Nhật Bản siết chặt quản lý việc đặt tên con không theo chuẩn

“Kira kira”: Từ xu hướng văn hóa đến thách thức xã hội

Những tên gọi "kira kira" là tên không theo quy ước, trong đó cách phát âm không bình thường hoặc không khớp với cách phát âm chuẩn hoặc ngữ âm trong chữ kanji. Nhật Bản chủ yếu sử dụng ba hệ thống chữ viết: hiragana, katakana và kanji. Kanji sử dụng các ký tự Trung Quốc và được sử dụng để viết tên. Cha mẹ ở Nhật Bản có thể chọn trong số 2.999 ký tự kanji để đặt tên cho con mình - trong số đó, có 2.136 ký tự được sử dụng phổ biến. Hiragana và katakana cũng có thể được sử dụng.

“Kira kira” trong tiếng Nhật có nghĩa là “lấp lánh” - một từ tượng thanh mô tả sự hào nhoáng, rực rỡ. Và đúng như vậy, những cái tên “kira kira” thường mang dấu ấn của văn hóa đại chúng, những nhân vật hoạt hình, hoặc thương hiệu nổi tiếng. Cha mẹ có thể chọn đặt tên con là “Pikachu” - nhân vật trong loạt phim hoạt hình Pokémon - hoặc “Nike” như tên thương hiệu giày thể thao, sau đó gán những ký tự Hán tự (kanji) sao cho phát âm gần giống tên mong muốn.

Tuy nhiên, vấn đề phát sinh khi cách viết bằng kanji của những cái tên này thường không phản ánh đúng phát âm mà cha mẹ dự định. Ví dụ, tên viết bằng hai ký tự 今鹿 (thường đọc là “Imashika”, nghĩa là “bây giờ” và “hươu nai”) lại được cha mẹ đọc là “Naushika” - tên nữ anh hùng trong bộ phim hoạt hình kinh điển của hãng Ghibli. Hoặc cái tên 七音 (thường phát âm là “Nanane”) được cho là phát âm giống như “Doremi”, ám chỉ đến anime nổi tiếng Ojamajo Doremi hoặc một nhân vật trong truyện tranh Doraemon.

Từ bối rối đến phản ứng chính sách

Hệ quả dẫn đến một sự hỗn loạn ngôn ngữ trong đời sống hàng ngày. Giáo viên không đọc đúng tên học sinh, bác sĩ bối rối trước bảng tên bệnh nhân, và các nhà quản lý không thể xác định tên nhân viên. Giáo sư ngôn ngữ học John Maher từ Đại học Temple tại Tokyo mô tả hiện tượng này là “nguồn gốc của sự bực tức công cộng trong đời sống thường nhật”.

Việc đặt tên “kira kira” không chỉ là sự bứt phá khỏi truyền thống mà còn phản ánh mong muốn cá nhân hóa, nổi bật, và khẳng định bản sắc cá nhân của thế hệ phụ huynh hiện đại - xu hướng được cho là chịu ảnh hưởng từ phương Tây, nơi các giá trị cá nhân được đề cao hơn so với tính tập thể vốn là đặc điểm truyền thống của văn hóa Nhật Bản.

Luật mới, được sửa đổi từ Luật Đăng ký hộ tịch, được thông qua vào năm 2023, bắt đầu có hiệu lực từ ngày 26/5/2025. Theo đó, mọi công dân Nhật Bản đều phải khai báo cách phát âm (furigana) của tên gọi trong sổ hộ tịch. Furigana là cách chú âm bằng chữ hiragana hoặc katakana giúp người đọc hiểu cách phát âm của các ký tự kanji.

Đây là lần đầu tiên cách phát âm được yêu cầu ghi chú chính thức. Điều này cho phép cơ quan chức năng kiểm tra và xử lý các trường hợp tên gọi có phát âm “vô lý” hoặc không liên quan gì đến ký tự kanji được chọn. Dù luật không cấm hoàn toàn tên “kira kira”, nhưng đặt ra giới hạn về tính hợp lý trong phát âm.

Đối với những người đã có tên “kira kira” trước đây, luật không yêu cầu đổi tên, nhưng họ phải xác nhận lại cách đọc chính thức. Những người muốn sửa cách đọc phiên âm của tên mình sẽ cần phải nộp bản sửa trong vòng một năm kể từ khi nhận được thông báo. Với trẻ sơ sinh, cha mẹ sẽ phải giải thích phát âm tên con khi đăng ký, và trong một số trường hợp, có thể phải tham vấn cơ quan pháp luật địa phương.

Giới phân tích cho rằng, luật mới có thể sẽ khiến số lượng tên “kira kira” giảm trong ngắn hạn, nhưng không ngăn được hoàn toàn mong muốn sáng tạo của cha mẹ. Nhà ngôn ngữ học Adam Aleksic cho rằng: “Cha mẹ sẽ luôn tìm ra những cách khác để là cho tên con mình đặc biệt, có thể là sử dụng các ký tự hiếm hoặc chuyển sang dùng katakana.”

Từ góc độ rộng hơn, động thái mới của Nhật Bản là tấm gương phản chiếu sự chuyển mình của xã hội giữa hai cực: giữ gìn bản sắc truyền thống và cởi mở với sự đa dạng văn hóa trong thời đại toàn cầu hóa.

Việc siết chặt cách đặt tên không đơn thuần là biện pháp hành chính, mà là thông điệp của đất nước mặt trời mọc về việc xác định lại ranh giới giữa cá nhân và tập thể, giữa sáng tạo và chuẩn mực xã hội. Dù Pikachu có thể không còn xuất hiện trong giấy khai sinh, nhưng ngọn lửa sáng tạo của các bậc cha mẹ Nhật chắc chắn vẫn sẽ tìm cách “lấp lánh” theo cách riêng của mình.