI.

Cũng theo ông Phan Chí Dũng, 70% sản lượng giấy của Việt Nam sản xuất từ nguyên liệu là giấy phế liệu. Trong đó gần 40% được thu gom trong nước, còn lại là nhập khẩu. Đối với các doanh nghiệp tái chế giấy chuyên nghiệp, có năng lực tái chế tốt thì nhập khẩu là một giải pháp bắt buộc trong bối cảnh trong nước không đủ nguyên liệu sản xuất. Theo ông Dũng, bất cứ doanh nghiệp giấy nào khi sử dụng phế liệu nhập khẩu hay thu mua trong nước để sản xuất đều có nguy cơ tiềm ẩn gây ô nhiễm môi trường nếu không có biện pháp quản lý tốt. Do đó, cần cẩn trọng trong xây dựng chính sách, làm sao vừa bảo đảm nguồn nguyên liệu cho các doanh nghiệp sản xuất, vừa bảo vệ môi trường, phát triển bền vững.

Toàn cảnh hội thảo

Cân nhắc lộ trình áp dụng chính sách

Cần sớm xây dựng quy phạm pháp luật hướng tới mục tiêu tạo điều kiện cho ngành giấy phát triển, nhưng đồng thời vẫn quản lý hiệu quả. Đây là kiến nghị của nhiều chuyên gia và doanh nghiệp tại hội thảo. Bên cạnh đó, cần tính toán cân đối với sự phát triển kinh tế trong thời điểm hiện tại của Việt Nam để đưa ra định hướng chính sách phù hợp, đặc biệt là cân nhắc lộ trình áp dụng chính sách.

Theo nhiều đại biểu, việc siết chặt quản lý phế liệu được quy định tại dự thảo sửa đổi Quyết định số 73/2014/QĐ-TTg quy định danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất tại Việt Nam là cần thiết. Bởi đã có một số doanh nghiệp lợi dụng những kẽ hở trong quản lý nhập khẩu phế liệu cho sản xuất để nhập “rác” vào Việt Nam, gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, nhiều nhóm phế liệu giấy như giấy hỗn hợp vẫn là nguyên liệu sản xuất quan trọng của các ngành công nghiệp tái chế, có khả năng sẽ bị đưa ra khỏi danh mục được phép nhập khẩu trong tương lai gần, có thể ảnh hưởng đến sản xuất của doanh nghiệp giấy.

Chuyên gia phân tích chính sách Phạm Đình Thưởng nhận định: Ở Việt Nam, ngành công nghiệp giấy đang tăng trưởng mạnh mẽ thông qua áp dụng các công nghệ tiên tiến, tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về sản phẩm thân thiện với môi trường. Đặc biệt, xu hướng sử dụng vật liệu xanh, sạch trong cuộc sống đã thúc đẩy nhu cầu sử dụng các loại vật liệu có nguồn gốc từ giấy. Theo ông Phạm Đình Thưởng, nếu loại bỏ nguồn nguyên liệu tái chế này chắc chắn sẽ khiến các doanh nghiệp giấy lao đao, ảnh hưởng đến sự phát triển chung của ngành. Mặt khác, việc Chính phủ siết chặt quản lý đột ngột khiến doanh nghiệp lâm vào thế bị động, hoạt động sản xuất có thể bị đình trệ. Việc này cũng sẽ gây ra phản ứng dây chuyền đến một chuỗi các ngành công nghiệp khác như ngành công nghiệp bao bì, ngành công nghiệp xuất khẩu...

Khuyến nghị về vấn đề này, Trưởng Ban Pháp chế, VCCI Đậu Anh Tuấn cho rằng, Việt Nam cần tham khảo chính sách quản lý nhập khẩu giấy phế liệu của các nước khác, đối chiếu với tình hình phát triển kinh tế và nhu cầu tại Việt Nam để đưa ra được chính sách phù hợp với thông lệ quốc tế. Việc các cơ quan nhà nước có liên quan tham vấn các doanh nghiệp để có quan điểm khách quan hơn để dần hình thành và hoàn thiện khung khổ pháp lý này là hoàn toàn cần thiết.