Người cất lên tiếng hát ba dân tộc hòa theo

      Sofia Rotaru là con thứ hai trong một gia đình đông đúc, bố là đội trưởng đội trồng nho. Có cả thảy sáu chị em, nết tần tảo, đảm đang của Sofia sớm được thể hiện nơi đàn em lít nhít. Ngay từ lớp 1, cô bé đã tham gia đội đồng ca trong trường học và nhà thờ. âm nhạc thấm vào cô một cách tự nhiên, từ giọng ca thật đẹp của người cha đến tất cả xung quanh: bàn tiệc đám cưới, ghế đá công viên và những đêm văn nghệ tại thôn làng... Đặc biệt là trong nhà: Sáu chị em thường làm thành một dàn đồng ca miễn chê vào đâu được! Ông bố rất tin vào cô con gái thứ hai: Sofia như do âm nhạc sinh ra, biết luyến láy những giai điệu trầm bổng bằng một chất giọng đẹp, có hồn, và nhất định sẽ trở thành ca sĩ lớn. Sau đó mới đến những cuộc thi hát... 
      Thành công đầu tiên đến với Sofia Rotaru vào năm 1962 với chiến thắng tại cuộc thi cấp huyện, mở đường cho ca sĩ trẻ đi giật giải nhất ở cấp tỉnh (1963) và về thủ đô Kiev trổ tài trong cuộc thi tài năng văn nghệ quần chúng toàn quốc Ukraina 1964. Một giọng hát trời phú với âm vực rất khoẻ rất rộng, vừa có bề dày vừa có chiều sâu đã khiến tất cả các vị giám khảo sửng sốt. Lại một lần nữa, giải nhất thuộc về Sofia Rotaru. Từ đó, con đường ca hát chuyên nghiệp được hoạch định, nhưng trước hết, Sofia chọn khoa Chỉ huy Hợp xướng trường Nhạc Chernovich để học đã. Năm 1968, ra trường, Sofia được cử vào đoàn văn nghệ Liên Xô sang Bulgaria tham dự Liên hoan Thanh niên và Sinh viên Thế giới lần IX, kết quả là tấm huy chương Vàng và giải Nhất về trình diễn những ca khúc dân gian Tôi đứng trên mỏm đá (Ukraina), Tôi yêu mùa xuân (Moldavia), Valentina (của G. Georghitze viết tặng Valentina Tereshkova, nữ phi hành vũ trụ đầu tiên). Báo chí Bulgaria tràn ngập hình ảnh Sofia Rotaru và bài viết về “Nàng Sofia 21 tuổi đã chinh phục thủ đô Sofia”. Còn “nữ hoàng ca nhạc dân gian Nga” Lyudmila Zykina, Chủ tịch Ban Giám khảo thì nhận định: Sofia Rotaru là nữ ca sĩ có một tương lai kỳ vĩ! Cũng chính năm đó, Sofia lấy chồng (là Anatoly Evdokimenko, sinh viên Đại học Tổng hợp Chernovich, một cây kèn trong ban nhạc sinh viên). Tuy nhiên, cô dâu này theo chồng nhưng không chịu bỏ cuộc chơi. Năm 1971, đạo diễn Roman Alexiev làm bộ phim truyền hình ca nhạc Chervonta ruta kể về mối tình giữa cô sơn nữ Bukovina với chàng trai vùng Donets. Chervonta ruta là thứ hoa huyền thoại của vùng núi Karpat, chỉ nở một lần về đêm rạng sáng lễ Ivan Kupala, cô gái nào được thấy hoa này nở, ắt sẽ gặp may mắn trong đường tình duyên! Sofia Rotaru được chọn vào vai nữ chính, và cùng các ca sĩ khác thể hiện các bài hát của nhà thơ - nhạc sĩ V. Ivasiuk, trong đó nổi nhất vẫn là bài Chervonta ruta. Bộ phim thành công vang dội, và Sofia Rotaru nhận được lời mời về làm việc cho Nhạc viện Chernovich để thành lập một ban ca nhạc mang tên Chervonta ruta. Người chỉ đạo nghệ thuật cho ban ca nhạc này chẳng là ai khác - Anatoly  Evdokymenko, chồng chị. Về sau, Anatoly đã kịp tốt nghiệp khoa Đạo diễn trường Đại học Văn hóa Kiev và trở thành người dàn dựng tất cả các chương trình biểu diễn của Sofia Rotaru.

      Cuộc hạnh ngộ với nhà thơ - nhạc sĩ V. Ivansyuk cũng là một món quà của số phận, mở đầu từ ca khúc Chervonta ruta với tất cả vẻ đẹp và tính lãng mạn của vùng Bukovina, nơi quần cư của nhiều dân tộc với những sắc thái văn hóa phong phú, cuộc sống của con người toát lên sự tươi trẻ và đức tin thánh thiện nơi mối tình đầu. Về sau, V. Ivansyuk còn viết nhiều ca khúc dành riêng cho “Sơn tước vùng Bukovina”, chắp cánh cho một tài năng trở thành ngôi sao ca nhạc. Những ca khúc đó vang lên hàng nghìn lần trong các chương trình biểu diễn của Sofia Rotaru tại nhiều quốc gia trên thế giới.
      Ban ca nhạc Chervonta ruta có vinh dự được trình làng tại Thành phố Ngôi Sao, trước các nhà du hành vũ trụ, và họ đã có cơ hội được tuyên ngôn dõng dạc về một dòng âm nhạc tươi trẻ, biết kết hợp tiết tấu hiện đại với những yếu tố dân gian. Tiếng lành lan xa, từ “đường băng” ở Thành phố Ngôi Sao, ban nhạc được mời đến biểu diễn trên những sân khấu quyền quý như Trung tâm ca nhạc Nước Nga, Nhà hát Ca nhạc nhẹ Trung ương và Cung Đại hội trong Điện Kremli. Ra mắt tại những nơi như thế, Sofia Rotaru không tỏ ra nhút nhát, mà tự tin thể hiện mình như một nghệ sĩ đã đến độ chín: vừa điềm đạm, không vội vàng để lọt một động tác thừa, vừa dồn hơi để cất lên những lời ca có cánh. Sofia hát như vẫn quen hát từ hồi nhỏ: tự nhiên, và dâng hiến hoàn toàn. Nữ ca sĩ như chơi với chất giọng của mình chẳng khác nào một kỵ sĩ chơi với con ngựa bất kham, khi kìm nén theo chủ ý, khi bay bổng hết cỡ. Ba chất nhạc dân tộc Moldavia, Ukraina và Nga được kết hợp nhuần nhuyễn hài hòa trong sự chân thành và nhiệt thành của Sofia Rotaru. Tố chất ấy, đã đôi ba thập niên rồi, chưa thấy ca sĩ nào sánh kịp.
      Tất cả những điều đó đã mở đường cho nữ ca sĩ giành được sự công nhận rộng rãi. Năm 1972, Sofia Rotaru cùng Chervonta ruta mang chương trình Các ca khúc và vũ khúc dân tộc của xứ sở Xô viết đi lưu diễn tại Ba Lan. Năm 1973, tại cuộc thi quốc tế Orpheus Vàng, Sofia Rotaru giành giải Nhất với bài Thành phố của tôi (E. Doghi) và bài hát tiếng Bulgaria Cánh chim (T. Rusev và D. Demyanov). Về nước, bài Thành phố của tôi cũng được trao giải thưởng “bài hát của năm1973”.
      Năm 1974, Sofia Rotaru tốt nghiệp Đại học Nghệ thuật Kishinyov và giành được giải thưởng tại Liên hoan ca khúc Sopot (Ba Lan) về hai bài Hồi tưởng (B. Rychkov) và Vodograi (V. Vasyuk), ngay năm sau - trở thành người lĩnh xướng của Nhạc viện Krym. Suốt cả thập niên 1970, năm nào Sofia Rotaru cũng giành được giải thưởng “Bài hát của năm” – đó là những ca khúc viết riêng cho Sofia, bởi những nhà thơ, nhạc sĩ danh giá nhất nước: Arno Babajanyam – Trả lại em tiếng hát, Alexey Mazhukov – Tiếng nhạc đã vang lên, Pavel Aedonysky – Dành cho những ai biết chờ đợi, Oscar Feltzman – Chỉ dành cho em, David Tukhmanov – Trong căn nhà tôi và Điệu vals, Yuri Saulsky – Chuyện bình thường. Sofia Rotaru được chọn là ca sĩ thể hiện đầu tiên hai ca khúc của nhac sĩ mới nổi E. Martynov Lòng chung thủy của chim thiên nga và Bài ca về người mẹ. Nữ ca sĩ còn hợp tác hiệu quả với nhạc sĩ Vl. Matetsky: sau ca khúc Bông Oải hương Lavanda (1985, song ca cùng Jak Yoala, hiện nay vẫn rất phổ biến) là Trăng lên, trăng lên, ấy sự đã rồi, Những con thiên nga hoang dại, Cầu vồng ánh trăng, Sao vẫn là sao… 
      Cho đến nay, Sofia Rotaru đã thể hiện hơn  400 ca khúc bằng các thứ tiếng Nga, Moldavia, Ukraina, Bulgaria, Serbia, Ba Lan, Italy, Anh, Đức... Hành trình dài suốt gần bốn chục năm, từ cô học sinh hay hát đến “ngôi sao long lanh cả khi đã tròn lục thập”. Sức thu hút của Sofia Rotaru ở đâu? Ở lòng thủy chung với phong cách dân gian, từ phong cách nghiêm ngặt đến giọng ca khoáng đạt, ở lựa chọn  tiết mục – đó phải là những ca khúc có giai điệu dễ thuộc và lan tỏa chất trữ tình, trong đó, nhất thiết không được để có một chữ thừa trong ca từ. Như những lần làm việc với nhạc sĩ sáng tác, Sofia Rotaru chỉ ra một điều kiện có tính đúc kết: “Một câu chuyện nho nhỏ chứa đựng cả một thế giới cảm xúc, có kịch tính và có nhân vật cụ thể”. 
      Sau phim Chervonta ruta, Sofia Rotaru còn tiếp tục xuất hiện trong các phim ca nhạc Bài ca luôn ở giữa chúng ta (1974), Sofia Rotaru mời bạn (1985), Tự bạch về chuyện tình (1986), Trái tim vàng (1989), Chợ tình (1990), Những ca khúc mới về điều chủ yếu (1996), 10 bài ca về skva (1997), và vào vai nữ chính trong hai bộ phim truyện Tình yêu, người ở đâu? (1980, giải thưởng Liên hoan phim toàn Liên bang Xô viết, 1981) và Tâm hồn (1981). Sự nghiệp ca hát của bà được lưu lại bằng 25 đĩa than cổ điển và 10 đĩa CD...   
      Năm 1996, Sofia Rotaru được vinh danh tại ba địa điểm Vàng: Quảng trường Ngôi sao trước Cung Lễ hội, Yalta, sau đó tại Đại lộ Ngôi sao trước Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật quốc tế Kiev (2002) và một năm sau - tại đại lộ Ngôi sao trước Trung tâm biểu diễn ca nhạc Nước Nga, Moskva. Ngày 7.8.2002, Tổng thống Ukraina ký sắc lệnh tấn phong Sofia Rotaru là Anh hùng Ukraina. Nhưng điều quan trọng nhất: Nữ ca sĩ Sofia Rotaru được ghi nhận bằng một danh hiệu chung “Nghệ sĩ Nhân dân” của ba quốc gia Nga, Ukraina và Moldavia ruột thịt. Đây là ca sĩ hễ cất lên tiếng hát là có ít nhất ba dân tộc hát theo.