Nhật Bản cân nhắc bỏ chính sách miễn thuế cho du khách

Động thái cân nhắc hủy bỏ hệ thống mua sắm miễn thuế cho khách du lịch vốn được áp dụng trong suốt hơn 70 năm qua được Nhật Bản đưa ra nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận thuế đang có chiều hướng gia tăng, đồng thời góp phần tăng nguồn thu ngân sách quốc gia. Tuy nhiên, quyết định này cũng đặt ra không ít thách thức đối với ngành du lịch và bán lẻ vốn đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch.

Điều chỉnh chính sách để bảo đảm công bằng thuế

Hiện nay, khách du lịch quốc tế tới Nhật Bản được miễn thuế tiêu dùng 10% khi mua hàng hóa từ 5.000 yên (khoảng 900 nghìn đồng) trở lên, với điều kiện các sản phẩm này sẽ được mang ra khỏi lãnh thổ quốc gia. Tuy nhiên, trong thời gian qua, nhiều trường hợp đã lợi dụng chính sách này để thu gom hàng hóa miễn thuế với số lượng lớn rồi bán lại trong nội địa nhằm trục lợi, gây thất thu cho ngân sách nhà nước và làm sai lệch mục tiêu ban đầu của chính sách.

Dữ liệu chính thức của chính phủ cho thấy, từ tháng 3/2022 đến tháng 4/2024, khoảng 90% trong số 690 du khách đã chi hơn 100 triệu yên (khoảng 695.000 USD) cho việc mua sắm miễn thuế - đã rời khỏi Nhật Bản mà không mang theo những gì đã mua.

Cũng theo dữ liệu, năm 2024, du khách nước ngoài đã chi 2,4 nghìn tỷ yên cho việc mua sắm tại Nhật Bản, và Chính phủ mất khoảng 240 tỷ yên tiền thuế do chương trình miễn thuế này.

Từ đầu năm nay, trong nỗ lực điều chỉnh, chính phủ Nhật Bản đã thay đổi quy trình hoàn thuế cho khách du lịch. Thay vì được miễn thuế trực tiếp tại điểm bán, du khách phải thanh toán đầy đủ thuế tiêu dùng khi mua sắm và chỉ được hoàn thuế khi xuất cảnh và xác minh rằng hàng hóa đã thực sự rời khỏi Nhật Bản. Cơ chế này được kỳ vọng sẽ giảm thiểu hành vi gian lận, đồng thời giúp chính phủ giám sát tốt hơn việc sử dụng chính sách miễn thuế.

Tuy nhiên hiện nay, một nhóm nghị sĩ thuộc Đảng Dân chủ Tự do (LDP) – đảng cầm quyền tại Nhật Bản đã đề xuất cần phải bãi bỏ hoàn toàn hệ thống miễn thuế hiện tại. Nghị sĩ Hạ viện Kenji Nakanishi, một trong những người đứng đầu nhóm đề xuất, nhấn mạnh rằng, đã đến lúc Nhật Bản cần thoát khỏi mô hình “thu hút du lịch bằng miễn thuế” để hướng tới một chiến lược phát triển bền vững hơn cho ngành du lịch, trong đó lợi nhuận thực sự được giữ lại trong nền kinh tế nội địa.

Đồng quan điểm, nghị sĩ Kazunori Tanaka cảnh báo: “Việc lạm dụng hệ thống miễn thuế đang làm xói mòn tính công bằng và minh bạch trong hệ thống thuế tiêu dùng quốc gia. Chúng ta không thể để điều này tiếp tục xảy ra”.

Tìm kiếm bài toán cân bằng

Năm 2024, Nhật Bản đón hơn 36,8 triệu lượt khách quốc tế - một con số kỷ lục nhờ vào đồng yên yếu và chính sách thị thực cởi mở. Chính phủ Nhật Bản đặt mục tiêu thu hút 60 triệu khách vào năm 2030, coi đây là động lực phát triển kinh tế trong bối cảnh dân số già hóa và lực lượng lao động giảm.

Tuy nhiên, việc thay đổi chính sách miễn thuế có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức hấp dẫn của thị trường du lịch và bán lẻ - những ngành đang góp phần đáng kể vào tăng trưởng GDP của Nhật Bản. Nhiều doanh nghiệp lo ngại sự bất tiện do quy trình hoàn thuế mới, hoặc tiến tới bãi bỏ miễn thuế hoàn toàn có thể khiến du khách chuyển hướng sang các điểm đến khác trong khu vực như Hàn Quốc, Thái Lan hay Singapore - những quốc gia đang duy trì các chính sách ưu đãi thuế hấp dẫn.

Du khách tới Nhật Bản cũng không muốn mất đi những ưu đãi này. “Chúng tôi tới Nhật Bản du lịch nhiều lần và phải xếp hàng rất lâu để mua hàng miễn thuế. Nhưng mức giảm 10% thật sự khiến giá hàng hóa ở đây rất rẻ, chúng tôi không muốn điều này bị thay đổi” - một du khách Hong Kong (Trung Quốc) chia sẻ.

Nhật Bản đang đứng trước bài toán cân bằng giữa yêu cầu tăng thu ngân sách với mục tiêu phát triển ngành du lịch bền vững. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều bất định, việc rà soát, điều chỉnh chính sách là điều cần thiết. Tuy nhiên, các chuyên gia trong nước cũng cho rằng, cần có sự đánh giá toàn diện về tác động đối với các ngành kinh tế liên quan và trải nghiệm của du khách quốc tế, để bảo đảm rằng những thay đổi không trở thành lực cản cho sự phục hồi và tăng trưởng trong dài hạn.