Ngành y tế - tuyến đầu thầm lặng trong phòng, chống bạo lực gia đình
Không chỉ là nơi chăm sóc sức khỏe, ngành y tế đang giữ vai trò ngày càng quan trọng trong việc phát hiện, bảo vệ và đồng hành cùng nạn nhân bị bạo lực gia đình. Những kết quả tích cực từ các địa phương cho thấy rõ vai trò chủ động của y tế cơ sở, đồng thời đặt ra yêu cầu hoàn thiện chính sách để ngành y phát huy tốt hơn sứ mệnh nhân văn này.
Góp phần “chữa lành” bằng sự chủ động và nhân văn
Phòng, chống bạo lực gia đình là nhiệm vụ liên ngành, trong đó ngành y tế có vị trí đặc biệt. Đây là nơi đầu tiên tiếp xúc với nạn nhân, là nơi phát hiện tổn thương cả thể chất lẫn tinh thần, và là nơi nạn nhân cần nhất sự bảo vệ, an ủi và đồng hành. Trong nhiều trường hợp, nhân viên y tế còn là “người đưa đường” để kết nối nạn nhân đến các dịch vụ hỗ trợ pháp lý, tâm lý, bảo trợ xã hội.
Điển hình như tại tỉnh Lâm Đồng, ngành y tế không dừng lại ở nhiệm vụ khám, chữa bệnh mà còn chủ động đi đầu trong triển khai Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2022.
Trong năm 2024 và 6 tháng đầu năm 2025, ngành y tế Lâm Đồng đã hỗ trợ chăm sóc y tế, khám sàng lọc và nuôi dưỡng tại Trung tâm Bảo trợ xã hội tỉnh đối với một trường hợp trẻ sơ sinh bị bạo hành do cha mẹ sử dụng ma túy. Công tác kiểm tra, phòng ngừa cũng được thực hiện bài bản. Sở Y tế đã chủ trì kiểm tra tại 10 cơ sở tôn giáo và 10 cơ sở trợ giúp xã hội, nhằm phát hiện, ngăn ngừa sớm nguy cơ bạo lực, xâm hại trẻ em.
Trên toàn tỉnh, các cơ sở y tế đều được hướng dẫn thực hiện khám, tư vấn sức khỏe cho nạn nhân bị bạo lực gia đình, đồng thời lồng ghép nội dung truyền thông phòng, chống bạo lực vào công tác khám chữa bệnh, nhất là tại vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Kiến thức về hôn nhân cận huyết, tảo hôn, chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình, vệ sinh an toàn thực phẩm… được truyền tải sinh động, dễ hiểu và có tác động tích cực.
Không dừng lại ở hỗ trợ y tế, Lâm Đồng còn chú trọng nâng cao năng lực cho đội ngũ tuyến đầu. Trong hơn một năm, hơn 1.000 lượt cán bộ, cộng tác viên dân số, nhân viên y tế thôn bản… đã được tập huấn về phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em, chăm sóc người cao tuổi, phòng chống tệ nạn xã hội.
Cùng với đó, lực lượng cộng tác viên dân số, nhân viên y tế thôn bản cũng phối hợp cùng các đoàn thể địa phương triển khai truyền thông về dân số, giới tính khi sinh, hậu quả lựa chọn giới tính thai nhi, phòng chống bạo lực gia đình và vi phạm pháp luật liên quan.
Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, nhiều nạn nhân bạo lực gia đình đã được tiếp cận các dịch vụ y tế, được chuyển gửi an toàn. Các hoạt động truyền thông đa dạng giúp người dân hiểu rõ chính sách hỗ trợ, góp phần đưa nội dung phòng, chống bạo lực gia đình lồng ghép hiệu quả vào phong trào “Gia đình văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tại địa phương.
Hoàn thiện chính sách để ngành y thực hiện tốt sứ mệnh
Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2022 đã bước đầu xác lập rõ trách nhiệm của Bộ Y tế và các cơ sở khám, chữa bệnh. Theo đó, Bộ Y tế có trách nhiệm ban hành và tổ chức thực hiện quy định về chăm sóc, điều trị cho nạn nhân; hướng dẫn thống kê, báo cáo các trường hợp bị bạo lực; bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho nhân viên y tế thực hiện tư vấn, chăm sóc, điều trị cho người bị hại.
Các cơ sở y tế cũng phải tiếp nhận, phân loại, chăm sóc, điều trị và báo cáo về người bệnh là nạn nhân bạo lực. Nhân viên y tế nếu phát hiện dấu hiệu bạo lực trong quá trình điều trị phải báo ngay cho người đứng đầu đơn vị y tế.
Tuy nhiên, thực tế triển khai còn tồn tại không ít khó khăn. Việc phát hiện người bệnh là nạn nhân bạo lực giới, bạo lực gia đình hiện nay tại nhiều cơ sở y tế vẫn còn hạn chế. Nguyên nhân đến từ cả hai phía: nạn nhân và gia đình vẫn còn tâm lý e ngại, sợ bị kỳ thị nên không chủ động chia sẻ; trong khi đó, đội ngũ nhân viên y tế lại chưa được đào tạo bài bản để nhận diện, xử lý đúng cách.
Trong bối cảnh đó, nhiều địa phương kiến nghị Bộ Y tế sớm ban hành hướng dẫn cụ thể, đặc biệt là quy định chuẩn hóa quy trình khám, chữa bệnh cho nạn nhân bị bạo lực gia đình tại các cơ sở y tế. Đề xuất này xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, nhằm bảo đảm tính nhất quán và khả năng áp dụng rộng rãi trong toàn ngành.
Cùng với đó, việc cấp kinh phí thường xuyên để triển khai mô hình phòng khám chuyên biệt cho nạn nhân bị bạo lực gia đình cũng là đòi hỏi cấp thiết. Đặc biệt, Bộ Y tế cần tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về hỗ trợ tâm lý cho nhân viên y tế, giúp họ đủ năng lực và tự tin đồng hành cùng người bị hại, từ giai đoạn khủng hoảng đến quá trình hồi phục.
Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện
