Nhật Bản giật mình về an toàn hạt nhân

      Dư chấn của trận động đất mạnh 6,8 độ richter vừa qua đã vượt sức chịu đựng của nhà máy điện nguyên tử Kashiwazaki và các nhà máy điện hạt nhân khác tại Nhật Bản, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng: Một trạm biến thế bị cháy; 1.200 lít nước nhiễm phóng xạ mức độ nhẹ chảy ra biển; 100 thùng chất thải phóng xạ bị rò rỉ và một nửa trong số 22.000 thùng còn lại chưa được kiểm tra; ống thoát khí chính bị chệch khỏi vị trí; một lượng khí lẫn chất phóng xạ cobalt-60 và chromium-51 bị thải vào không khí. Mặc dù công ty Điện lực Tokyo (TEPCO) trấn an dư luận rằng nước và không khí không bị ô nhiễm, nhưng người dân không thể an tâm về nguy cơ này. Thủ tướng Shinzo Abe cũng đã chỉ trích cơ quan chức năng báo động quá muộn. Hiện tại, toàn bộ 7 lò phản ứng trong nhà máy Kashiwazaki có sản lượng điện năng lớn nhất thế giới đã được đóng cửa để chờ điều tra và khắc phục sự cố.
      Cho đến nay, người dân Nhật Bản vẫn chưa thể thoát khỏi nỗi ám ảnh của hai vụ ném bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki. Thế nhưng, đất nước công nghiệp phát triển thứ 2 thế giới này lại thiếu các nguồn năng lượng nghiêm trọng. Ngoài một số dự án khai thác năng lượng gió ở quy mô nhỏ, đất nước Mặt trời mọc hoàn toàn không có dầu khí, trữ lượng than đá không đáng kể. Chính vì thế, khi Mỹ bắt đầu khuyến khích công nghệ hạt nhân vào những năm 1950 dưới chủ trương “nguyên tử vì hòa bình”, Nhật Bản đã nhanh chân tham gia. Các nhà máy năng lượng hạt nhân liên tục mọc lên những năm 1970 - 1980, thời điểm mà lĩnh vực xuất khẩu và các ngành công nghiệp tiêu thụ điện năng của Nhật Bản tăng trưởng với tốc độ chóng mặt. Các dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân nhanh chóng bắt nhịp với các dự án hạ tầng quy mô. Người dân Nhật đặt niềm tin vào đội ngũ kỹ sư, từng chứng minh được tài năng qua các tòa nhà chọc trời, xa lộ, cầu cảng và bức tường ngăn sóng biển chịu được động đất. Toshiba và Mitsubishi lúc đó đã dành những tinh túy nhất trong tiến bộ công nghệ của họ vào chế tạo thiết bị sản xuất điện hạt nhân.
      Sự hứng khởi với điện hạt nhân ở Nhật Bản bị dội một gáo nước lạnh khi xảy ra hai thảm họa ở Three Mile Island (Mỹ) năm 1979 và Chernobyl (Liên Xô cũ, nay ở Ukraine) năm 1986. Sau đó, mối quan tâm về an toàn hạt nhân có được nâng lên chút ít. Chỉ đến khi sự thật về cách điều hành các nhà máy hạt nhân bị phanh phui, niềm tin của người dân mới sụp đổ. Năm 1999, 2 nhân viên nhà máy điện hạt nhân Tokaimura gần Tokyo thiệt mạng, hàng trăm gia đình phải sơ tán vì một vụ nổ phản ứng không kiểm soát được. Nguyên nhân vụ nổ là các nhân viên đã vi phạm quy định về an toàn, trộn uranium trong các thùng mở nắp. 3 năm rưỡi sau đó, Công ty Điện lực Tokyo (TEPCO) phải đóng cửa toàn bộ 17 lò phản ứng do bị phát hiện làm sai lệch các báo cáo thanh tra. Tai nạn nghiêm trọng nhất xảy ra tại nhà máy Mihama nằm trên bờ biển phía Tây nước này vào tháng 3.2004, làm 5 nhân viên thiệt mạng vì hơi nóng thoát ra từ một đường ống bị ăn mòn. Khi điều tra, người ta phát hiện đường ống này suốt 8 năm không hề được bảo dưỡng. Điện hạt nhân hiện đảm bảo 1/3 nhu cầu điện năng của Nhật Bản mỗi năm. Bởi vậy, hồi đầu năm, người dân Nhật Bản thực sự choáng váng khi toàn bộ 12 công ty điện hạt nhân thừa nhận đã che giấu hàng nghìn sai phạm trong các báo cáo của họ.
Ngoài vấn đề công nghệ an toàn, một câu hỏi không thể không đặt ra đối với Nhật Bản là động đất. Theo quy định hiện hành, sức chống chịu đang ở mức 6,5 độ richter và Chính phủ đang muốn nâng lên mức 6,9 độ richter. Tuy nhiên, các dự báo cho thấy mức độ dư chấn hoàn toàn có thể mạnh hơn nhiều. Trận động đất mạnh 9,0 độ richter năm 2004 gây ra sóng thần ở Ấn Độ Dương có lẽ sẽ khiến các nhà thiết kế Nhật Bản phải suy nghĩ lại. Nhất là khi trong tương lai, Nhật Bản còn phụ thuộc nhiều hơn vào năng lượng hạt nhân bởi cam kết giảm tỷ lệ khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

Minh Trang