Nhà hát cổ nhất VN vẫn sáng đèn

Duyệt Thị Đường được xây dựng năm 1826, thời vua Minh Mạng, đây là nhà hát đầu tiên trong 4 nhà hát được xây dựng dưới thời các vua Nguyễn (1802-1945) ở Huế...; cùng với nhà hát Tịnh Quan Viên xây dựng năm 1843, thời vua Thiệu Trị, nhà hát Minh Khiêm đường xây dựng năm 1865, thời vua Tự Đức và nhà hát Cữu Tư Đài xây dựng năm 1917, thời vua Khải Định. Như vậy Duyệt Thị Đường trong Hoàng Thành Huế đã có gần 200 năm tuổi, được coi là nhà hát cổ nhất còn tồn tại đến ngày nay của nước ta!

Duyệt Thị Đường không chỉ là nơi để tấu nhạc cung đình, mà còn là nơi để trình diễn nhiều loại hình nghệ thuật khác như tuồng, kịch hát, ca Huế, theo yêu cầu và sở thích của nhà vua. Mặc dù sau này còn có thêm 3 nhà hát nữa được xây dựng, nhưng Duyệt Thị Đường vẫn được các vua Nguyễn tu bổ, tôn tạo nhiều lần làm nơi trình diễn các loại hình nghệ thuật đặc sắc, biểu diễn chiêu đãi sứ thần các nước... Duyệt Thị Đường có chiều cao 12m, gồm 2 tầng, nội thất được làm bằng gỗ lim. Sân khấu là phần sàn nhà nằm giữa 4 gian, khi diễn thì trải chiếu hoa lên. Trần nhà hát được trang trí hình ảnh các vì tinh tú, những đám mây ngũ sắc, vầng trăng khuyết trên nền trời xanh rất đẹp, tạo cho người diễn cũng như người xem có cảm giác như đang ở sân khấu ngoài trời. Hai bên tả hữu khán đài có dãy trường kỷ dành cho vua và các vị quốc khách, quan lại cao quý của triều đình. Trên lầu 2 là nơi dành cho những người trong hoàng tộc. Sân khấu có 3 mặt, phía sau là hậu trường có 2 phòng dành riêng đào kép chuẩn bị việc hoá trang, thay trang phục trước khi ra sân khấu biểu diễn... Không chỉ là sân khấu trình diễn, Duyệt Thị Đường còn là một công trình kiến trúc độc đáo, thể hiện trình độ nghệ thuật cao của kiến trúc thời Nguyễn. Nhờ vậy, trải qua nhiều biến thiên của lịch sử cũng như sự khắc nghiệt của khí hậu miền Trung, Duyệt Thị Đường vẫn trụ lại với thời gian.

Sau khi chế độ phong kiến nhà Nguyễn sụp đổ năm 1945, Duyệt Thị Đường bị rơi vào quên lãng. Đến những năm đầu của thập niên 1960, Duyệt Thị Đường được trưng dụng tu sửa thành học đường của Trường Quốc gia âm nhạc Huế, nhiều chi tiết công trình của nhà hát cổ đã bị phá bỏ, cấu trúc nhà hát cũng thay đổi, không còn chỗ cho ngự lãm và biểu diễn. Nhiều năm sau giải phóng, công trình văn hóa đặc sắc này không được quan tâm tu tạo, sự tàn phá của thời gian và chiến tranh cộng thêm sự vô ý thức của con người đã làm cho Duyệt Thị Đường hầu như trở thành phế tích. Đến năm 1995, được sự trợ giúp tích cực của Chính phủ Pháp, sau khi quần thể di tích cố đô Huế được công nhận là Di sản văn hóa thế giới, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế mới đầu tư trùng tu với kinh phí ban đầu 10 tỷ đồng. Đến cuối tháng 11.2003 công trình cơ bản hoàn thành. Tuy không phục hồi được như nguyên trạng, nhưng Duyệt Thị Đường đã hồi sinh với mái ngói lưu ly, cột sơn son thếp vàng, sân khấu, hậu trường, khán phòng mang dáng xưa...

Hiện nay Duyệt Thị Đường là nơi trình diễn nhã nhạc, ca Huế thường xuyên của Đoàn nghệ thuật cung đình Huế (thuộc Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô). Bình quân mỗi ngày 4 suất diễn, mỗi tháng Duyệt Thị Đường đón hơn 2.500 lượt khách đến thưởng thức nghệ thuật truyền thống Huế, trong đó đa phần là du khách quốc tế. Đặc biệt trong các kỳ Festival Huế, Duyệt Thị Đường trở thành tâm điểm thu hút du khách quốc tế, các suất diễn luôn không còn chỗ trống. Ngoài sự lôi cuốn hấp dẫn của văn hóa nhã nhạc, du khách đến đây còn bởi sự tò mò muốn biết về nhà hát cổ nhất của Việt Nam.