Nghệ sỹ Pháp và những con rối vải

      Cha đẻ của rối túi
      Lặng lẽ theo hàng một, những con rối nhỏ bé làm bằng thạch cao và vải tượng trưng cho một dãy người già, những khách trọ của ngôi nhà dành cho người về hưu Au Bois Dormant. Cụ bà Josette biến mất trước khi vở diễn kết thúc vào cuối ngày. Còn bà Mathilde cố gắng một cách tuyệt vọng với lọ mứt ở trên nóc tủ... Khán giả ngồi xem lặng lẽ đối diện với cái sân khấu nhỏ xíu được tạo nên từ những tấm ván dài và ghế băng. Nỗi xúc động bất ngờ trào dâng. Những con rối thở và chuyển động dưới đôi bàn tay khéo léo của các diễn viên, để nói về một vấn đề rất hiếm khi được nghe thấy ở Pháp và ở phương Tây: Tuổi già. Trong không khí thân mật, thông điệp về tình yêu, sự nổi dậy của người già, những người bị bỏ rơi được truyền đến với khán giả một cách nhẹ nhàng và giản đơn.
      Người nghệ sỹ Pháp đầy óc sáng tạo đứng đằng sau vở diễn xúc động ấy là Patrick Conan, nhà sản xuất của vở diễn và cũng là người sáng tạo ra những con rối ngộ nghĩnh ấy. Với vở La Nuit Des Temps (Đêm của Cuộc đời), Patrick Conan miêu tả cuộc sống hàng ngày của những người già. “Vở diễn nói về điều kiện sống của những người già, đặc biệt là ở Pháp. Tôi hy vọng cái xã hội gọi là hiện đại này sẽ quan tâm hơn tới người già nhiều hơn, nhất là khi họ không còn giống với những bức ảnh trong tạp chí nữa”. Với La Nuit des Temps, được đánh giá là thành công nhất của mình, Patrick Conan đã được biết đến trên khắp nước Pháp như là người sáng tạo ra những con rối-túi (con rối có hình chiếc túi), được làm từ những miếng vải hết sức bình thường, bên trong chứa đầy cát hoặc gạo. Mỗi con rối nặng khoảng 1kg và dài 30cm. Thông thường những vở rối như thế này được tổ chức ở sân khấu 100-150 khán giả. Đôi khi chúng được tổ chức ngay tại nhà dân.

      Danh tiếng toàn cầu
      Với những con rối túi ngộ nghĩnh của mình, Conan và Công ty rối Garin Trousseboeuf do ông thành lập năm 1987 đã đi biểu diễn khắp nước Pháp. Dù số lượng nhân lực trong công ty rất khiêm tốn (3 người chính thức và 3 người không chính thức), mỗi năm Công ty thực hiện 100 buổi biểu diễn trên khắp nước Pháp. Họ còn được mời tham dự nhiều liên hoan quốc tế ở nước ngoài như Đức, Canada, Israel, Tây Ban Nha, Bỉ và Serbia. “Chúng tôi chưa bao giờ biểu diễn ở châu Á. Chúng tôi rất mong một ngày được biểu diễn ở đó, đặc biệt là ở Việt Nam. Chúng tôi đã xem hai lần múa rối nước Việt Nam, tại Liên hoan Múa rối Charleville-Mezieres và thấy rất ấn tượng”.
      Ngoài La nuit des Temps, Công ty Rối của Conan còn được biết đến với rất nhiều vở diễn khác như: Romeo và Juliette, A La Bougie (Với ánh nến), Cinquieme de Beethoven (Bản giao hưởng số 5 của Beethoven). A La Bougie là một chuỗi các vở diễn nhỏ được diễn trong thời gian rất ngắn, bàn về các chủ đề của đời sống hàng ngày và được thắp sáng bằng ánh nến. Còn Cinquieme de Beethoven, được diễn “trong câm lặng”, Conan cười, giải thích. Không có lời thoại, chỉ có những panô nhỏ trên đó các từ ngữ và câu được viết, giống như trong kịch câm. Không cần dịch, khán giả vẫn hiểu được điều gì đang xảy ra trên sân khấu. Và vì vậy, “không có hàng rào ngôn ngữ”. “Trong những vở diễn của mình, tôi hay đề cập đến những vấn đề của cuộc sống và những người mà tôi hay tiếp xúc. Những vấn đề rất đơn giản nhưng rất quan trọng: tuổi thơ, tuổi già, sự khổ đau... Khi nói đến những vấn đề thiết yếu của cuộc sống, tôi cho rằng cách tốt nhất là phải tạo ra được những hình ảnh mộc mạc, tinh khiết và đậm chất thơ”.

      Giấc mơ từ tuổi ấu thơ
      Tuy nhiên, sự đơn giản này đòi hỏi sự khéo léo và chính xác cao, đặc biệt là trong việc điều khiển các con rối. Nhưng nếu không có niềm đam mê nghệ thuật ngấm vào máu ngay từ khi còn nhỏ, Conan đã khó có thể thành công như thế. Trước khi trở thành nghệ sỹ rối, Conan là diễn viên và đã đóng kịch của những tác giả cổ điển và đương thời. “Tôi cũng đã sản xuất được một vài vở diễn, chủ yếu là với các diễn viên không chuyên”. Nhưng năm 1987, Conan quyết tâm tạo lập công ty riêng. “Tôi đã ngồi một mình trước tờ giấy trắng... Thay vì viết lên tờ giấy đó, tôi đã gập, xé nát nó... và làm con rối bằng giấy đầu tiên của mình”. Từ đó, Conan đã không ngừng tìm tòi sáng tạo, cho ra đời những con rối-túi và những vở diễn có một không hai ở Pháp. “Tôi sinh ra trong một gia đình nghèo. Bố mẹ muốn tôi học thật giỏi và thành đạt trong cuộc sống. Tôi đã chọn ngành sinh học và đã làm việc trong một bệnh viện lớn. Nhưng sau đó tôi đã quyết định tạo dựng cuộc sống bằng một việc khác. Và cái việc đó chỉ có thể là nghệ thuật, giấc mơ từ tuổi thơ của tôi”.

      Những con rối-giấy và rối-túi này đã là bạn đồng hành của Conan trong chuyến lưu diễn mà công ty ông thực hiện tại Serbia vào tháng 6 và tại Israel tháng 8 vừa qua, sau đó sẽ đến Quebec vào năm 2009 với toàn bộ vở diễn Margorette, vở diễn mới nhất của Công ty. Đối với Conan, đó là một cuộc phiêu lưu mới. Hiện tại, Conan đang mở khóa đào tạo về điều khiển rối cho những người đam mê môn nghệ thuật này. Ông còn sáng tạo ra chiếc xe tải nhỏ, kiểu nhà hát độc lập để có thể diễn trực tiếp trên đường phố. Theo Conan, đó là một sự “trở về nguồn của nghệ thuật” mà tất cả những nhà sản xuất kịch và điện ảnh lớn trên thế giới từng sử dụng.