Nghệ thuật xây nhà bùn ở Burkina Faso

Có thể, nhà bùn ở châu Phi không hiếm nhưng những ngôi nhà ở Burkina Faso lại được xây dựng bằng một loại hỗn hợp bùn đặc biệt với các bức tường được trang trí nhiều họa tiết công phu. Chính vẻ tuyệt mỹ và độc đáo đó đã đưa nhà bùn trở thành di sản văn hóa độc đáo của quốc gia này.

Người Kassena xây nhà bằng các nguyên vật liệu có sẵn của địa phương như đất, gỗ và rơm. Đất được trộn với rơm và phân bò rồi đem dấp nước để đạt tới trạng thái dẻo hoàn hảo, giúp họ có thể dễ dàng đắp thành bất cứ bề mặt thẳng đứng nào. Ngày nay, kỹ thuật trên bị thay thế bằng những bức tường gạch được đúc bằng bùn có móng tựa lên một tảng đá lớn. Những ngôi nhà ở Tiébélé được xây dựng để tránh thời tiết khắc nghiệt và những kẻ thù tiềm năng. Do đó, tường ở đây được xây rất dày, khoảng 0,3m và ngôi nhà không hề có cửa sổ ngoại trừ một hay hai lỗ nhỏ chỉ đủ cho ánh sáng lọt vào. Cửa ra vào cũng chỉ cao tầm 0,6m để che ánh sáng mặt trời và gây khó khăn cho kẻ thù nếu muốn tiến gần. Mái nhà được bảo vệ bằng những thanh gỗ rất dễ được rút ra.

Sau khi cất nhà xong, người phụ nữ sẽ bắt tay vào trang trí tường bằng bùn màu và phấn trắng. Từ thế kỷ XVI, công việc này được xem là sứ mệnh và trọng trách của người phụ nữ trong làng. Mô típ và các biểu tượng trang trí được lấy cảm hứng từ cuộc sống hàng ngày hay từ đức tin, tôn giáo. Nói chung, việc vẽ tường thể hiện tính cộng đồng với sự chung tay, chung sức của nhiều phụ nữ ở các lứa tuổi khác nhau. Những người có tuổi sẽ lãnh trọng trách hướng dẫn người trẻ hơn. Người cao tuổi nhất có vinh dự cầm một viên đá và rạch đường vẽ đầu tiên. Bà sẽ bắt đầu bằng một đường ngang ở trên cùng. Tiếp đến, những người khác bắt tay hoàn thành mẫu vẽ tổng thể. Mặc dù họa tiết trang trí có thể mang ý nghĩa xã hội hay tinh thần như nói ở trên, nhưng nó cũng có tính khoa học. Chẳng hạn, những đường vẽ khắc sâu chạy ngang sẽ đóng vai trò như những chiếc máng ngăn nước mưa chảy xối thành dòng trên bề mặt, giúp tường bền hơn.

Bức tường sau khi được trang trí xong sẽ được đánh bóng bằng đá, mỗi màu được đánh bóng riêng biệt để không bị nhòe vào nhau. Cuối cùng, cả bức tường được phủ lên một lớp véc ni tự nhiên làm từ vỏ cây nere, một loại đậu châu Phi. Thông thường, công việc trang trí thường được hoàn thành trước mùa mưa để bảo vệ tường bên ngoài khỏi bị nước mưa làm hỏng. Như vậy, ngôi nhà của người Kassena đã đủ sức chống chọi với mưa gió và nắng gắt khắc nghiệt của vùng Tây Phi.

Và không chỉ dừng lại là nơi trú ngụ, những ngôi nhà như thế này chính là di sản văn hóa quý giá, lưu giữ những câu truyện về lịch sử truyền thống của người Kassena ở Burkina Faso.