Nghi án Stuxnet

Báo chí nước ngoài những ngày gần đây dồn dập đưa tin Iran đã bó tay trước virus Stuxnet tàn phá chương trình hạt nhân của nước này trong suốt 11 tháng qua. Tehran đã không khắc phục được những gián đoạn mà Stuxnet gây ra hay khôi phục các máy ly tâm để vận hành một cách bình thường và suôn sẻ. Thực tế, Iran cuối cùng đã phải chọn giải pháp chắc chắn duy nhất là loại bỏ toàn bộ máy bị nhiễm virus và thay thế bằng những máy ly tâm mới.

Iran đã xác nhận điều này ngày 19.7 qua thông báo về việc lắp đặt những mẫu máy ly tâm cải tiến và nhanh hơn. Iran chắc hẳn sẽ không phải thực hiện một dự án lớn và tốn kém là thay thế toàn bộ 5.000-6.000 máy ly tâm bằng những thiết bị mới, nếu vận hành chúng một cách êm ả. Phát biểu với báo giới, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran nhấn mạnh: “Việc lắp đặt những máy ly tâm mới với chất lượng và tốc độ tốt hơn đang được tiến hành. Đây là một sự xác nhận nữa về sự tiến bộ trong hoạt động hạt nhân của nước Cộng hòa Hồi giáo”.

Anh và Pháp đã lập tức lên án thông báo này. Những phát ngôn viên chính thức của hai quốc gia trên bình luận thông báo đó thể hiện rằng Iran có kế hoạch tăng gấp ba khối lượng urani mà quốc gia này làm giàu, vi phạm 6 nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc và thách thức 10 quyết định của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) tại Vienn (Áo). Thông báo này còn “xác nhận những hoài nghi về việc chương trình hạt nhân Iran không có ứng dụng dân sự đáng tin cậy”.

Những giả thuyết xung quanh động thái trên của Iran liên tiếp được đưa ra. Có ý kiến cho rằng Iran đang tăng mạnh tốc độ làm giàu urani và nâng sản lượng. Tin tức tình báo, nghiên cứu hay các cuộc thanh sát của cơ quan hạt nhân không giúp phương Tây có được thông tin đáng tin cậy về việc Iran đã sản xuất bao nhiêu urani được làm giàu và tích trữ bao nhiêu trong kho của họ. Trong suốt sáu tháng qua, Iran đã cố duy trì quy mô hoạt động làm giàu một cách đầy đủ. Mặc dù các thanh sát viên được phép thăm cơ sở làm giàu của Iran tại Natanz, song họ không thể phán đoán được có bao nhiêu máy ly tâm hoạt động và bao nhiêu máy đã được chuyển tới những địa điểm chưa xác định. Những máy camera tinh vi giám sát cơ sở Natanz không thể ghi lại tất cả hoạt động làm giàu của Iran vì những cơ sở sản xuất then chốt đã được chuyển ra khỏi tầm kiểm soát.

Có ý kiến lại nghĩ Iran đã khắc phục được việc vận hành không đồng bộ làm rối loạn các máy ly tâm và tất cả 5.000 máy ly tâm đang vận hành thông suốt. Sau khi diệt virus Stuxnet, tất cả hệ thống kiểm soát chương trình hạt nhân Iran và các cơ sở, trong đó có Natanz và lò phản ứng Bushehr do Nga xây dựng, đang vận hành hoàn hảo. Các chuyên gia máy tính và chống khủng bố mạng của Iran và Nga đã phải mất một năm để làm sạch hệ thống. Điều này đã giúp cho các cơ quan an ninh bên ngoài biết được chỉ báo đầu tiên về thời gian mà Iran cần để khắc phục một cuộc tấn công mạng quy mô lớn và tinh vi. Ngày 5.7, Tướng Aviv Kochavi, Giám đốc Cơ quan tình báo quân đội Israel, nói rằng Iran hiện đang vận hành 5.000 máy ly tâm và đặt mục tiêu 8.000 máy. Tướng Kochavi không đề cập tới việc Iran thay thế bằng những cỗ máy mới và nhanh hơn như người phát ngôn Iran vừa đột ngột công bố.

Cũng có ý kiến nhận định người Iran đang bận rộn tái bố trí các máy ly tâm xử lý urani đã làm giàu ở cấp độ 20% sang một cơ sở mới ngầm dưới đất tại Fordo, cách thành phố Qom 100 km. Tehran đã từ chối bất kỳ yêu cầu nào của châu âu và IAEA về lắp đặt các thiết bị giám sát và thanh tra tại cơ sở mới này. Do đó, cơ sở này đang vận hành mà không có sự giám sát của quốc tế. Và thông báo về thay thế dàn máy ly tâm chỉ là đòn tung hỏa mù.

Những giả thiết trên đều mang tính dự đoán. Các nguồn tin tình báo phương Tây cho rằng cho tới gần đây, người Iran vẫn tin rằng họ có một lộ trình rõ ràng về làm giàu số lượng lớn urani cấp độ cao sau khi giải quyết những trở ngại về kỹ thuật và đẩy lùi cuộc tấn công mạng. Nhưng sau đó, họ sững sờ phát hiện ra rằng virus Stuxnet còn lâu mới bị tiêu diệt và đã trở lại với mật độ dữ dội và tấn công vào các máy ly tâm của họ. Iran đã buộc phải lựa chọn con đường mà họ đã tránh hồi năm ngoái, đó là phá hủy toàn bộ nhà máy với xấp xỉ 5.000 máy ly tâm đang vận hành và thay thế toàn bộ bằng những cỗ máy mới. Quyết định này đã dẫn tới thông báo của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran nhằm ngăn chặn trước những nước thù địch Iran nhân việc lắp đặt những máy ly tâm mới để công khai lý do thực sự đánh gục các máy ly tâm đang vận hành của họ.