Nhật Bản: Học tiếng Anh để nâng cao năng lực cạnh tranh

Kỹ sư Nhật Bản: Giỏi nghề nhưng không giỏi tiếng Anh

Kể từ sau Thế chiến II, môi trường kinh doanh quốc tế của các doanh nghiệp Nhật Bản đã thay đổi đáng kể. Theo ông Michihiro Hirai, người đã từng làm việc tại tập đoàn Hitachi Ltd trong giai đoạn 1965-2002, trong những năm 1970 và 1980, các doanh nghiệp Nhật chủ yếu xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài. Vì vậy, các kỹ sư Nhật chủ yếu có nhiệm vụ trợ giúp về kỹ thuật và cung cấp dịch vụ sau bán hàng. Tuy nhiên, nhiệm vụ đó đã trở nên phức tạp hơn kể từ những năm 1990 khi các doanh nghiệp bắt đầu sản xuất sản phẩm ở nước ngoài. Ngày càng nhiều kỹ sư Nhật Bản được cử ra nước ngoài để quản lý và giám sát các cơ sở sản xuất cho dù khâu thiết kế và chế tạo sản phẩm vẫn chủ yếu ở trong nước. Sau đó, do quá trình toàn cầu hóa, khâu thiết kế và chế tạo sản phẩm cũng được chuyển ra nước ngoài. Ngày nay, các kỹ sư phải giao tiếp trực tiếp với khách hàng, làm việc với các nhân viên bán hàng và tiếp thị của các công ty đối tác, và trong một số trường hợp, họ phải thương lượng trực tiếp với các đối tác”.

Cùng chung quan điểm với ông Hirai, Giáo sư Atsuko Yamazaki của Viện Nghiên cứu Công nghệ Shibaura nhận định “Vai trò của các kỹ sư Nhật Bản đang thay đổi mạnh, từ việc chỉ giữ vai trò của một kỹ sư thông thường sang việc phải kiêm nhiệm cả công tác quản lý sản xuất và thương lượng với các khách hàng”.

Mặc dù vai trò của các kỹ sư trong hoạt động kinh doanh quốc tế của các doanh nghiệp Nhật Bản ngày càng tăng nhưng có một thực trạng đáng buồn là các kỹ sư này lại có năng lực giao tiếp tiếng Anh rất hạn chế cho dù Nhật Bản vẫn nổi tiếng là nước có nhiều thành tựu khoa học và công nghệ, thể hiện qua việc nhiều nhà khoa học Nhật đã giành giải Nobel và các công trình khoa học được thế giới công nhận .

Ông Ryusuke Ito, quan chức của tập đoàn Hitachi Ltd., nhận định: “Các nền kinh tế khác ở châu Á như Hàn Quốc đang ngày càng tăng cường sự hiện diện trên thị trường quốc tế bởi có các nhân viên nói tiếng Anh tốt. Trong khi đó, vị thế của các công ty Nhật Bản trên thị trường quốc tế đang suy yếu một cách tương đối do kỹ năng giao tiếp tiếng Anh còn rất hạn chế. Điều này có thể ảnh hưởng tới sự phát triển của Nhật Bản trong tương lai”.

Lý giải về vấn đề trên, ông Ito cho rằng phần lớn trường đại học ở Nhật Bản không dạy tiếng Anh thực hành, nhất là kỹ năng nói và viết. Vì vậy, các kỹ sư trẻ của Nhật Bản thường gặp khó khăn trong việc trình bày quan điểm của mình với người nước ngoài. Bên cạnh đó, người Nhật, nhất là các kỹ sư, thường có khuynh hướng “kín tiếng” ở chỗ công cộng nếu không chắc suy nghĩ của mình là đúng. Họ thường suy nghĩ rất kỹ và có thể kỹ quá so với các tiêu chuẩn của phương Tây, trước khi đưa ra câu trả lời.

Trong khi đó, ông Toshiyuki Akimoto, một quan chức phụ trách nguồn nhân lực của công ty sinh hóa và hóa chất Nhật Bản Sekisui Medical Co. Ltd lại cho rằng các kỹ sư trẻ của Nhật vẫn còn có quan niệm sai lầm là họ có thể làm tốt công việc của mình dù kỹ năng tiếng Anh giao tiếp yếu. Nguyên nhân có thể là do họ quá tự tin với kiến thức kỹ thuật vượt trội của mình. Bên cạnh đó, phần lớn các sinh viên không được đào tạo một cách có hệ thống về viết bằng tiếng Anh tại trường đại học.

Cùng chung quan điểm với ông Akimoto, ông Yasuhisa Nakamura, một quan chức của Ban Phát triển Nguồn Nhân lực của tập đoàn Toyo Engineering Corp. Theo ông, “một trong những nguyên nhân sâu xa của vấn đề là do (các kỹ sư Nhật Bản) thiếu động lực để học tiếng Anh. Phần lớn các sinh viên Nhật Bản không nhận thức được rằng các kỹ năng giao tiếp tiếng Anh là cực kỳ cần thiết cho công việc của họ trong tương lai. Một công ty đối thủ của Toyo Engineering Corp. ở Hàn Quốc đã đặt ra tiêu chuẩn tuyển dụng đối với sinh viên mới ra trường là phải có điểm TOEIC lên tới 900 trên thang điểm 990”.

Ông Michihiro Hirai, người hiện đang làm giáo viên tiếng Anh kỹ thuật của các trường đại học Kanagawa và Waseda, cho biết các sinh viên Nhật Bản có xu hướng tin rằng tương lai của mình được đảm bảo chừng nào vẫn có việc làm tại một công ty lớn của Nhật Bản. Họ không được khuyến khích để học tiếng Anh. Một số lại cho rằng họ không nên giỏi tiếng Anh để khỏi phải đi ra làm việc ở nước ngoài.

Giáo sư Yamazaki đặt ra câu hỏi: “Liệu Nhật Bản có thể duy trì năng lực cạnh tranh hiện nay hay không?” trong bối cảnh các thông tin khoa học-kỹ thuật mới nhất đều được viết bằng tiếng Anh. Câu trả lời chắc chắn là “rất khó” bởi vì để kịp thời cập nhật các phát minh mới trong thế giới khoa học-công nghệ, bạn cần phải có khả năng đọc và viết tiếng Anh.

Làm thế nào để đào tạo tiếng Anh cho các kỹ sư trẻ?

Theo ông Ito, để nâng cao kỹ năng tiếng Anh cho các kỹ sư trẻ, cần phải tạo ra động lực học tiếng Anh từ nhỏ bằng cách tập trung nhiều hơn vào các kỹ năng nói và viết tiếng Anh từ trường tiểu học và phổ thông để họ có thể nhận ra sự thú vị khi giao tiếp bằng ngôn ngữ này. Bên cạnh đó, Nhật Bản cần phải xây dựng hệ thống đánh giá trình độ giảng dạy tiếng Anh tại các trường đại học và trung học.

Trong khi đó, ông Masaharu Hiraga, cựu chuyên gia cố vấn của Tập đoàn Sanden lại cho rằng các doanh nghiệp cần phải đi đầu trong việc đào tạo tiếng Anh cho các kỹ sư. Nếu các doanh nghiệp yêu cầu các nhân viên của mình cần có các kỹ năng giao tiếp tiếng Anh và đưa ra một số tiêu chuẩn nhất định khi tuyển dụng, các trường đại học chắc chắn sẽ hưởng ứng và xây dựng chương trình giảng dạy phù hợp.

Các ý kiến khác như của ông Hirai lại nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng một khuôn khổ để Chính phủ, các doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục có thể thảo luận việc giảng dạy tiếng Anh cho các nhà khoa học và các kỹ sư.