Nguyên tác

1. Bài tập đọc "Hai con ngựa" của sách lớp Một (Cánh Diều) ghi "Phỏng theo Lép Tôn-xtôi" không hiểu sao lại được chia làm 2 phần, cho một truyện ngụ ngôn ngắn ngủn (trong nguyên bản chỉ có 58 chữ). 

Trong nguyên bản tiếng Nga, truyện có tên "Ngựa đực và ngựa cái" (Конь и кобыла), được in lần đầu trong cuốn giáo trình Azbuka dạy trẻ làm quen với chữ cái, học vần, tập đọc, viết đoạn văn và số học. Cuốn này do chính cụ Lev Tolstoy viết, xuất bản lần đầu năm 1872. Mấy năm sau, cụ chỉnh sửa, được Bộ Giáo dục quốc dân phê duyệt làm sách giáo khoa. Có thể nói không quá, cuốn này của cụ đã đặt nền móng, có ảnh hưởng lớn cho việc biên soạn sách dạy chữ, dạy vần cho trẻ con Nga từ thời Nga hoàng, qua thời Xô viết cho đến ngày nay.

Truyện tạm dịch như sau:  "Ngựa cái chẳng chịu kéo cày, suốt ngày đêm chỉ nhởn nhơ trên đồng. Ngựa đực thì đêm đến đi kiếm ăn, ngày lại phải kéo cày. Thấy thế, ngựa cái liền nói với ngựa đực:

- Sao anh cứ phải cày suốt thế? Tôi mà như anh thì không đi cày gì hết. Nếu ông chủ mà quất roi á, tôi đá cho một phát ngay!

Ngày hôm sau, ngựa đực làm y hệt như thế. Ông chủ thấy ngựa đực trở nên ngang bướng, liền bắt ngựa cái đi cày".

 Chỉ cần dịch nguyên, có thể sửa một chút là cũng có thể dùng làm một bài tập đọc hoàn chỉnh rồi. Không hiểu sao các tác giả lại cứ phải thêm chi tiết này nọ (đổi ngựa cái ngựa đực thành ngựa tía ngựa ô, rồi đi cày thành thồ hàng, thêm thắt lời thoại...) vào cho rối rắm, dài dòng, rồi tách nó ra làm 2 bài riêng để làm gì.

Bài này trên lớp chỉ cần 1 tiết là đủ, dưới sự hướng dẫn của cô giáo, các bạn nhỏ sẽ hiểu ngay ra một bài học: Nếu xúi dại người khác làm điều không hay, có thể bạn sẽ gánh chịu hậu quả. Rất rõ ràng.

2. Thật ra, đây không phải là truyện của cụ Lev Tolstoy sáng tác mà là dịch ngụ ngôn Aesop (Ê-dốp) ra.

Thời Liên Xô, có một cuốn sách khá nổi tiếng là "Басни Эзопа в переводах Толстого" -"Ngụ ngôn Aesop" qua bản dịch của Tolstoy. Trong đó có in truyện "Ngựa đực và ngựa cái".

Trong khoảng 290 truyện ngụ ngôn của Aesop, Lev Tolstoy chỉ chọn dịch khoảng 70 truyện. Các trang web của Nga hiện nay khi đăng "Ngựa đực và ngựa cái" bao giờ cũng chú thích bên cạnh "Ngụ ngôn Aesop qua bản dịch của L.N.Tolstoy".

Vậy nên có lẽ các tác giả sách Tiếng Việt lớp 1, khi chỉnh sửa để in lại, nên ghi rõ nguồn tác giả của truyện này là Aesop, chứ không phải là Lev Tolstoy.

Trẻ con như trang giấy trắng. Cái gì các bạn ấy được tiếp xúc đầu tiên là sẽ nhớ mãi. Truyện ngụ ngôn Aesop, cũng như La Fontaine... là những kho báu của nhân loại, khi giới thiệu với trẻ thì nên ghi đúng tên truyện, dịch đúng nội dung của truyện, thì sẽ tốt hơn.