Pháp luật về kê khai tài sản, hay còn gọi là công khai tài chính, yêu cầu các quan chức, chính trị gia và đôi khi là một số cá nhân nhất định phải kê khai tài sản và lợi ích tài chính của mình với các cơ quan hữu quan. Mục đích là tăng cường tính minh bạch, chống tham nhũng và nâng cao trách nhiệm giải trình. Các chi tiết cụ thể về luật kê khai tài sản rất khác nhau giữa các quốc gia và tính hiệu quả thường phụ thuộc vào cơ chế thực thi và mức độ giám sát của chính người dân.
Ý nghĩa của pháp luật về kê khai tài sản
Trước tiên, pháp luật về kê khai tài sản sẽ giúp thúc đẩy tính minh bạch bằng cách yêu cầu các cá nhân công khai, minh bạch tài sản và lợi ích tài chính của mình. Sự minh bạch này thúc đẩy niềm tin của người dân vào các tổ chức Chính phủ, giúp ngăn ngừa xung đột lợi ích và tham nhũng. Bên cạnh đó, minh bạch về tài sản đóng vai trò quan trọng để ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền, trốn thuế và tham ô. Bằng cách bắt buộc phải tiết lộ tài sản, các luật này giúp cơ quan chức năng xác định và điều tra các giao dịch tài chính đáng ngờ. Ngoài ra, luật về công khai tài sản yêu cầu các quan chức và cá nhân có chức vụ, quyền hạn phải chịu trách nhiệm về việc tích lũy tài sản của mình. Nó cho phép người dân xét kỹ lưỡng các vấn đề tài chính của các nhà lãnh đạo, bảo đảm rằng họ hành động vì lợi ích tốt nhất của người dân.
Mặc dù, luật về kê khai tài sản được nhiều quốc gia xây dựng, song việc thực thi và tuân thủ vẫn là thách thức đáng kể. Cơ chế thực thi chưa tốt và những kẽ hở trong pháp luật có thể làm suy yếu tính hiệu quả của yêu cầu về minh bạch hóa tài sản. Hơn nữa, làm thế nào để cân bằng giữa yêu cầu minh bạch với quyền riêng tư cá nhân cũng là một thách thức trong quá trình thực thi pháp luật kê khai tài sản. Đạt được sự cân bằng hợp lý giữa lợi ích công và quyền riêng tư cá nhân là rất quan trọng để tránh khả năng lạm dụng các yêu cầu công bố thông tin.
Nguồn: ITN
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, bảo đảm hợp tác quốc tế trong việc thực thi pháp luật về kê khai tài sản rất quan trọng và cần thiết để ngăn chặn các cá nhân lợi dụng sơ hở bằng cách di chuyển tài sản qua biên giới.
Góc nhìn từ thế giới
Rất nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm xây dựng luật về yêu cầu kê khai tài sản, có thể kể đến như:
Mỹ có nhiều luật và quy định khác nhau liên quan đến yêu cầu công khai tài chính đối với công chức. Trong đó, Luật Đạo đức trong Chính phủ năm 1978 yêu cầu các quan chức cấp cao, bao gồm các thành viên Quốc hội, một số nhân viên của cơ quan hành pháp và các thẩm phán liên bang phải nộp báo cáo công khai tài chính hàng năm. Các báo cáo này nêu chi tiết tài sản, thu nhập, nợ phải trả và các lợi ích tài chính khác.
Tại Liên minh châu Âu, các thành viên của Nghị viện châu Âu (MEP) phải kê khai các lợi ích tài chính của họ, bao gồm tài sản, thu nhập và một số hoạt động tài chính khác, như một phần của các biện pháp minh bạch nhằm ngăn ngừa xung đột lợi ích và thúc đẩy trách nhiệm giải trình. Các yêu cầu kê khai tài sản đối với MEP được điều chỉnh bởi các quy tắc do chính Nghị viện châu Âu thiết lập.
Ấn Độ áp dụng kê khai tài sản nghiêm ngặt đối với các quan chức nhà nước, bao gồm các chính trị gia, quan chức và thẩm phán. Đạo luật Lokpal và Lokayuktas năm 2013 quy định việc kê khai tài sản và trách nhiệm pháp lý của công chức và gia đình họ. Việc không tiết lộ tài sản có thể dẫn đến hình phạt và hậu quả pháp lý.
Trong khi đó, một luật quan trọng liên quan đến vấn đề kê khai tài sản ở Brazil là Luật Phòng chống rửa tiền và chống tài trợ cho chủ nghĩa khủng bố. Luật yêu cầu các cá nhân, đặc biệt là công chức, phải kê khai tài sản của mình. Mục tiêu là ngăn chặn tham nhũng, rửa tiền và các hoạt động bất hợp pháp khác bằng cách bảo đảm tính minh bạch liên quan đến việc nắm giữ tài chính của cá nhân.
Tương tự, Mexico có Luật chung về trách nhiệm tài chính (Ley General de Responsabilidades Administrativas) yêu cầu công chức kê khai tài sản, thu nhập và các xung đột lợi ích tiềm ẩn, nhằm ngăn ngừa tham nhũng và bảo đảm trách nhiệm giải trình trong hành chính công.
Philippines có hệ thống kê khai tài sản đối với công chức theo Luật Cộng hòa số 6713, còn được gọi là Quy tắc ứng xử và chuẩn mực đạo đức dành cho công chức, viên chức. Các quan chức được bầu và bổ nhiệm cũng như các nhân viên trong ngành dân sự phải công khai tài sản, nợ phải trả và giá trị ròng hàng năm…
Nhìn sang Nam Á, để chủ động tăng cường minh bạch thuế và chống trốn thuế, tháng 7.2023, Chính phủ liên bang Pakistan đã ban hành yêu cầu người Pakistan thường trú có tài sản và thu nhập ở nước ngoài phải báo cáo chi tiết tài chính của họ vào cuối mỗi năm tính thuế. Việc không tuân thủ các quy định này sẽ bị phạt 2% giá trị tài sản không được tiết lộ và 2% thu nhập không được tiết lộ. Hơn nữa, bất kỳ hoạt động chuyển nhượng tài sản giữa các cá nhân trong năm tính thuế đều cần có tài liệu minh bạch, củng cố thêm khung pháp lý chống lại hành vi sai trái tiềm ẩn.
