Nhiều thành tựu đáng tự hào

Thu nhập hộ nông thôn tăng gần gấp đôi

Ngày 5.8.2008, Hội nghị Trung ương 7 Khóa X ban hành Nghị quyết số 26 NQ/TW về Nông nghiệp, nông dân, nông thôn (Nghị quyết Trung ương 7 Khóa X), đề ra nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển toàn diện nông nghiệp, nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn. Đến nay, nông nghiệp, nông thôn đã có những bước phát triển đáng kể, “đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào” - Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Thào Xuân Sùng đánh giá. Theo đó, tổng kim ngạch xuất khẩu của nông, lâm, thủy sản trong 10 năm qua (2008 - 2017) đạt 261,2 tỷ USD, tăng bình quân 9,24%/năm. Dự kiến năm nay, kim ngạch xuất khẩu đạt trên 40 tỷ USD. Cả nước có 3.478 xã và 53 huyện đạt chuẩn nông thôn mới, bình quân đạt 14,26 tiêu chí/xã. Thu nhập bình quân hộ gia đình từ 75,8 triệu đồng (năm 2012) lên 130 triệu đồng (năm 2017), góp phần quan trọng vào xóa đói giảm nghèo.

Toàn cảnh hội thảo

Thứ trưởng Thường trực Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Công Tuấn bổ sung, hiện sản phẩm nông nghiệp của nước ta đã xuất khẩu sang 180 thị trường. Trong 10 năm qua, công nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản đã phát triển nhanh cùng ứng dụng công nghệ. Năm 2017, cả nước có khoảng 6.500 doanh nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản, chiếm khoảng 7% tổng doanh nghiệp. Tỷ trọng cơ giới hóa trong canh tác tăng nhanh, nhất là với sản xuất lúa khi tỷ lệ cơ giới hóa đạt 93%, tổn thất sau thu hoạch lúa hiện còn 13%.

Mặc dù vậy, đánh giá của Ban Chỉ đạo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 Khóa X cho thấy, “phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn thiếu ổn định”. Bằng chứng là trong nhiều năm, tăng trưởng nông nghiệp thấp hơn mục tiêu 3,5 - 4% như Nghị quyết đề ra. Nông nghiệp vẫn dựa chủ yếu vào nông hộ nhỏ thiếu liên kết, dễ tổn thương trước biến động của thị trường và thiên tai, dịch bệnh. Thu nhập và đời sống của phần lớn nông dân còn thấp, năm 2017 chỉ đạt 78% bình quân chung cả nước…

“Việc cần làm ngay đều trong tay Nhà nước”

Phó Trưởng ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát cho biết, đóng góp của nông nghiệp đang có chiều hướng giảm. Theo đó, năm 2017, nông nghiệp đóng góp 15,3% GDP cả nước, giảm 5,1% so với 2008. Cho rằng xu hướng giảm này là “tất yếu lịch sử mà tất cả quốc gia đều phải trải qua trên con đường đi đến thịnh vượng”, ông Phát đặt vấn đề: “Xu hướng phát triển này là tốt hay xấu tùy theo cách nhìn của mỗi người. Song, con đường đi đến thịnh vượng có thể có nhiều kịch bản”. Đó là: Một quốc gia có thể có GDP bình quân đầu người khá cao nhưng tập trung vào một số đô thị và nhóm dân cư, hoặc quốc gia bất bình đẳng, chênh lệch giàu nghèo. Kịch bản khác là cùng phát triển thịnh vượng, dần làm mờ nhạt ranh giới về mức sống giữa nông thôn và thành thị.

Để đạt được kịch bản cùng phát triển thịnh vượng, ông cho rằng “không thể phát triển nhanh và bền vững nếu không dựa trên nền tảng một nền nông nghiệp lớn mạnh”. Thực tế những biến cố kinh tế trong 30 - 40 năm qua của Việt Nam và các nước trong khu vực đã minh chứng cho điều này!

Theo các đại biểu tham dự hội thảo, muốn phát triển nông nghiệp mang tính bền vững, cần quyết liệt thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại nông nghiệp gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng. Trong đó cần tập trung hoàn thiện cơ chế chính sách, nhất là chính sách về đất đai, tín dụng, bảo hiểm trong nông nghiệp. Bên cạnh đó, phải phát triển công nghiệp chế biến, ứng dụng công nghệ cao, tăng tỷ trọng chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm; đẩy mạnh chuyển giao ứng dụng khoa học công nghệ cũng như ứng dụng thành quả Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 theo hướng “đi tắt đón đầu”. Đồng thời, phải nâng cao năng lực dự báo và thông tin thị trường, phát triển thị trường với sản phẩm chủ lực, qua đó xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam.

Nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn Đặng Kim Sơn cho rằng, để phát triển nông nghiệp bền vững, bên cạnh việc thu hút đầu tư từ phía doanh nghiệp, Nhà nước cũng cần tiếp tục đầu tư cho lĩnh vực này. “Nhà nước không nên thấy rằng nông nghiệp đã có tăng trưởng tương đối rồi thì phải đầu tư cho lĩnh vực khác, mà cần tăng cường đầu tư cho nông nghiệp hơn nữa, hỗ trợ nông dân làm được những việc mà từng người không thể làm”. Ông nhấn mạnh, “việc cần làm ngay rõ ràng ở trong tay cơ quan quản lý nhà nước”, thông qua các chính sách tháo nút thắt về đất đai, vốn…

Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Lộc Trời Huỳnh Văn Thòn kiến nghị, mô hình liên kết trong chuỗi giá trị bền vững cần giải quyết bài toán là thúc đẩy lợi ích cho nông dân, để nông dân liên kết với nhau theo liên kết ngang (nông dân - nông dân). Trong đó, Nhà nước phải đứng ra làm trọng tài chế tài giữa nhà nông, doanh nghiệp và nhà khoa học, với điều kiện nhà khoa học phải là lực lượng sản xuất thực sự. “Nhà nước nói nhiều đến Nhà nước kiến tạo, phục vụ, nhưng phải giữ cho được quyền của mình là trọng tài chế tài cho xã hội”, ông nói.

Cũng theo đại diện doanh nghiệp này, trong chuỗi liên kết, cả Trung ương và chính quyền các địa phương phải cùng vào cuộc, bởi hiện nay vẫn còn thiếu đồng bộ. Bởi thực tế, “ở đâu mà địa phương quyết liệt, làm trọng tài và ban hành chế tài cho liên kết này thì liên kết sẽ bền vững, giải quyết được xung đột lợi ích giữa nông dân và doanh nghiệp”.