Nhật Bản tăng ngân sách quốc phòng phục vụ chủ nghĩa hòa bình tích cực?

Khoản dự chi ngân sách trong năm tài khóa mới, bắt đầu từ tháng 4.2015 sẽ là 4,98 nghìn tỷ yen, tương đương 42 tỷ USD, từ mức 4,84 nghìn tỷ yen của tài khóa 2014, chiếm khoảng 5% ngân sách quốc gia. Kinh phí mới sẽ giúp Nhật Bản trang bị thêm máy bay vận tải cánh quạt nghiêng Osprey của Boeing, máy bay trinh sát không người lái Global Hawk do Northrop Grumman, máy bay tàng hình F-35 của Lockheed Martin, máy bay săn ngầm P-1 của tập đoàn Kawwasaki Heavy Industries và tàu ngầm tàng hình Soryu... cùng các trang thiết bị quân sự khác. Ngân sách này cũng bao gồm các chi phí để chuyển binh lính Mỹ khỏi các căn cứ quân sự trên đảo Okinawa, nơi người dân địa phương đã biểu tình phản đối sự hiện diện của quân đội Mỹ tại đây.

Giải thích về động thái này, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani cho biết: “Tình hình xung quanh nước Nhật đang thay đổi. Mức chi quốc phòng phản ánh tầm quan trọng của việc bảo vệ bầu trời, vùng biển và lãnh thổ Nhật bản cũng như bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho người dân”.

Sự gia tăng ngân sách quốc phòng Nhật Bản được cho là thể hiện định hướng chiến lược mới của Thủ tướng Shinzo Abe, được gọi là Chủ nghĩa hòa bình tích cực được nêu ra trong Chiến lược an ninh quốc gia, thông qua ngày 17.12.2013. Chủ nghĩa hòa bình tích cực nhấn mạnh mục tiêu của Nhật là ngày càng đóng góp tích cực vào sự nghiệp hòa bình, thịnh vượng của cộng đồng quốc tế. Việc vũ trang theo Chủ nghĩa hòa bình tích cực đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ những cơ sở pháp lý, thể chế và nhân sự chính sách quốc gia trong lĩnh vực ngoại giao và an ninh quốc gia.

Một văn kiện khác là Phương hướng chính trong Chương trình phòng thủ quốc gia, trong đó đề ra nhiệm vụ tăng cường tất cả tiềm năng phòng thủ năng động. Khái niệm phòng thủ năng động hàm ý nói đến mô hình xây dựng quân đội, theo đó khả năng chiến đấu của lực lượng phòng vệ Nhật cần được sử dụng với sự linh hoạt và hiệu quả tối đa. Ưu tiên dành cho sự cơ động của các đơn vị chiến đấu, khả năng phản ứng và di chuyển nhanh của đơn vị này phù hợp với sự thay đổi điều kiện tác chiến.

Điểm chính trong văn kiện Chương trình phát triển tiềm lực quốc phòng trung hạn là những biện pháp cụ thể tăng cường sức mạnh của các đơn vị hải quân và lục quân có tính cơ động cao, có khả năng bảo vệ và trong trường hợp cần thiết có khả năng tước đoạt những hòn đảo xa xôi phía Nam.

Việc thông qua những văn kiện mang tính bước ngoặt về chất trong chính sách của Nhật, tạo cơ sở cho Nhật tăng cường tiềm năng phòng thủ mà mục tiêu là không chỉ tiến hành các hoạt động trên lãnh thổ Nhật Bản mà còn ra xa bên ngoài lãnh thổ Nhật Bản dựa trên sức mạnh kinh tế và kỹ thuật.

Chính phủ Nhật Bản trong thời gian qua đã không ngừng thúc đẩy việc sửa đổi Hiến pháp theo hướng cho phép Tokyo được tham gia vào những hành động quân sự để bảo vệ đồng minh. Nếu sửa đổi này diễn ra, đây sẽ là bước ngoặt lớn cho Hiến pháp Nhật Bản, vốn được viết sau chiến tranh Thế giới lần thứ hai và nổi tiếng với cam kết từ bỏ quyền được phát động chiến tranh cũng như quyền tham chiến của đất nước.

Rõ ràng những hành động cứng rắn của Trung Quốc ở biển Hoa Đông cũng như Biển Đông (nơi có ý nghĩa sống còn đối với lợi ích hàng hải của Nhật với 70% lượng hàng hóa nhập khẩu của Nhật được vận chuyển qua đây) đã thôi thúc Chính quyền của Thủ tướng Abe nhanh chóng tăng cường chính sách an ninh, quốc phòng. Nhiều nhà phân tích cho rằng chính những hành động hung hăng của Trung Quốc vừa qua ở biển Hoa Đông và Biển Đông đã tạo cơ hội cho Nhật Bản đẩy nhanh chiến lược an ninh mới và tạo cớ để thắt chặt hơn quan hệ đồng minh chiến lược với Hoa Kỳ hình thành vành đai kiềm chế Trung Quốc từ hướng Đông.